Littekens genezen niet snel

De brochure Hervormd gebleven is te beschouwen als antwoord op het verzoek aan het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond om nog eens grondig in de spiegel te kijken inzake het beleid dat aangaande het Samen-op-Wegproces is gevoerd. Is dat beleid betrouwbaar en consistent geweest? Of is er sprake van een beleidswijziging van ‘we kunnen niet weg en we kunnen niet mee’ naar ‘ondanks protest zich mee laten voeren’. Het is duidelijk dat de Gereformeerde Bond, of beter de gereformeerde beweging in de Nederlandse Hervormde Kerk, de prijs heeft betaald voor de vereniging van kerken: een jammerlijke en diepingrijpende scheuring dwars door gemeenten heen.

Profetisch gehalte
Sommigen denken: was maar ‘nee’ blijven zeggen, zoals ogenschijnlijk in Putten in 1992 is gedaan. Dan zou de vereniging niet door zijn gegaan. De brochure maakt duidelijk dat dit ‘nee’ (en impliciet een ‘ja’ tegen zich afscheiden) principieel niet kan. Duidelijk wordt dit uit het referaat van ds. C. den Boer op de predikantenconferentie in 1980. Hij verwoordt de kritiek op het herenigingsproces (de Evangelisch-Lutherse Kerk was toen nog niet in beeld), maar stelt vervolgens: ‘De G.B. heeft nooit kunnen instemmen met het kerkscheidende beginsel van afscheiding en doleantie. De diepste wortel daarvan ligt in het geloof in de trouw-houdende Verbondsgod. Wij moeten onszelf niet wijsmaken, dat niet meegaan met de unie kan betekenen, dat wij op ons eentje de oude vaderlandse kerk kunnen voortzetten. Daarom zou het kunnen zijn, dat een meegetrokken worden in de fusie van kerken behoort bij de kosten, die wij uit kracht van het hervormd zijn moeten betalen.’ De woorden, 25 jaar geleden gesproken, zijn met recht woorden van een profetisch gehalte genoemd. We zijn immers meegetrokken.
Deze lezing vormde het vertrekpunt voor het beleid van het hoofdbestuur: zich gebonden weten aan de gereformeerde belijdenis, zich keren tegen het breken met de kerk en verzet tegen een modus vivendi waarbij ieder de ander vrij laat.

Geleerde les
Intussen is er de afgelopen jaren wel forsere taal gebruikt. Dat erkent de brochure ook. Waar die woorden tot misverstand hebben geleid, wordt het boetekleed aangetrokken. Dat siert het hoofdbestuur. Er zijn inderdaad uitspraken gedaan die, los van het gekozen uitgangspunt, tot andere conclusies zouden kunnen leiden. Bij wie deze andere conclusies welgevallig zijn (denk aan de lijn die vanaf het begin ook de Gereformeerde Bond kenmerkte, die van de exclusieve gerichtheid op de eigen groep), zou licht de gedachte hebben kunnen postvatten dat de Gereformeerde Bond niet om te krijgen is en misschien wel mee te krijgen is in een oplossing buiten de te verenigen kerken. Misschien is dit wel de les die geleerd is uit het SoW-proces: doe geen uitspraken zonder het uitgangspunt telkens weer expliciet mee te nemen.

Formulering van kerkorde
De brochure gaat uitvoerig in op het traject van de nieuwe kerkorde. Deze nieuwe kerkorde zou uiteindelijk de afloop van het proces bepalen. Nee tegen de nieuwe kerkorde waarin een andere grondslag (niet exclusief gereformeerd) is verwoord, maar toch meegenomen worden in de verenigde kerk. Het hoofdbestuur is erkentelijk voor die zaken waarin de synode aan de bezwaren van het grondvlak tegemoet kwam (pag. 28) en voor de mogelijkheid zich expliciet te binden aan het gereformeerd belijden (zie de Verklaring en het Convenant).
Bij mij speelt de vraag: is die fixatie op de letterlijke tekst van de kerkorde nu wel de meest vruchtbare geweest? In een kerkorde waarin beleden wordt dat de Heilige Schrift de enige bron en norm van de kerkelijke verkondiging is (art. I.3), zijn ook ordinantie 5.4 over de zegening van andere levensverbintenissen en verschillende andere artikelen opgenomen die indruisen tegen het spreken van de Heilige Schrift. En zou de situatie er anders uitgezien hebben als de Lutherse belijdenisgeschriften niet opgenomen waren? Met andere woorden, er is meer aan de hand dan de precieze formulering van een kerkorde. Ook in 1951 was er veel verzet tegen de kerkorde. Toen is het niet tot een breuk gekomen. De brochure gaat in op dit verzet en komt tot de conclusie dat de huidige kerkorde slechts gradueel verschilt van die van 1951. De vragen zijn nooit strikt kerkordelijk te beantwoorden, maar ook en vooral theologisch en geestelijk. Ik citeer ds. G. Boer uit een lezing in 1958:
‘Zij die bleven hebben de synodale stolp, die wederrechtelijk was opgedrongen, zuchtend en biddend als een oordeel Gods verdragen, in de hoop dat de tijd komen zou, waarin als door een wonder Gods, de kerk zou worden uitgeleid.’ (pag. 15)
Het is een les uit het SoW-proces die we ter harte mogen nemen, want ook een volmaakte kerkorde en een klinkende grondslagformulering kunnen niet voorkomen dat ketterijen insluipen. Alleen een levend geloof doet staande blijven.

Meegedragen litteken
En toch Hervormd gebleven! De titel van de brochure is betekenisvol, al moet je wel een andere betekenislaag aanboren voor het goed verstaan van die uitdrukking. Kun je binnen de Protestantse Kerk in Nederland hervormd blijven? Dat kan, zo zegt het voorwoord van de brochure. De aanduiding verwijst dan naar het spanningsvolle staan in de volkskerk op basis van de gereformeerde belijdenis. In die zin is er ook in de Protestantse Kerk blijvend sprake van hervormde gemeenten.
Wij blijven ons graag hervormd noemen binnen de Protestantse Kerk. Met Gods beloften willen we onze plaats in de kerk innemen (pag. 55). Daarbij blijven we de breuk als een litteken meedragen. Want telkens weer prangt de vraag: hoe is het toch mogelijk geweest dat in de 21e eeuw zich een scheuring voltrok, waarbij zo veel (delen van) gemeenten buiten de volkskerk terechtkwamen. Met prof. Graafland blijf ik zeggen: ‘Dit had niet mogen gebeuren!’ Was het toch niet mogelijk geweest om de eenheid te bewaren en een deel van de kerk dat vanouds tot de Hervormde Kerk behoorde (al was het merendeel niet tot de Gereformeerde Bond te rekenen) te behouden, eventueel als ‘dolerende’ gemeenten. Ik weet dat er pogingen tot het uiterste zijn gedaan, ook vanuit de synode, om die breuk te voorkomen. Het mocht niet baten. Mij blijft bij, wat ik ook op de synode heb gezegd: ‘Alles is beter dan scheuren.’
Met dit litteken staan we als hervormden in de Protestantse Kerk en littekens genezen niet snel.
Intussen ben ik blij met deze openhartige brochure.

M. BURGGRAAF, EDE

De brochure Hervormd gebleven, die gedachten wil aanreiken om vanuit het gereformeerd belijden vruchtbaar in de kerk te staan, is slechts verkrijgbaar door het overmaken van € 4,00 (incl. porto) op postbanknummer 2937021, t.n.v. Geref. Bond, Apeldoorn, o.v.v. Hervormd gebleven. Wie er tien bestelt, betaalt € 3,50 per stuk. Als u per giro betaalt, vergeet niet uw adres te melden.

Vorige maand publiceerde het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond de brochure Hervormd gebleven. Het spoor van de Gereformeerde Bond na 1 mei 2004. In vier afleveringen geven lezers van ons blad antwoord op de vragen: ‘Wat heeft u vooral aangesproken in de brochure? En is er eventueel iets wat niet benoemd is wat wel onze aandacht moet hebben? ’ Vandaag in deel 3, drs. M. Burggraaf uit Ede, op 12 december 2003 lid van de synode.

RED. DE WAARHEIDSVRIEND

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen