Leren om te Leven

'Catechese geven in deze tijd is niet het gemakkelijkste onderdeel van het kerkelijk bedrijf. Jongeren maken in hun groei naar de volwassenheid vaak een stormachtige ontwikkeling door. Door de tijd waarin wij leven, wordt dat nog meer geaccentueerd.' Deze woorden staan in de toelichting van de nieuwe catechisatiemethode Leren om te Leuen. Zij getuigen van het besef dat het niet eenvoudig is om op een goede wijze catechese te geven. Ds. P. van der Kraan uit Bleskensgraaf en ds. A.J. van den Herik uit Oene, de schrijvers van de bovengenoemde methode, zijn daar goed van doordrongen. Met hulp van dhr. A. Pais, werkzaam aan de Christelijke Hogeschool in Ede, hebben ze een complete catechisatiemethode ontwikkeld. Een kennismaking.

Verkenning

In totaal zijn er acht boekjes geschreven voor de gewone catechese. Wat komt daarin aan de orde? De boekjes ia en iba voor twaalf- tot veertienjarigen vormen de onderbouw van de methode. Daarin wordt het fundament gelegd voor het vervolg. Feitenkennis vanuit de Bijbel staat centraal. In het eerste boekje komt het Oude Testament aan bod en in het tweede wordt de inhoud van het Nieuwe Testament besproken. De rode lijn die door de lessen heenloopt, is het koningschap van God. In de boekjes 2a en 2b voor veertien- tot zestienjarigen komen allerlei wezenlijke thema's aan de orde. Bijvoorbeeld: God leren kennen; Christendom en wereldgodsdiensten; zonde en genade; geloof en bekering; politieman of bodygard; leer ons bidden, enzovoort. Daarbij wordt in toenemende mate aandacht besteed aan de Heidelbergse Catechismus. In het vervolg van de methode wordt deze catechismus integraal behandeld. In deel 3a komen voor de zestien- en zeventienjarigen Zondag 1-7 (het geloof en de noodzaak ervan), Zondag 23 en 24 (rechtvaardigmaking en goede werken) en Zondag 25-31 (sacramenten en sleutelen van het hemelrijk) aan de orde. Deel 3 b voor zeventien- en achttienjarigen behandelt de stof van de Zondagen 8 tot en met 22. Daarin wordt de Apos- 762 tolische Geloofsbelijdenis uitgelegd als de inhoud van het geloof. In deel 4a voor achttien- en negentienjarigen gaat het om het leven der dankbaarheid, waarbij de verschillende geboden besproken worden. In deel 4b voor de negentien- en twintigjarigen komt het gebed aan de orde. Tevens is er wat aandacht voor enkele thema's uit de Nederlandse Geloofsbelijdenis en de Dordtse Leerregels. Ook is er een les over belijdenisdoen.

Herhaling en verdieping

Het blijkt dat dezelfde leerstof soms verschillende keren aan de orde komt, maar dan in een ander verband, met verschillende diepgang en soms met een ander doel. De christologie komt zo aan de orde in deel ia, ib, 2a, 3a en 3b en 4b.

Naast deze boekjes voor de gewone catechese is er ook een uitgave in voorbereiding voor de belijdeniscatechese. Daarin heeft men ervoor gekozen om in één keer nog eens de belangrijkste thema's van de geloofsleer langs te gaan. De belijdeniscatechese krijgt zo het karakter van herhaling en verdieping.

Als we alles overzien, is er in deze serie veel nadruk op het kenniskarakter van het geloof. De titel van de serie spreekt wat dat betreft duidelijke taal. Het is 'Leren om te leven'. Er wordt veel stof aangeboden. Toch is er ook heel duidelijk aandacht voor de persoonlijke beleving. Er wordt gevraagd naar de relevantie van de leerstukken in het alledaagse leven

Overdracht

Hoe wordt nu de lesstof naar voren gebracht? Hoe zien de lessen eruit? In de boekjes voor de twaalf- tot veertienjarigen is er een inleiding, waarin een samenvatting van de lesstof gegeven wordt. Ook wordt hier een bijbelstudie gegeven. Daarna volgt er informatie en verwerking.

In de boekjes voor de veertien- tot zestienjarigen is er gekozen voor een binnenkomer. Een pakkend stukje of een bijzonder voorval of een opmerkelijk gezegde geeft gelegenheid om het onder-

Twee catecheseprojecten werden de afgelopen tijd afgerond. Van drs. M. van Campen verscheen het tiende en laatste deel van de reeks Reflector, terwijl van Catechese om te leuen het basistraject voor de twaalf- tot twintigjarigen werd afgerond. Aan laatstgenoemde methode is onder meer door ds. P. van der Kraan en ds. A. J. van den Herik gewerkt. Ter gelegenheid hiervan plaatsten wij vorige week een bijdrage vanuit de praktijk van ds. D. C. Floor, die met eerstgenoemde methode werkt, en vandaag van ds. W. G. Hulsman uitGenemuiden, die met de laatstgenoemde methode ervaring heeft.

Red. de Waarheidsvriend

werp van de les aan de orde te stellen. Daarna wordt globaal dezelfde verdeling gevolgd. Toegevoegd is een samenvatting van de lesstof onder het kopje 'onthouden'.

In de volgende boekjes, waarin de catechismus behandeld wordt, is de structuur van de lessen als volgt: Een binnenkomer; integrale tekst van de catechismuszondag (overzichtelijk weergegeven); bijbelstudie; informatie; onthouden; verwerkingsvragen bij de catechismus, verdiepings- en inzichtvragen; casus.

Alles bij elkaar wordt er in elke les veel geboden, waar je als catecheet mee aan de slag kunt. Ook wordt er aandacht geschonken aan wat uit het hoofd geleerd moet worden. Tevens is er steeds weer gezocht naar iets om in gesprek te raken met de catechisanten. Opvallend is dat er naast de Heilige Schrift grote aandacht is voor de belijdenisgeschriften, met name de catechismus.

Leefwereld

Ondertussen is het niet gemakkelijk om de aangeboden lesstof te laten landen in de leefwereld van de catechisanten. Wat dat betreft geven de handleidingen (in totaal vier en één voor de belijdenismethode) een extra dimensie aan de methode. Daarin wordt allerlei toelichting gegeven op de les, maar vinden we ook 'didactische aanwijzingen'. Deze zijn van de hand van de heer A. Pais. Daardoor worden allerlei mogelijkheden geboden om te landen in de leefwereld van de catechisanten en zo met hen in gesprek te komen over de lesstof. In de verschillende handleidingen is te merken dat de twee predikanten die deze methode schreven, gaandeweg meer en meer enthousiast zijn geworden voor deze manier van werken.

In de handleiding bij deel ia en ib wordt verteld dat een catecheet met voorkeur voor traditionele catechese (monoloog) met deze beide delen van de onderbouw goed aan de slag kan. Want de opbouw van de lesboeken is zo dat de informatie kan worden gedoceerd en huiswerk kan worden gegeven en gecontroleerd. Toch wordt wel aangeraden om gebruik te maken van de aangeboden werkvormen. Bij de handleiding van de boekjes 2a en 2b wordt echter gezegd dat de methode niet bedoeld is voor de traditionele manier van catechese geven, hoewel hij daarvoor wel gebruikt kan worden. En dan wordt er vervolgens gezegd: 'Wie nieuwsgierig is naar de opzet van de les-

sen zoals ze bedoeld zijn, zou voorzichtig een andere werkvorm kunnen proberen, waarbij het hem zou kunnen vergaan als de samenstellers: catechese wordt op een verrassende manier een 'gebeuren.'

Werkvormen

Een voorbeeld. Bij de onderbouw is er een les over Jezus' prediking van het koninkrijkvan God. Daarbij staan de volgende werkvormen: de catechisanten moeten zoveel mogelijk namen noemen van regeringsleiders in de wereld. Die worden op het bord geschreven. Vervolgens wordt Psalm 99:1 (God de Heer regeert) gezongen. En dan kan er gesprek volgen over de regering van God, waarin uitgelegd wordt wat het koninkrijk van God is en welke regels God stelt: God liefhebben boven alles en je naaste als jezelf.

Ook is er voor deze les de werkvorm over onderdanen. De vraag kan dan gesteld worden aan de catechisanten welke onderdanen ze het liefst zouden hebben, als ze de macht zouden hebben. De antwoorden worden vervolgens op het bord geschreven. Daarna kunnen de Zaligsprekingen gelezen worden, waarbij duidelijk gemaakt wordt dat Christus graag zulke onderdanen wil hebben.

Dit zijn enkele vrij willekeurige voorbeelden uit de veelheid van werkvormen die bij de verschillende lessen worden aangeboden. Daarbij zijn er ook allerlei kopieerbladen, die gebruikt kunnen worden. Het principe dat hierachter schuilgaat, is dat de lesstof pas aangeboden wordt, als de jongeren over het thema aan het nadenken gezet zijn.

Beoordeling

Het is geen eenvoudige zaak om een complete catechesemethode te schrijven. Zeker niet als dit plaatsvindt naast het al zo drukke predikantswerk. Mijn complimenten voor de beide predikanten, die dit gedaan hebben. Niet minder gaan mijn complimenten in de richting van dhr. Pais. Didactische vorming krijg je in je opleiding tot predikant niet. Toch word er van je verwacht datje wekelijks een aantal uren catechese geeft.

Daarom is het van groot belang dat je op deze wijze wat meekrijgt. Vooral ook omdat er lesstof wordt aangeboden waar 'van nature' niet direct belangstelling voor bestaat. Bovendien is de stof die aangeboden wordt, best wel pittig, met name wanneer de catechismus behandeld wordt.

Er zijn andere methoden die dan wat toegankelijker overkomen. De didactische opmerkingen zijn dan ook zeer op hun plaats. Ik herken wat ergens gezegd wordt in een handleiding, dat predikanten vaak niet zo creatief zijn in het verzinnen van werkvormen. Terecht werd erbij gezegd datje daar niet voor geleerd hebt. Hier word je toch het een en ander aangeboden. Zij zorgen ervoor datje langzamerhand wat op een andere manier catechese gaat geven dan voorheen. Positief van deze methode vind ik dat de wezenlijke thema's waar het om gaat in ons leven, duidelijk aan de orde komen. Onlangs heb ik bijvoorbeeld met veertien-, vijftienjarigen over de bekering gesproken. Daarbij is er ook echt diepgang in dat wat er geboden is. Dat vind je in de hele methode terug. Tevens is er bij de verschillende lessen gelegenheid om thuis het een en ander te verwerken. Het een en ander heeft er toe geleid dat we in dit seizoen de boekjes voor twaalf- tot veertien- en voor veertien- tot zestienjarigen gebruiken

'Mooi boekje'

De catechisanten heb ik dit jaar nog niet horen mopperen over de methode. Aan de andere kant zullen ze ook niet gauw aangeven dat ze het een 'mooi boekje' vinden. Er wordt hen in ieder geval heel wat aangeboden. Zoveel dat je als catecheet keuzes moet maken. Lang niet alles kan aan de orde komen.

Het vraagt wel wat extra tijd van de catecheet om zich voor te bereiden op de catechese, wanneer hij niet alleen maar op de traditionele wijze catechese wil geven. Deze extra tijd is niet altijd aanwezig! Als we het geheel overzien, kunnen we zeggen dat er een degelijke methode op de markt gebracht is, die al in verschillende gemeentes zijn weg gevonden heeft en ook zal vinden. De boekjes kosten € 6, 95 P er stu k. De handleidingen zijn nogal prijzig: € 42, 50 en één zelfs van € 59, 50. Zij kunnen echter eventueel ook gebruikt worden bij de voorbereiding van de catechismuspreek. Tot slot enkele regels uit een Woord vooraf van een handleiding: 'Ook deze catechisatiemethode is maar 'een' methode. Uiteindelijk staat of valt hij met degene die hem gebruikt. Wij geven aanwijzingen, maar ieder moet er zelf mee aan de slag. En bovendien: de Geest alleen kan het Woord indragen in ons hart en vruchtbaar maken'.

W.G. Hulsman, Genemuiden

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen