Het verbondshoofd

Adam wordt door de Heere geschapen naar Zijn beeld op de zesde dag, lezen we in het Oude Testament. Hij mag wonen in het paradijs in het landschap Eden. De mens krijgt de opdracht om de hof te bewerken en te bewaken.
In het paradijs staan twee bomen met een bijzondere betekenis. De eerste boom is de boom des levens, teken van het gelukkige leven in Gods gemeenschap. De tweede is de boom van de kennis van goed en kwaad, teken van de eigenmachtigheid van de mens in het bepalen van goed en kwaad. De Heere geeft de volgende bepaling: ‘Van allen boom van deze hof zult u vrijelijk eten; maar van de boom der kennis des goeds en des kwaads, daarvan zult u niet eten; want ten dage als u daarvan eet, zult u de dood sterven.’
Augustinus noemde deze bepaling het ‘proefgebod’. God stelt de mens op de proef door een grens voor de mens te bepalen. De mens kan kiezen tussen het goede en het kwade. De Heere test de mens of hij Hem vrijwillig liefheeft en gehoorzaamt. Hoewel de uitdrukking een juist element bevat, komt het zakelijk over. Een mooiere uitdrukking vinden we in artikel 14 van de NGB, namelijk ‘gebod ten leven’. De Heere schenkt het leven aan de mens in de weg van gehoorzaamheid. Als de mens ongehoorzaam is en de grens overschrijdt, sterft hij.

Werkverbond
Uit de opdracht en de belofte blijkt dat de Heere God een geschiedenis aangaat met de mens, waarin Hij hem geheel serieus neemt. Hiervoor is in de gereformeerde theologie de uitdrukking ‘werkverbond’ gebruikt. Dit woord, dat gebruikt wordt om een onderscheid aan te brengen met het verbond van God met Abraham, roept als misverstand op dat het zou gaan om een werk-loonverhouding. Over de term kan gediscussieerd worden. De elementen van een verbond zijn echter in Genesis 1 tot en met 3 duidelijk aanwezig. In een verbond gaat het immers om het voorrecht van de gemeenschap met God, maar ook om de verplichting die hierbij behoort.

Niet tevreden
In Genesis 3 lezen we dat de mens de grens die God gesteld heeft, overschrijdt. De duivel, een gevallen engel, verleidt de vrouw, zodat ze eet van de verboden vrucht. Eva geeft ook aan Adam en hij eet. Adam neemt het leven in eigen hand. Hij bepaalt zelf wat goed en kwaad is. Het komt erop neer dat Adam goed noemt wat God zonde noemt. Adam valt in zonde. Hij komt in opstand tegen God, die Zich aan de mens verbonden heeft om hem het leven te geven. Niet Eva, maar Adam wordt door de Heere aangesproken. Daaruit blijkt dat Adam de verantwoordelijkheid draagt voor het gebeuren.
De zonde is met de ene daad niet tevreden en beperkt zich niet tot de ene mens die zondigt. De zonde gaat van Adam en Eva naar hun kinderen. Op Genesis 3 volgt de geschiedenis van de moord van Abel door zijn broer Kaïn. In die daad spelen afgunst, nijd en haat een grote rol. We zijn dan nog maar een hoofdstuk van de geschiedenis in het paradijs af.
Hoe verder we in de Bijbel komen, des te meer blijkt dat de zonde zich verbreidt in de breedte en in de diepte. In Genesis 6:5 lezen we: ‘En de HEERE zag dat de boosheid van de mens menigvuldig was op de aarde, en al het gedichtsel van de gedachten van zijn hart te allen dage alleen boos was.’ Het lukt de zonde om zich van deze wereld en haar bewoners meester te maken.

Na Adam
In het Nieuwe Testament leert de apostel Paulus ons dat er een verband is tussen de zonde van Adam en van zijn nakomelingen. Hij schrijft: ‘Daarom, gelijk door één mens de zonde in de wereld ingekomen is, en door de zonde de dood; en alzo de dood tot alle mensen doorgegaan is, in welke allen gezondigd hebben’ (Rom. 5:12).
Deze tekst is cruciaal voor de leer van de erfzonde. Dr. J. Hoek noemt het de oorsprongszonde, waarmee hij wil aanduiden dat de zonde van Adam de oorsprong is van alle en van aller zonde. Er is verschil van mening over de vraag of het laatste deel van de tekst moeten vertalen als ‘in welke’ of ‘omdat’. Voor welke vertaling ook gekozen wordt, in ieder geval stelt Paulus dat allen hebben gezondigd toen Adam zondigde. Uit het vervolg van vers 12 blijkt volgens het Woordenboek voor Bijbellezers (dr. A. Noordegraaf, ed.) dat de redenering als volgt verloopt: ‘Er is een gebod of wet die bepaalt dat mensen die zondigen, moeten sterven. Adam overtrad het gebod en vond als straf de dood. De mensen die vanaf Mozes de wet gehoord hebben en zondigen, vinden eveneens voor straf de dood. Maar hoe zit het met de mensen tussen Adam en Mozes? Zij zijn ook gestorven, hoewel er geen concreet gebod was. Dus hebben zij in Adam gezondigd.’
Adam zondigde dus niet als privépersoon. Hij vertegenwoordigde als verbondshoofd de gehele mensheid. Alle mensen zijn in Adam begrepen. De zonde van Adam wordt ons toegerekend, zoals later de gerechtigheid van Christus ons wordt toegerekend. Een hoofdthema in de Romeinenbrief.

Eigen schuld
Hiermee is niet gezegd dat wij er niets aan kunnen doen dat we zondaar zijn. We zijn in Adam gerekend en toch is de zonde onze eigen schuld. Het past ons, zoals David, onze zonden te belijden en daarin terug te gaan naar de oorsprong van de zonde. In Psalm 51 belijdt David: ‘Tegen U, U alleen heb ik gezondigd, en gedaan dat kwaad is in uw ogen.’ Denkend aan de concrete zonde met Bathseba komt hij ertoe terug te gaan naar het begin: ‘Zie, ik ben in ongerechtigheid geboren en in zonde heeft mij mijn moeder ontvangen.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen