Genesis en letterlijk lezen

De rel rond creationisme en evolutie in christelijke kringen zal intussen wel weer aan het afnemen zijn. Zo gaat dat meestal met rellen en hypes. Het is tenminste wel te hopen, want de winst voor het Koninkrijk Gods kan niet groot zijn.
Je staat er iedere keer weer versteld van hoe heftig er juist ook onder christenen wordt gereageerd op standpunten van medegelovigen die afwijken van wat men zelf gelooft. De stelligheid waarmee met mensen wordt afgerekend is soms huiveringwekkend. Juist in kringen waar de heilszekerheid een veelal schaars artikel is, is de zekerheid over hoe we bijvoorbeeld de eerste hoofdstukken van de Bijbel moeten lezen kennelijk onwrikbaar. Het lijkt veel op dezelfde rationele zekerheid waarmee evolutionisten redeneren.

In het Christelijk Weekblad van 27 februari – sinds kort nieuwe naam van wat het Centraal Weekblad was – reageert dr. A. Noordegraaf uit Ede op de ontstane commotie na Knevels openlijke afstand nemen van het creationisme (de wereld is in zesmaal 24 uur geschapen). Noordegraaf: ‘De critici van Knevel die hem ontrouw aan de Schrift verwijten, bepleiten een letterlijke lezing van de eerste hoofdstukken van de Bijbel. Akkoord, maar deze letter is wel een Oosterse letter.’
In de gereformeerde traditie is de erkenning van het gezag van de Schrift altijd verbonden met het weten dat Gods openbaring een geschiedenis doorloopt en dat God mensen gebruikt die in hun eigen tijd en cultuur zijn getuigenis te boek stelden. Ik wijs op de christelijke gereformeerde oudtestamenticus prof.dr. B.J. Oosterhoff (1916-1996). In zijn boek 'Hoe lezen wij Genesis 2 en 3' komt hij op voor de feitelijkheid van de schepping van wereld en mens door de Here God, maar hij wijst er wel op dat de Bijbelschrijver als profetisch getuige de feiten meedeelt in symbolische taal, een wijze van weergeven die ons westerlingen vreemd is.
In een andere publicatie uit 1987 schrijft hij dat het Oude Testament over de schepping spreekt in een taal en een voorstellingswereld en met beelden die passen bij de wereld van het oude oosten te midden waarvan het Oude Testament is tot stand gekomen. Het getuigenis aangaande de schepping is dan ook een andere benadering dan wij hanteren in onze wetenschappelijke taal. Oosterhoff wijst dan ook alle harmonisering tussen Bijbel en wetenschap af. Bijbel en wetenschap hebben, zo zegt hij, elk hun eigen terrein en hun eigen boodschap. Genesis 1 heeft een andere bedoeling dan ons in de wetenschap voor ogen staat. De Bijbel beschrijft geschiedenis, maar op een andere wijze dan wij in ons wetenschappelijk denken verlangen. Het gaat om verkondigende geschiedschrijving.
Wie dat alles op zich laat inwerken, hoeft het nog niet voor honderd procent met Knevel eens te zijn om toch te erkennen dat er inzake de uitleg van Genesis 1 meer aan de hand is dan wat men onder ‘letterlijk lezen’ verstaat. Eerlijk gezegd zit er iets tragisch in die felle verwijten aan Knevels adres. Men verzet zich tegen de modernistische Schriftkritiek die sinds de Verlichting opkwam, maar in feite is men zeer schatplichtig aan diezelfde Verlichting door Genesis 1 op rationalistische wijze te lezen als een verslag dat moet kloppen met de wetenschap. Daarmee doe je de wetenschap geen recht, maar nog minder het bijbels getuigenis.
Binnen de orthodoxe hoek staat Oosterhoff trouwens niet alleen met zijn uitleg van de eerste hoofdstukken van de Bijbel. Nog niet zo lang geleden heeft ook dr. G. van den Brink, hoogleraar vanwege de Gereformeerde Bond in Leiden, betoogd dat de Bijbel goedbeschouwd geen uitspraak doet over de ouderdom van de aarde en dat de Genesisteksten geen exact verslag, geen natuurwetenschappelijk relaas bieden: ‘in taal, stijl en structuur is er sprake van vertolkte geschiedenis, waarin ook symboliek voluit meedoet’.

In het Reformatorisch Dagblad van 28 februari reageert drs. P.L. de Jong, hervormd predikant te Rotterdam-Delfshaven, op de opiniepagina van de krant met een artikel waar boven staat Leg creationisme niet op aan de Schrift.
Wie meent dat het creationisme veel betere wetenschappelijke verklaringen geeft voor het ontstaan van de wereld dan de mensen die voortborduren op de inzichten van Darwin, moeten dat vooral vasthouden en positief doorstuderen op hun eigen punt. Maar ze moeten ophouden hun creationistische visie op te dringen de Schrift. Net als de evolutieaanhangers dat niet moeten doen, ook niet een variant van hun visie of een voortschrijdend inzicht. Door zo met de Schrift om te gaan, bewaar je de woorden van de Schrift niet, maar maak je ze ongeloofwaardig. Je bewaart niet, maar je perst de Schrift in je eigen mening. Je luistert niet, maar je bent aan het knechten.
Eigenlijk bedoelt ds. De Jong hetzelfde als wat ook dr. Noordegraaf onderstreept: wie de woorden van de Schrift letterlijk wil lezen, moet ze dan wel lezen zoals ze letterlijk bedoeld zijn en ze niet dwingen te zeggen wat ze helemaal niet bedoelen.
De auteur – laten we gewoon zeggen: Mozes – heeft helemaal niets met evolutie of creationisme. Wil dat dan ook niet horen en leg dat niet op aan de Schrift. Maar luister wat de Geest van God je wil duidelijk maken. Mozes is een profeet, geen onderzoeker in Delft. Hij is een trooster en troost ons met woorden van God. Dat God in het begin de hemel en de aarde schiep en dus de aarde en heel ons wankele bestaan hangt aan Zijn hemel.
Ds. De Jong waarschuwt ook voor krampachtig ‘Darwinfobisme’, zoals hij dat noemt in het hier geciteerde artikel.

Ook naar buiten toe maken we deze winter een buitengewoon rare indruk. Op zich hoeft dat geen bezwaar te zijn. Met blinden blijft het altijd moeilijk praten over kleuren. Maar wat we zeggen moet wel ergens op slaan. We doen op deze manier afbreuk aan de Schrift. Zo’n folder uit Urk doet geen enkel goed. Naar welk programma je ook kijkt, welke website je ook opent: het Darwinfobisme ontlokt niets anders dan verzet, ongeloof, en heel veel spot. Dat doet mij zeer en vervult me met schaamte.
Laten we toch niet zo spastisch omgaan met Darwin, maar erkennen dat hij iets wezenlijks heeft ontdekt – het ontstaan der soorten – waarachter we nooit meer terug kunnen. Hoeveel reden er ook is om allerlei theorieën die daarop voortbouwen heel kritisch te bevragen, hier en daar als totaal onwetenschappelijk te ontmaskeren, er blijft een kern.
Steeds denk ik aan Galilei. De kerk heeft indertijd de man letterlijk het vuur na aan de schenen gelegd en hem gedwongen zijn inzichten over de aarde te herroepen omdat die niet strookten met diverse bijbelse gegevens. Hoewel het wereldbeeld van de Bijbel heel anders is dan dat van ons en ook Jezus daarin volop ademde, zijn er intussen toch weinig lezers meer die verdedigen dat de aarde plat is. De Schrift als Woord van God bleek daar best tegen te kunnen. Met de kern van Darwins verhaal is het niet anders. Speel dat niet uit tegen de Schrift.

In het weekblad De Reformatie (28 februari) ten slotte onderstreept dr. H. Schaeffer terecht dat we in ons spreken over schepping en de Schepper niet mogen vergeten wat de Schrift daar vooral mee wil belijden: ‘De dingen zijn er niet zomaar, toevallig. Wat er is, is er omdat God het wilde. Geen onpersoonlijke kracht maar een Persoon staat achter onze wereld en onze levens. Geen blind toeval of ondoorzichtig noodlot bepaalt de loop van de dingen. Maar evenmin onze keuzes en wat wij wel of niet doen. (…) Omdat God deze wereld geschapen heeft, zal Hij haar ook bewaren en voltooien (…) Laten we ons als christelijke kerk niet vastzetten in één hoek van het speelveld, als de HEER zelf ons ruimte geeft om over zoveel meer te spreken dan alleen de 6x24 uur!’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen