Werkend te midden van divers volk

De laatste jaren is er in onze kringen, dankzij enkele publicaties, de nodige aandacht gekomen voor de verhouding tussen het christelijk geloof en de volksaard van mensen in bepaalde streken van ons land. Dr. H. Vreekamp schreef Zwijgen bij volle maan - waarin geschetst wordt hoe het evangelie de Veluwe bereikte - en de historicus A. Sulman verraste ons met zijn dissertatie Geloven aan de zoom van de Veluwe.
Geloof en volksaard: Hoe verhouden die twee zich? Hoe beïnvloeden ze elkaar? Hoe wordt dat praktisch zichtbaar? 't Zijn vragen, die me gaandeweg zijn gaan boeien, omdat ik ze in de praktijk van het dagelijks leven tegenkwam/tegenkom.

Nieuw-Lekkerland ... Kamerik
Toen wij in 1980 trouwden, bleven we in onze geboorteplaats Nieuw-Lekkerland, gelegen in de als zeer orthodox bekend staande Alblasserwaard. In 1982 werd ik hoofd van de lagere school in Wouterswoude, gelegen in de Friese Wouden; een hervormd-bevindelijke enclave in een overigens door de Gereformeerde Kerken in Nederland gestempelde provincie. In 1985 volgde mijn directeurschap van de hervormde basisschool in Doornspijk op de Noordwest-Veluwe. Het genoemde boek van dr. Sulman werpt veel nieuw licht op de kerkelijke geschiedenis van juist deze streek. In het voorjaar van 1995 mocht ik predikant worden van de buitengewone wijkgemeente te Noordwijk, gelegen iets ten noorden van het als zeer orthodox bekend staande Katwijk aan Zee. In 1999 volgde hervormd Wierden, gelegen in Twente; en sinds april 2004 mag ik predikant zijn van de hervormde gemeente te Kamerik, gelegen bij Woerden in de provincie Utrecht. Kortom, in de afgelopen bijna 25 jaar hebben we gewoond en gewerkt temidden van zeer divers volk en in de laatste tien jaar proberen we te peilen wat het christelijk geloof in de praktijk betekent bij mensen met zeer verschillende wortels.
In enkele artikelen wil ik proberen hierover enkele dingen aan het papier toe te vertrouwen. Graag ontvang ik uw kritische reacties, die ik wellicht in een afsluitend artikel kan verwerken.
Achtereenvolgens wil ik rondom het thema 'geloof en volksaard' stellen, dat we de invloeden van de volksaard op het christelijk geloof
1. niet moeten overschatten;
2. niet moeten onderschatten;
3. op waarde moeten proberen te schatten.

Niet overschatten
't Was in 1982 best een hele stap: van de Alblasserwaard naar de Friese Wouden. We kenden geen woord Fries en van alle kanten waren we gewaarschuwd voor 'die stugge Friezen'. We hebben daar echter met veel plezier gewoond en geprobeerd intens mee te leven met het kerkelijk leven van de gemeentes Wouterswoude en Driesum. Nooit zullen we vergeten dat nu wijlen Wietse Haalstra, oud-ambtsdrager van de gemeente Wouterswoude, regelmatig op zaterdagmorgen even bij ons binnenliep en op het puntje van de bank begon te vertellen wat de HEERE aan zijn ziel gedaan had. Haalstra stond model voor een eenvoudig volk met een diep bevindelijke inslag; een - in verhouding - zeer ruime avondmaalsgang; pas onder ds. G. Veldjesgraaf bleek de kinderdoop pas regelmatige praktijk geworden te zijn.
Door gezinsomstandigheden vertrokken we in 1985 naar Doornspijk. Nu heeft genoemd dorp qua kerkelijke inslag een bepaalde naam, maar ik wijs even op enkele omliggende plaatsen als Nunspeet en Elburg, beide binnen een straal van vijf kilometer. Wat is de echte Noordwest-Veluwnaar? Wat is de invloed van de import van buitenaf op een kerkelijke gemeente als Nunspeet? Na afronding van mijn studie theologie mocht ik mijn directeurschap afsluiten om predikant te worden van de buitengewone wijkgemeente te Noordwijk (ZH) - die aanduiding ZH staalt er bewust omdat er elders op de kaart van Nederland nóg een Noordwijk is te vinden (De Wolden/Marum). Een streekgemeente met uitlopers tot in het zuiden van Noord-Holland (De Kaag, Nieuw Vennep, Abbenes), onder meer gekenmerkt door de schitterende bollenvelden.
In mijn boekenkast staat het boek Vissers van Noordwijk; Het leven van Klaas Noorduin, ds. Cors. Noorduin, ds. E.A. Lazonder e.a', geschreven door Joh. Westerbeke. Het schetst ons een beeld van de prediking te Noordwijk in de achttiende en negentiende eeuw. Vissersvolk, dat zelf in de netten van het evangelie moest worden gevangen. Soms wat  'hard' overkomend, maar zelf gehard door wat de zee gaf en nam.

En dan de brede volkskerk van Wierden. Twents volk, gemoedelijk volk, niet diepgaand, maar rondborstig, niet dogmatisch onderlegd, in Wierden ook nauwelijks beïnvloed door afgescheidenen ter rechterzijde, confessioneel getint, een hekel hebbend aan poeha van de westerling. Zo'n zeven kilometer van Wierden ligt Rijssen met al die kerktorens en kerkverbanden; maar zes kilometer naar het westen ligt Nijverdal, confessioneel, terwijl drie kilometer naar het oosten Almelo ligt met slechts een kleine hervormd-gereformeerde evangelisatie en verder een brede, middenorthodox getinte kerk.

Mobiliteit
Kortom: 't Is, denk ik, goed om eerst te onderstrepen dat we de volksaard ten opzichte van het geloof niet moeten overschatten. Zeker niet meer in onze dagen, waarin als gevolg van de toegenomen mobiliteit tal van grenzen zijn vervaagd. Twente van nu is sinds de grote brug over de IJssel bij Deventer Twente niet meer van daarvoor, om maar iets te noemen. Eind jaren zeventig heb ik als onderwijzer mijn geboortedorp Nieuw-Lekkerland (kerkelijk wijk Kinderdijk-Middelweg) drastisch zien veranderen door immense import uit Rotterdam en omstreken. In die jaren is onder meer de kiem gelegd voor de nu aanwezige deelgemeente (Maranathakerk).
In het tweede gedeelte (Niet onderschatten) zal worden ingegaan op de invloed van het vissersleven op zee (Noordwijk), de armoede in vroeger dagen, in Doornspijk en in Twente, en de bijzondere positie van de Wouddorpen in Friesland. Maar ten diepste zijn we toch allemaal 'van dezelfde lap gescheurd', Adamskinderen, die van nature dood zijn in de zonden en in de misdaden en alleen uit genade zalig worden. Bovendien moeten we de invloed van de volksaard ook niet overdrijven, alsof er alleen maar een Nederlandse christen is en dan specifiek afkomstig uit een bepaald deel van het land. Nederland is maar zo'n klein landje temidden van immens grote landen in een wereld met allemaal mensen met een eigen volksaard, onder meer uitkomend in de uitleving van de liturgie.
En toch ... beleven sommige Friezen in de Wouden het geloof anders dan een lid van de buitengewone wijkgemeente Ichthus te Noordwijk.
En toch ... beleven Wierdense hervormden het geloof anders dan leden van de - nu hersteld - hervormde kerk te Doornspijk.
In een tweede artikel zullen we onderstrepen dat we de volksaard ten opzichte van het christelijk geloof niet moeten onderschatten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen