Meer dan nietsdoen

Kan het christendom nog zo’n stempel op de samenleving drukken dat de eerste dag van de week het karakter heeft van een algemene rustdag? Prof.dr. G.C. den Hertog, christelijk gereformeerd hoogleraar ethiek, stelt deze vraag aan de orde in de brochure Sabbat en zondag van de Willem de Zwijgerstichting. De zondag roept niet alleen maatschappelijke, maar ook theologische vragen op. Waarin onderscheidt hij zich van de sabbat? Is de zondag niet meer dan een verplaatste sabbat of heeft zij een eigen karakter?
En hoe gaan wij om met de Tien Geboden? Kunnen we stellen dat alle geboden door christenen gehouden dienen te worden, terwijl we ondertussen in het vierde gebod doen alsof daar geen sabbat, maar zondag staat? Wie vertrouwd is met de uitleg van dit gebod in de Heidelbergse Catechismus weet hoe daar te lezen staat: ‘… en dat ik vooral op de sabbat, dat is op de rustdag, trouw tot Gods gemeente kom om Gods Woord te horen, de sacramenten te gebruiken, God de Heere openlijk aan te roepen en de armen christelijke hulp te betonen.’

Vrijheid gunnen
Voordat dr. Den Hertog ingaat op de actualiteit van de zondag, onderzoekt hij de betekenis van de sabbat en de dag des Heeren in de Schrift en geeft hij in een globaal overzicht weer hoe door de eeuwen heen over sabbat en zondag gedacht is.
Op de eerste bladzijde van de Bijbel lezen we dat God rustte op de zevende dag. Er is daar nog geen sprake van een verdeling van de tijd in jaren, maanden en weken, maar wel neemt de zevende dag een bijzondere plaats in. Het ritme van de week is van een andere orde dan het ritme van etmalen, maanden en jaren. Die ritmes nemen we met onze zintuigen waar, maar ‘in het ritme van de zes dagen plus één lopen we als het ware op tegen de door God zelf in de schepping aangebrachte architectuur van de tijd.’ voor de mens. Het bijbelse rusten is niet louter nietsdoen. Rusten betekent: tot je bestemming komen en je verheugen in je Schepper. In Deuteronomium 5 gaat het erom dat wij zowel onszelf als het personeel, de dieren en de vreemdelingen de vrijheid gunnen die ons eenmaal vergund is. Het sabbatsgebod wil ons beschermen tegen de verslaving aan ons werk en wat ons op aarde bezighoudt. Heel de schepping mag op dat moment adem scheppen en wordt uitgenodigd om te leven in de rust van de vrijheid die de Heere schenkt.

Geen concurrenten
Dr. Den Hertog onderzoekt nauwkeurig de oorsprong van de gewoonte van de eerste christenen om op de avond van de eerste dag van de week samen te komen. Naar het getuigenis van de evangelisten verscheen Jezus op de dag van Zijn opstanding aan Zijn leerlingen. In het evangelie van Johannes lezen we dat Thomas er toen niet bij was, omdat hij zich elders in zijn verdriet had teruggetrokken. Jezus zoekt deze leerling niet op een willekeurige dag op, om Zich ook aan hem als de Levende te vertonen, maar Hij doet dat pas op ‘de achtste dag’, wanneer de gemeente opnieuw bijeen is gekomen.
Voor de kerk is het een belangrijke vraag geworden of de zondag door God Zelf is ingesteld, of dat de viering teruggaat op een menselijke beslissing. In ieder geval is het zo dat de kerk onmogelijk de vraag naast zich neer kan leggen of er goed aan gedaan is om de zondag – met terzijde schuiven van de sabbat – als haar rustdag te gaan vieren. Dr. Den Hertog toont vanuit het Nieuwe Testament dat sabbat en zondag in die tijd niet als elkaars concurrenten werden gezien.
In het kort laat de schrijver zien hoe in de Vroege Kerk, de Middeleeuwen en de Reformatie over de vragen van sabbat en zondag is nagedacht, om te eindigen bij de sabbatsstrijd in de zeventiende eeuw.

Moderne slavernij
Al te vaak heeft de zondag in het teken gestaan van wat mag en niet mag op deze dag. Het is onder andere Calvijn geweest die oog gehad heeft voor Gods goede zorg voor ons, om ons steeds weer terug te roepen in Zijn gemeenschap in de weg van het geloof.
De kern van het vierde gebod ontmaskert de moderne slavernij om zeven dagen in touw te zijn. Ook aan het begin van het derde millennium heeft de mens rust nodig om bij het Woord te kunnen komen en geoefend te worden in de vreze des Heeren. Meer dan ooit is het nodig om aandacht te blijven vragen voor het sociale motief van het sabbatsgebod, zoals dat in Deuteronomium 5:15 verwoord is: ‘U moet gedenken dat u slaaf geweest bent in het land Egypte.’ De brief die de Raad van Kerken in januari 1995 zond aan de toenmalige paarse regering, heeft nog niet aan actualiteit verloren: ‘De kerken zijn van mening dat de vrije zondag, een rustdag voor de hele samenleving, kerkgaand of niet, een weldaad is. Met grote bezorgdheid onderkennen zij de neiging deze weldaad op te offeren aan economie en commercie, hetgeen naar hun inzicht een onherstelbare schade aan zal brengen aan de samenleving.’

Gesprek
Aan elk hoofdstuk zijn een aantal gespreksvragen toegevoegd, die het boekje geschikt maken voor bespreking in groepen. Het gesprek in de christelijke gemeente blijft noodzakelijk – alleen al om als gemeente die uit Israël is voortgekomen antwoord te zoeken op de vraag wat het woord van Jezus betekent: ‘De Zoon des mensen is Heere, óók van de sabbat.’ (Mark. 2:28).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen