Zondag 1 op noten

De Heidelbergse Catechismus (1563) is lang bij de verkondiging in de leerdienst en op scholen verplicht geweest. Als hulpmiddel om aan deze verplichting te voldoen, verschenen er vele prekenbundels, talloze verklaringen en zeer gevarieerde catechisatieboekjes.

Rijm
Het bevreemdt niet dat het hier niet bij bleef. Al sinds de Middeleeuwen was het gewoonte om belangrijke zaken uit het hoofd te leren en dus werd ook heel de catechismus gememoriseerd. Dat gaf wel problemen.
Sommige lezers zullen nog uit ervaring weten dat het leren van de soms nogal lange antwoorden in de Heidelberger hun in hun jeugd vaak grote moeite kostte. Daarom schreven predikanten, schoolmeesters of ouderlingen in de loop der eeuwen ook een groot aantal berijmingen voor jongeren en niet-opgeleide volwassenen. Wat rijmde was gedurende lange tijd heel geliefd bij de jeugd. Rijm is ook een belangrijk hulpmiddel bij het uit het hoofd leren. Sommige van deze berijmingen waren zo gemaakt dat ze ook gezongen konden worden, meestal op de melodie van bekende psalmen of gezangen, een enkele maal op de wijs van een werelds lied.

Verinnerlijking
Tot de doelgroep van deze zingbare berijmingen behoorde ook de individuele gelovige. De gebruikswaarde was niet alleen het gemakkelijk onthouden, maar ook de verinnerlijking van de tekst, de toe-eigening van het geleerde. Naast en boven de al lezend en lerend vergaarde kennis kwam het zingend, toe-eigenend geloven te staan. Niet alleen de hoge catechismusthema's van hoop, geloof en vertrouwen weerklinken in deze liederen, maar ook wordt de diepte van vragen, aanvechting, roepen om vergeving en genade vertolkt.
Dit aspect van ontvangst, gebruik en doorwerking van de catechismus heeft tot dusver geen enkele aandacht gekregen. Het eerste deel van mijn publicatie Wegwijzer naar Christus . De Heidelbergse Catechismus berijmd en gezongen, 1624- 2006, die volgende maand bij uitgeverij Boekencentrum verschijnt, wil in deze leemte voorzien.
In de uitgave komen 29 berijmingen uit de periode 1624 tot 1993 aan de orde, van de Rymcatechismus van ds. Samuël Ampzing uit 1624 tot en met De enige troost: onze Heidelbergse Catechismus in 150 sonnetten van Robert Vrijheer uit 1993.

Om een indruk te krijgen hoe de auteurs te werk zijn gegaan, wordt van iedere berijming vraag en antwoord 1 van Zondag 1 afgedrukt, aangepast aan de hedendaagse spelling en indien nodig soms ook licht hertaald. Volgende week zal ik enkele markante voorbeelden hiervan geven.

Tot en met Zondag 52
Het tweede deel van dit boek zet de besproken reeks berijmingen voort tot op heden. Onder de titel 'Ik wil zingen van mijn Heiland' in de bundel Uit aller mond (1988) verscheen mijn berijming van vraag en antwoord 1 van Zondag 1 al, op de melodie van Psalm 89:

Ik heb slechts één houvast in leven en in dood:
mijn trouwe Heiland die zijn kostbaar bloed vergoot,
heeft heel de prijs betaald voor al mijn schuld en zonden.

Velen, predikanten en gemeenteleden, hebben me gevraagd deze dichterlijke weg te vervolgen tot en met Zondag 52. Ook daarvan geef ik u volgende week een voorproef. Ik hoop dat in kerkdiensten waar uit de catechismus wordt gepreekt, de predikant mijn berijming aan het eind van de preek zal voorlezen of, als de gemeente meer dan alleen psalmen zingt, zal worden gezongen. Wat zou het goed zijn als de bundel ook op catechisaties en bijeenkomsten van jongeren wordt gebruikt, opdat ook zij zingend van hun Heiland door het leven zullen gaan. Mijn wens is ook dat velen er thuis uit zullen zingen.

Dit is de eerste aflevering van een driedelige voorpublicatie van Wegwijzer naar Christus, dat binnenkort bij uitgeverij Boekencentrum verschijnt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen