Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Bedienen en vieren

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Bedienen en vieren

Het heilig avondmaal [2]

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

Over de inhoud van het Heilig Avondmaal is veel te zeggen. Veel aspecten van het Evangelie komen in het avondmaal samen als lichtstralen in een brandglas. Ook de avondmaalsdienst kent vele facetten.

Tijdens een avondmaalsdienst wordt in onze traditie ook altijd het Woord bediend. Dit vanuit het reformatorische besef dat een sacrament sacrament wordt wanneer het Woord Gods ‘erbij’ komt. Dat gebeurt uiteraard door de instellingswoorden uit te spreken, maar ook door de voorafgaande prediking. Het is te verdedigen dat de preek aanmerkelijk korter uitvalt dan in gewone diensten.
Het onderwerp zal niet de christen maar de Christus zijn. De problematiek van al of niet deelnemen aan het avondmaal, zo die al behandeld moet worden, hoort thuis in de dienst van voorbereiding. In de avondmaalsdienst valt het volle licht op Christus in Zijn werk voor ons en in ons. Zijn werk voor ons, want dat zullen we immers gedenken. Zijn werk in ons, omdat we door de intimiteit van het eten en drinken er helemaal bij betrokken worden.

Tekst
Ook voor die kortere preek is de tekstkeus zeer breed. Er kan nadruk vallen op het lijden van Christus, maar we mogen bedenken dat in de uitdrukking ‘de dood des Heeren gedenken’ zeker ook de opstanding begrepen is. Het is een gedenken van het volle heil door Christus aangebracht. Daarom heeft Christus van dit heil een maaltijd willen maken en daarom spreekt het formulier over de ‘heerlijke gedachtenis’.
Ook de psalmkeuze kan breed zijn. Uiteraard psalmen die zingen van het lijden van de Messias, maar ook die psalmen die Christus’ werk en persoon in volle omvang bezingen: de Christuspsalmen (2, 22, 40, 45, 110, etc). En dan de psalmen die spreken over de maaltijd. De Psalmen 23 en 111 zijn vanaf de vroegste tijden avondmaalspsalmen geweest. Verder de psalmen die spreken over het heiligdom en het altaar, zoals Psalm 118. Psalm 84 is ook vanouds avondmaalspsalm.

Vaste formulieren
Soms valt bij gemeenteleden een bepaalde weerzin tegen het gebruik van vaste formulieren en formuleringen te bespeuren. Wij zijn in onze traditie immers ook gewend aan spontaan geformuleerde preken en gebeden. Persoonlijk ben ik blij dat we rond de sacramenten onze vaste formulieren hebben en dat er vaste gebeden worden gedaan. We worden zodoende bij deze belangrijke onderdelen van de eredienst behoed voor de al te persoonlijke en eenzijdige kijk van gemeenten of voorgangers op doop en avondmaal. We ademen, zodra er gedoopt of gecommuniceerd gaat worden, in de vrije en hoge berglucht van de kerk der eeuwen, de kerk van de Reformatie in het bijzonder. Ik acht dat wij daar geestelijk wél bij varen. En wij moeten leren ons geloof te normeren en te toetsen aan deze vaste formulieren.

Bedienen en vieren
We hebben het over de bediening en viering van het Heilig Avondmaal. Het is wellicht goed om de twee woorden, bediening en viering, nader te bezien. Ze hebben allebei hun goed recht, omdat ze allebei een wezenlijk aspect van het avondmaal uitdrukken.
In het woord bediening komt de passieve kant tot uitdrukking. Er zit de gedachte in van de maaltijd en van het ontvangen van het zo noodzakelijke voedsel. We ontvangen dat voedsel van de Heiland Zelf, Die tegelijkertijd offerlam en priester is. En we ontvangen het van de grote Vader, Die Zijn kinderen van voedsel voorziet. De dienaar die het avondmaal ‘bedient’, staat uiteraard in dienst van de Heere en doet dat niet op eigen gezag. Vandaar dat we geloven dat de werking van het avondmaal niet van de kwaliteit van de bedienaar afhangt.
In het woord viering komt de actieve kant tot uitdrukking. Er zit ook weer de gedachte aan de maaltijd in, maar dan met de nadruk op het gemeenschappelijke en feestelijke.

Een en al dankzegging
Wat zijn de wezenlijke en onmisbare onderdelen van deze viering en bediening? In de eerste plaats het uitspreken van de instellingswoorden, de woorden die Jezus tijdens het Laatste Avondmaal uitsprak. Daarmee worden de tekenen van brood en wijn afgezonderd tot hun sacramenteel gebruik.
Het avondmaalsformulier kent daarom twee gedeelten. Er is een onderwijzend gedeelte en een gedeelte dat de viering zelf betreft, waarin de noodzakelijk uit te spreken woorden staan. In de tweede plaats wordt het geloof beleden. Bij ons vindt dat plaats in het gebed vóór het avondmaal. Biddend belijden dus.
Uiteraard wordt er in het avondmaal gebeden en is er dankzegging. Het avondmaal is zelf een en al dankzegging. Het gedenken kan niet anders dan dankzeggend plaatsvinden. De dankzegging heeft bij ons een plaats in het gedeelte van het formulier na communiceren.
Ten slotte is wezenlijk en onmisbaar het eten en drinken (het communiceren) door de christenen. Zeer zeker kan de Heere Zijn genade ook buiten de avondmaalsviering om geven (denk aan de Woordbediening), maar Hij heeft óók het avondmaal ingesteld als een genademiddel. Wij moeten dus niet wijzer dan de Heere willen zijn door het avondmaal niet noodzakelijk of niet belangrijk te achten.

Tafel
De manier waarop het avondmaal wordt gevierd verschilt sterk van kerk tot kerk. Wij kennen het komen tot en het zitten aan de tafel. Voor ons eigenlijk onopgeefbaar, omdat de tafel sterk verbonden is met de gedachte van de maaltijd. Toch moeten we ons realiseren dat we met dit zitten aan een tafel in de minderheid zijn vergeleken met het totaal van alle christenen. Zelfs de gereformeerde wereld kent niet overal deze tafel.
In onze traditie waren er in vroegere tijden, en in sommige gemeenten tot op vandaag, betrekkelijk weinig avondmaalgangers. Vooral door het inzicht dat het avondmaal verbondsmaaltijd is, zoals in Israël de paschamaaltijd, is het aantal avondmaalgangers toegenomen. Het gevolg was dat in vele gemeenten niet meer met één tafel kan worden volstaan. Soms zijn het er zelfs meer dan vijf of zes in grote kerken en gemeenten.
Er doet zich dan het nadeel voor dat de avondmaalsdiensten lang gaan duren en dat de eenheid in het zitten om de ene tafel verbroken wordt. De tafel wordt uiteraard zo groot mogelijk gemaakt. Vooral in oude middeleeuwse kerken is daartoe de mogelijkheid. Soms wordt overgegaan tot andere vormen, zoals lopend avondmaal, communiceren staande in een kring, of brood en wijn doorgeven door de banken. Het is een goede zaak om aan onze eigen traditie, het zitten om de tafel, vast te houden. We dienen echter wel te bedenken dat we andere vormen niet hoeven te veroordelen, omdat zeer veel andere christenen op een andere manier avondmaal houden.

Mediteren
Jonge mensen, maar ook ouderen, vragen zich soms af wat je moet doen tijdens het avondmaal. Dezelfde vraag kun je natuurlijk stellen voor een gewone kerkdienst. Wij protestanten bezitten vaak niet meer het vermogen tot mediteren. Ds. A. van Brummelen schreef ooit een boekje over de kunst van het mediteren. Nu, tijdens de avondmaalsdienst – met een voor onze diensten zeldzame hoeveelheid momenten van heilige stilte en ingetogenheid – is er gelegenheid tot mediteren.
Laten dan de vaste woorden en uitdrukkingen uit het formulier, in onderwijzing, instellingswoorden en gebeden, diep in ons hart zinken. Niet ons gevoel hoeft bewogen te worden (al kan dat natuurlijk wel gebeuren) en niet ons verstand hoeft aangesproken te worden (ook dat kan wel gebeuren), maar het Woord Gods zal door de Geest Gods in ons hart zinken en daar Zijn werk doen. Waar moeten wij zelf actief aan denken tijdens de maaltijd? Het spreekt vanzelf dat wij niet over alle dingen uit het formulier of uit de gebeden kunnen mediteren. Wanneer wij werkelijk onze aandacht op Christus mogen richten, dan zal de Heilige Geest vanuit de volheid van Christus wel onze aandacht weten te bepalen bij juist datgene wat wij nodig hebben. Het moge duidelijk zijn dat wij avondmaal vieren moeten leren en dat wij er nooit in uitgeleerd zijn. Het moet ons daarbij niet gaan om bijzondere dingen te ervaren, maar om te ontvangen wat God de Heere ons geven wil, door Woordbediening en sacramentsbediening. Ik geef een vraag en een antwoord weer van H.F. Kohlbrugge (uit Vragen en antwoorden tot opheldering en bevestiging van den Heidelbergschen Catechismus bij Zondag 29):
‘Vraag: Is het noodzakelijk dat men bij het genot van brood en wijn bijzondere gewaarwordingen heeft?
Antwoord: Het gezonde geloof houdt zich aan het Woord, de werking openbaart zich daarna; in tijd van nood.’

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 13 november 2008

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's

Bedienen en vieren

Bekijk de hele uitgave van donderdag 13 november 2008

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's