In memoriam prof.dr. M.J.G. van der Velden

[1928-2005]
Het bericht zal u, als u dit leest, op vele wijzen bereikt hebben: de Heere heeft, heel plotseling, Zijn dienaar Marinus Jacobus Gerard van der Velden tot Zich genomen. Een schok voor velen, smart voor die hem bovenal liefhadden: zijn vrouw, zijn familieleden - hij had een close gezin - , de geslachten na hem, en een ingrijpend verlies voor vrienden en geloofsgenoten. Zesenzeventig jaar is tegenwoordig niet zo erg oud, maar wat weegt, is of een leven rijp is, vol-gemaakt door de dienst. Door wat men deed, maar vooral door hoé men het deed. Daarom eerst een korte terugblik.

Theologisch seminarie
Geboren in 1928 te Soestdijk, doorliep Rien van der Velden achtereenvolgens het lyceum in Baarn en studeerde hij theologie te Utrecht. Eenmaal in de pastorie van Nieuwpoort (1957) en later in Renkum (1961) groeide er ook een band met het Theologische Seminarie Hydepark in Doorn, aanvankelijk als jong predikant, maar op den duur ook meer leidinggevend in het werk betrokken, hetgeen ten slotte tot een benoeming leidde (1969) als conrector en later rector van het seminarie. Wat hem bovenal boeide, was de pastorale theologie, het nadenken over het hoe en waarom van pastoraat, prediking en gemeenteopbouw. Van de dertien jaar op het seminarie stond hij er meestentijds alleen voor. Heel hard werken, vooral ook bij lange vlagen. Achteraf: toch wel een van de mooiste opdrachten die hij heeft vervuld.

Begonnen onder de eenhoofdige leiding van de latere hoogleraren H. Berkhof en E.J. Beker - met de laatste had Rien bij zijn benoeming nauw contact - had een rector aanvankelijk nog gelegenheid op veel zijn stempel te drukken, om zijn orde en lijn aan te brengen. In later tijd werd alles gecompliceerder, werden de opkomstperioden van de studenten meer verbrokkeld, en moesten ze ook herhaald worden, vaak pas na de bevestiging in de eerste gemeente. Voor latere roepingen mogen we dankbaar zijn, maar verantwoordelijkheden voor gezin of baan of beide maakten de tijdsindelingen niet makkelijker, ook niet die van het seminarie. Terecht dus dat hij op de lange duur een collega naast zich kreeg - Rien kon gelukkig goed samenwerken. Het had, niet zozeer voor hemzelf als wel voor ons, iets vanzelfsprekends dat hij de leerstoel Praktische Theologie te Utrecht, uitgaande van de Nederlandse Hervormde Kerk (prof. H. Jonker doceerde daar toen nog) in 1982 als docent ging ondersteunen en in 1984 als hoogleraar zelf bezette. Hij heeft daarop zijn volle tijd, tot zijn 65e jaar, uitgediend.

Ontvangen vrijheid
De Heere gebruikt mensen met hun gaven, hun eigenheid, en ook hun zwakheden. Van ieder mens is er maar één zó, en zo hebben wij hem liefgehad. Hij had een scherpe mensenkennis, ook scherp inzicht in heel veel dat in de kerk werd gepresenteerd. Dat gold over de hele linie, hetzij als stichtelijk en gereformeerd, hetzij als kostelijk georganiseerd; hij doorzag de inhoudelijke leegte ervan, en hoezeer het vaak buitenkant was, zelfs een stukje heidendom, adat, vastgeroeste vroomheid of bureaucratie.
Dat was iets wat hij later al meer en meer bij K.H. Miskotte terugvond, een van de weinigen die al tijdens de oorlog het nationaal-socialisme openlijk regelrechte en heidense vijandschap tegen God zou durven noemen (ik schrijf deze woorden de dag na de Bevrijdingsherdenking). Maar Rien wist ook: wij zijn zondige mensen en wat wij voortbrengen, is altijd een mengelmoesje, en daarom bleven zijn oordelen over dingen ingehouden, eerlijk maar altijd door liefde betoomd. Zijn zorg gold het eerste en enig nodige: de rechte prediking, het rechte pastoraat.
Zo komt het positieve, Riens rijkdom, onontwijkbaar als het centrale naar boven. Hij stond voluit in de gereformeerde traditie, waarin ook de Gereformeerde Bond wil staan, maar dan eveneens met de vrijheid die die traditie van oorsprong eigen is: de ontvangen vrijheid om helemaal jezelf te zijn, in de opdracht om het Woord te brengen zonder enig dingen naar mensengunst. Die begeerde hij niet; zelfs was hij vaak wat stroef, en hij leek dan onbenaderbaar, iets dat zijn vrouw dan opving en vakkundig aanvulde. Maar hij hield dankzij zijn vrijheid oren en hart open voor wat de tijd vraagt. Hij wist dat 'tijd' altijd ook 'verandering' betekent, en dat mensen beperkt zijn en daarom als zoon van de Heere ook kind van de eigen tijd dienen te zijn. Veel van de ook door hem ook in eigen kring bepleite veranderingen zijn in onze tijd waarin predikantsplaatsen wegvallen en wijken worden samengevoegd, nu niet zo vreemd meer.

Promotie
Rien had ook vaak iets traags. Dat kwam vooral, maar niet alleen, door zijn bezonkenheid. Zo nam hij voor zijn theologische studie ruim de tijd. Hij had al een toezegging van beroep (Nieuwpoort) aangenomen, voordat deze helemaal was afgerond en hij nam er de tijd voor een vrouw te vinden, maar de resultaten daarvan maakten het dan weer meer dan goed. Zijn promotiestudie schoof hij ook jarenlang voor zich uit - de directe plichten gingen voor - tot aan zijn benoeming te Utrecht. In 1984 promoveerde hij op R.H. Miskotte als prediker, geen studie over de theologie van Miskotte, maar over de vorm van zijn preken als vorm van deze inhoud.
Nochtans was deze inhoud het die ook Riens geloof kenmerkte: de heiden in ons, de mens die altijd weer van deze wereld is en onder het evangelie uit wil, moet het helemaal hebben van de toezegging Gods, van de rechtvaardiging van goddeloze. Met minder komt een mens niet uit. Zo preekte hij ook, van top tot teen bezig, nee, een boodschap in doorlevende doordenking geboren, die als uit zijn tenen en voeten naar boven kwam om zo de gemeente in te gaan. Lichaamstaal! En de inhoud? De heiligheid, niet-narekenbaarheid Gods, ons vaak op aarde een raadsel, maar ons ten goede in Christus Jezus.

Het geloof behouden
Prof. Van der Velden was zuinig in het publiceren. Maar, parmantig door liturgische hobbyisten terneergezet, antwoordde hij waardig en doordacht. Aan veel theologisch werk gaf hij ook zijn medewerking. Niet zonder gevoel van eigenwaarde was hij toch geen streber, zocht geen publiek, zelfs geen vrienden: die groeiden. Verantwoord bezig zijn ging hem boven alles, hoewel het best pijn kon doen als erkenning uitbleef, omdat deze zo vaak met de windrichting meewaait. Weinigen weten dan ook dat het toegankelijk maken van de klassieke liturgische formulieren in het 'groene dienstboekje' geheel zijn werk is: ik pluk er zelf nog graag de vruchten van en vind het niet echt overtroffen.
Toen hij 75 jaar werd, vierden hij en zijn vrouw dit, samen met zijn familie, vrienden en geestverwanten, feestelijk en toch intiem in Hydepark. Hij heeft toen maar kort gesproken: woorden die van ervaring getuigen, met mensen, maar vooral met zijn God. Hij eindigde met de woorden van Paulus: 'Ik heb het geloof behouden.' Zelf eindig ik nu, na de dodenherdenking, met de oude woorden uit ons volkslied: '... zijn ziel in het Eeuwig leven, verwacht de jongste dag.'

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen