Een lerende gemeenschap

Allereerst de titel. Op het eerste gezicht dekt ze de lading niet. De aanduiding bijzonder onderwijs is immers veel breder dan de scholen waar dit boek op doelt. In dat opzicht zou de titel christelijk onderwijs passender zijn geweest. Het boek wil als overzichtswerk dienen voor allen die christelijk onderwijs voorstaan. Het begrip bijzonder is dus versmald tot christelijk. Of kan het een speelse hint zijn vanuit de gedachte dat christelijk onderwijs heel bijzonder is. Daar is alle reden toe: er zijn nauwelijks landen te vinden waar christelijke scholen qua bekostiging en vrijheid zo bevoorrecht zijn als in Nederland. Velen hebben aan dit overzichtswerk een bijdrage geleverd om duidelijk te maken hoe zij de identiteit van de christelijke school beleven. De vier hoofdstukken met essays komen in deze bijdrage aan de orde. Het betreft ongeveer twintig auteurs die, elk op eigen wijze en vanuit de breedte van het christelijk onderwijs, op identiteit ingaan. Het is ondoenlijk om ze allen te bespreken. Daarom is gezocht naar een dwarsdoorsnede.

Geen klaagzang
De auteurs hebben gemeen dat ze niet collectief klagen over het christelijk onderwijs. Dat begint al in de bijdrage van De Graaf, als hij de vraag stelt en beantwoordt:
Is er buiten het gezin één plek in de samenleving te noemen waar kinderen iedere dag zoveel positiefs te horen krijgen over het geloof als op school? Tegenover klachten over identiteitsvervaging van de christelijke school stelt hij: identiteit is te leren.
Een andere auteur schrijft: Het christelijk onderwijs kent vele variëteiten, maar de kern hoeft echter niet te verschillen. Die is kinderen opvoeden waarbij de christelijke levensbeschouwing leidraad en inspiratiebron vormt. Zelfs de vrijheid van onderwijs, gegarandeerd in artikel 23 van de Grondwet, zou niet ter discussie hoeven te staan.
Marleen Barth, voorzitter van de onderwijsbond CNV, onthult dat ten tijde van Paars de onderwijswoordvoerders van VVD en PvdA hebben afgesproken niet aan de onderwijsvrijheid te tornen. Daarna is wel het een en ander gebeurd, waardoor de vrijheid van onderwijs niet meer zo onbedreigd lijkt, maar het zegt wel iets over de insteek. Positief staan alle auteurs voor het recht, de positie en de kracht van christelijke scholen.

Pedagogisch gekleurd
Heel mooi zijn de opstellen van prof. W. ter Horst over het kennen en kijken naar leerlingen en de school als geloofsgemeenschap. Wie zijn werk kent, komt veel van het eigene in deze artikelen tegen. Het gaat om het unieke van elk kind en om de wijze waarop de volwassene als leraar met elk kind omgaat.
Pedagogiek vormt een onmisbare invalshoek voor het werken in het onderwijs. Dat klinkt uit vele bijdragen op. Onderwijs kan niet los gezien worden van een opvoedingsrelatie. Een school is geen fabriek en levert ook geen producten af. De christelijke school vormt een opvoedingsgemeenschap. Over onderwijs denken gaat verder dan de onderwijskunde doet. In het essay van Praamsma komen dan ook de belangrijkste vertegenwoordigers van christelijke pedagogiek terug: Bavinck, Waterink, Kohnstamm en die van later tijd: Langeveld, Ter Horst, Miedema en ook, hoewel geen pedagoog van professie, Van den Beukel.
De bijdrage van Doornenbal gaat nog verder terug. Hij gaat in op opvoeding en onderwijs in de joodse traditie en in de Grieks-Romeinse cultuur. Daar vinden we de aanzetten dat onderwijs en leren niet los te zien is van een pedagogische relatie tussen leraar en leerling. M.a.w. die gedachte is grondleggend voor een school die zich christelijk noemt.

School als lerende gemeenschap
In het opstel van Eric Borgman over de toekomst voor christelijk vormgegeven onderwijs kom ik een typering tegen die een gemeenschappelijke kern in dit boek is: Scholen zijn geen instituten voor kennisoverdracht maar lerende gemeenschappen. Deze gedachte doortrekt het hele boek en blijkt uit de wijze waarop over seksuele opvoeding wordt geschreven (Dorien Muis), over leiding geven op een christelijke school (Bert Kalkman en Joop Korteland), maar ook over de identiteit van christenjongeren in een zapcultuur (Hans Bakker en Nico van der Voet). In die gemeenschap is schaamte voor het eigen erfgoed een vijand. De christelijke traditie moet present gesteld worden niet als last, maar als ruimte. Dat kan alleen als de school ook werkelijk een gemeenschap vormt. Er is nog veel meer over dit boek te zeggen. In het bovenstaande zijn alleen verbindende begrippen genoemd. De oorspronkelijke bijdragen bieden meer dan in een artikel vermeld kan worden. Het doet overigens weldadig aan dat de verschillende subzuilen als reformatorisch, gereformeerd, evangelisch en algemeen-christelijk ook allemaal aan het woord komen. Dat maakt dit boek tot een levendig boeket.

M. Burggraaf

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen