GLOBAAL BEKEKEN

In Het goede leven (zaterdageditie van het Friesch Dagblad) schreef Pieter Anko de Vries meer dan veertig beknopte artikelen over momenten uit de geschiedenis van ons land. Onder de titel Vaderlands Verleden zijn deze boeiende schetsen uitgegeven (uitg. Eudaimon, Friesch Dagblad, Leeuwarden, € 14,90; 224 pag.) Hieruit twee fragmenten:

• En zo is daar ook de held van dit verhaal: Willem Beuckelszoon, die in 1380 het haringkaken zou hebben uitgevonden, waardoor de vis kon worden geconserveerd en zeer tot profijt van de natie kon worden verhandeld.
Volgens de traditionele geschiedsschrijving legde Willem Beuckelsz met zijn uitvinding de basis voor de rijkdom van Nederland in de Gouden Eeuw. Immers: Amsterdam is gebouwd op haringen, zo luidt het spreekwoord. Tijdens de Gouden Eeuw wist men al hoe belangrijk de haringvangst was voor de ontwikkeling van Amsterdam. In 1659 bezong dichter Jacob Cats de Hollandse held van de haringvisserij:

De Haring die men ving en kon niet lange duuren,
En scheen maer kost te sijn voor onse nagebuuren:
Waar soo men desen visch hout weynig dagen lanck.
Soo word hy gansch onnut en is maer enkel stanck.
Maar Beuckels heeft voor eerst den haring leeren kaaken.

Bij het haringkaken worden met een speciaal mesje kieuwen, keel en ingewanden uit de buikholte van de pas gevangen vis verwijderd, op de alvleesklier na. Dit spijsverteringsorgaan bevat natuurlijke enzymen die zorgen voor het afbreken van onder meer eiwitten. Daardoor wordt de vis malser. De enzymen spelen ook een rol bij het rijpen van gekaakte haringen en zijn bepalend voor de smaak. Het rijpingsproces wordt gereguleerd met het zouten van de haring. Hoe meer zout, hoe langer de haring kan rijpen. Hollandse Nieuwe is dus geen rauwe haring, maar een malse, gerijpte vis.
Onze held Willem Beuckelsz uit Biervliet (in het huidige Zeeuws-Vlaanderen) is niet helemaal uit de lucht komen vallen. Hij heeft bestaan, maar we weten weinig van hem. Bronnen noemen tussen 1388 en 1396 een paar keer de naam Willem Beukel van Hughevliet. Hij was een vermogend visser en waarschijnlijk de baas van een aantal vissersschepen. Hij verdient een plaats in de canon als voorbeeld van een half verzonnen held en de directeur van een van de eerste ‘moderne’ rederijen.
Willem leefde in een tijd waarin plotseling de haringvangst, verwerking en handel in de Lage Landen een grote vlucht namen. Dat had niet zozeer te maken met de uitvinding van het haringkaken, want die techniek was allang bekend. De achtergrond was veeleer dat in ‘ons land’ rond 1400 grotere schepen in gebruik konden worden genomen en dat er betere vangsten conserveringstechnieken werden ontdekt.

Toen in 1637 de tulpenballon klapte en veel mensen in het ongeluk werden gestort, haalden de calvinisten hun gelijk. Wat was er gebeurd? De tulp kwam uit Turkije en was in 1578 voor het eerst in Europa verschenen. Het verhaal gaat dat de bloem in Nederland kwam via de Vlaamse diplomaat Ogier de Busbecq, gezant van de Oostenrijkse Habsburgers aan het hof van de Turkse leider Süleyman de Grote. Hij schreef met veel enthousiasme over de schoonheid van de bloem en stuurde wat bollen naar zijn Nederlandse vriend, de geleerde Carolus Clusius, die pas een nieuwe baan had als botanist aan de universiteit van Leiden. Deze raakte zo gehecht aan zijn aanwinsten dat hij zo’n buitensporig bedrag vroeg voor de bollen, dat niemand ze wilde kopen, zegt de overlevering. Een aantal heren met handelsgeest kon dat niet verkroppen. Op een donkere nacht slopen ze zijn tuin in en namen de bollen mee. De gestolen bollen zouden het uitgangsmateriaal voor de tulpenkweek in Holland vormen. Of dit verhaal klopt of niet, zeker is wel dat tulpen in korte tijd beschikbaar kwamen en populair werden in Nederland. Het waren vooral de rijken die zich deze bloemen konden veroorloven. Hun tuin was een verzameling kostbaarheden en de tulp vervulde daarin een hoofdrol. Het bezit van tulpen werd in de steeds welvarender gewesten van Nederland een statussymbool, waarbij niet alleen de hoeveelheid maar vooral ook de exclusiviteit van de variëteit telde.
 

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen