C. van den Broeke

C. van den Broeke:
Een geschiedenis van de classis. Classicale typen tussen idee en werkelijkheid (1571-2004).
Uitg. Kok, Kampen; 603 blz.; € 39, 90.
In de kerkorde van de Protestantse Kerk in Nederland neemt de classicale vergadering een centrale plaats in. Door twee van de architecten van deze kerkorde is gesteld dat met het mislukken van de protestantse classicale vergadering de Protestantse Kerk in Nederland zal mislukken. Dr. C. van den Broeke gaat daar niet helemaal in mee, omdat de classis volgens hem niet tot het wezen maar tot het welwezen van een presbyteriaal-synodale kerk behoort. Toch is ook hij van mening dat goed functionerende classicale vergaderingen een wezenlijke bijdrage kunnen leveren aan het functioneren van de Protestantse Kerk.
Ter verkrijging van de graad van doctor verdedigde Van den Broeke aan de Vrije Universiteit een proefschrift waarin hij een overzicht geeft van de verschillende classicale typen door de eeuwen heen. Hij schetst telkens hoe de classis in een kerkorde wordt ontworpen (het idee) en gaat vervolgens na hoe dit in de praktijk functioneerde (de werkelijkheid). Zijn studie beweegt zich dus op het terrein van het historisch kerkrecht en is sterk beschrijvend. Alleen in de beschrijving van het protestantse type, het nu geldende, is sprake van positief kerkrecht.
Het begin van de geschiedenis van de classis ligt voor ons land in Wezel en Emden. Het daar ontstane type kreeg een definitieve kerkordelijke vorm op de bekende synode van Dordrecht in 1618/1619. In de praktijk was dit type een 'predikantenclassis'. De ouderlingen hadden, als ze al aanwezig waren, weinig inbreng. In de periode tot 1816 hadden de classes veel invloed, maar er was ook behoefte aan meer regelgeving. Daardoor ontstonden Friese, Utrechtse en Walcherse typen.
Met de invoering van het Algemeen Reglement van 1816 maakt het Dordtse type plaats voor het zogenaamde bestuurstype. De classicale vergadering houdt zich niet meer met geloofszaken bezig en het kleine classicaal bestuur krijgt de meeste bevoegdheden.
Afgescheidenen en dolerenden grijpen in de negentiende eeuw terug op de Dordtse Kerkorde. Dat leidt echter wel tot strijd over aanpassing van deze kerkorde aan de gewijzigde omstandigheden (o.a. staatkundig). In de Gereformeerde Kerken blijkt de verhouding tussen de plaatselijke kerk en het landelijke kerkverband een steeds terugkerende bron van spanning. A. Kuyper heeft met zijn nadruk op de zelfstandigheid van de plaatselijke kerk de Dordtse Kerkorde geherinterpreteerd. Later is vastgesteld dat hij zich daarvoor ten onrechte beriep op Voetius en dat er veeleer sprake was van independentistische invloeden. Onder invloed van de kwestie-Geelkerken (1926) en de afzetting van prof. Schilder (1944) komt er weer meer oog voor de bevoegdheid van de meerdere vergaderingen. In dit krachtenveld ontstaat de classis van het neo-Dordtse type. Het hervormde type kennen we uit de kerkorde van 1951. Het ontstond in en na de Tweede Wereldoorlog, nadat er gedurende enkele decennia allerlei reorganisatievoorstellen waren gedaan. De classicale vergadering ging weer als ambtelijke vergadering functioneren, zij het dat er nog wel een breed moderamen bleef, dat leek op het vroegere classicaal bestuur. In de praktijk functioneerde het hervormde type niet goed. Dit werd zichtbaar in de hoge absentie van de afgevaardigden.
Ook het gereformeerde type, volgens de Gereformeerde Kerkorde van 1959, kreeg in de onderzochte periode 1989-1998 te maken met verminderde betrokkenheid van de ambtsdragers. In deze periode gingen de gereformeerde classes steeds meer lijken op de hervormde classicale vergaderingen. Daarmee sorteerden zij voor op het huidige protestantse type dat is afgeleid van het hervormde type.
In de aanloop naar de protestantse kerkorde van 2004 zijn veel nota's en rapporten gewijd aan de classicale vergadering. Al in 1976 werd voorgesteld dat er geen bestuurslaag op provinciaal niveau meer zou zijn. De classicale vergadering is daardoor de verbindingsschakel geworden tussen de plaatselijke gemeenten en de landelijke kerk. Tevens is de classis de plaats waar de gemeenten gestalte geven aan de verantwoordelijkheid voor elkaar en waar het kerkelijk gesprek wordt gevoerd. Of dit ook werkelijkheid wordt, zal de toekomst leren. De hoge absentie in het recente verleden geeft reden tot zorg. Ook is het de vraag of het kerkelijk gesprek van de grond zal komen en of er voldoende bestuurskracht is met het oog op nieuwe taken die voorheen op het provinciale niveau werden uitgevoerd.
De jonge doctor verdient een compliment voor deze uitvoerige en grondige studie. Minpunt is het grote aantal taal- en tekstfouten. Aardig zijn details, zoals die van het besluit om uit een classicaal fonds het verzoek van een predikant om een 'hulpmotorwiel' te honoreren.
Serieuzer is de conclusie die we als kerkenraden en ambtsdragers uit deze studie mogen trekken, namelijk dat het van groot belang is om ook in de classicale vergaderingen op onze post te zijn, met het oog op heel de kerk.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen