Christenen zijn leerlingen

Een van de bijbelse trekken van de gemeente is dat ze een lerende gemeente is. Kerntekst is Handelingen 2:42: ‘En ze waren volhardend in de leer van de apostelen.’ De gemeente is in haar begintijd. Handelingen 2, het hoofdstuk van de uitstorting van de Geest van God, vraagt meteen aandacht voor dit aspect. De Geest bedient zich binnen de gemeente van dit onderwijs. Het werk van de Heilige Geest heeft dit lerende aspect in zich. Zo heeft Jezus Hem al geïntroduceerd: ‘… de Trooster, de Heilige Geest, … Die zal u alles leren…'. (Joh. 14:26)
Kenmerkend voor de volgelingen van Jezus is hun naam. Zij heten ‘discipelen’. Christenen zijn leerlingen van Jezus Christus. Tijdens Zijn leven op aarde bleef Hij Zijn discipelen onderwijzen. De Nederlandse Geloofsbelijdenis heeft daar in artikel 13 een prachtige gedachte aan verbonden: ‘We houden ons tevreden met het feit dat we leerjongeren van Christus mogen zijn,’ jongeren en ouderen die voortdurend blijven leren. We blijven niet alleen bedelaars tot onze laatste snik (Luther) maar ook leerlingen van Christus, van de Schriften.

Christus leren
De Heere gaf de opdracht om te onderwijzen mee aan Zijn apostelen. Juist op dat kritieke, beslissende moment van Zijn Hemelvaart. Dat kleurt deze opdracht, dat geeft er een geweldige impuls aan.
Ze worden gezonden ‘om al de volken te onderwijzen en hen te leren onderhouden alles. Wat Ik u geboden heb.’
Paulus gebruikt voor dit leren in Efeze 4:20 een prachtige uitdrukking, ‘Christus leren’. Dat is tot geloof in Christus komen, maar evenzeer Hem dieper leren kennen. Met andere woorden, we zijn niet uitgeleerd op het moment dat we Christus hebben leren kennen. Zo kan het komen tot een dieper verstaan van de heilgeheimen, een opwassen in de kennis van God (Kol. 1:10; 2 Thess. 1:3) en tot een beproeven van Zijn wil (Rom. 12:2). De gemeente wordt gebouwd op ‘het fundament van apostelen en profeten, waarvan Jezus Christus, de uiterste Hoeksteen is’ (Ef. 2:20). We komen in Handelingen 13:1 en in Efeze 4:11 dan ook de leraar tegen. Het leren in de gemeente vindt mondeling plaats vanuit de Schriften van het Oude Testament, later ook door middel van de evangeliën en vanuit de brieven.

Conclusie
Leren in de christelijke gemeente is dus geen bijkomend iets. Leren is geen luxe, maar wezenlijk en onmisbaar voor het bestaan van de christelijke gemeente. Een gemeente die niet leert, stagneert in haar bestaan. Leren behoort bij het leven. Ook bij het geloofsleven, ook bij het gemeenteleven. In iedere fase van de geschiedenis mogen jongeren en ouderen de geheimen van het leven met God leren. Iedere generatie opnieuw, ieder mens dat met God leeft, heeft het nodig zich deze dingen toe te eigenen. Om ons hart gaat het, om ons hoofd gaat het. Ze vormen een twee-eenheid en bevruchten elkaar. Bovendien doemen in iedere generatie nieuwe, eigentijdse vragen op. Oude antwoorden worden weer nieuw gespeld, nieuwe antwoorden ontstaan juist in een gang van een gelovig en voortdurend leerproces.

Gereformeerde traditie
Binnen de gereformeerde traditie heeft dit leerproces onder andere vorm gekregen in de leerdienst. De tweede dienst is van oorsprong een leerdienst. Verschillende synodale vergaderingen hebben er in de zestiende en de zeventiende eeuw op aangedrongen om deze dienst daarvoor te bestemmen. De leidraad die daarbij werd gebruikt, was de Heidelbergse Catechismus, leerboekje bij uitstek. Dit prachtige boekje was bedoeld om de gemeente die nog maar kort uit de Rooms-Katholieke Kerk was ‘bevrijd’, te helpen de kernen van het geloof te verstaan. Het was bedoeld als geloofsverdieping door middel van het proces van leren. En de diepste kern van het leren in de catechismus is ‘Christus leren’. Het gaat in de Heidelberger om kennis voor ons hoofd en voor ons hart. Die dubbelslag is er op een prachtige manier in bij elkaar gehouden. De catechismus draait om de kernen van geloof, gebod en gebed. Daarmee is direct gezegd dat het leven van het geloof in de breedte en in de diepte bij elkaar hoort. Anders geformuleerd: de binnenkant en de buitenkant. De omgang met God in geloof en in gebed en het leven in het publieke domein.
Niet alleen in de begintijd van de Reformatie maar ook daarna is dit leerboekje een uitstekend instrument gebleken voor de vorming van de hele gemeente. De tweede dienst, de leerdienst, heeft op die manier een verrijkende bijdrage geleverd aan het gemeente-zijn, aan het leven van het geloof. Zondag 1 is voor velen een levensdevies geworden, een geloofsbelijdenis pur sang.

Onderscheid
Het traditionele onderscheid tussen de eerste dienst, waarin direct uit de Schriften wordt gepreekt, en de tweede dienst als leerdienst is eigenlijk vervaagd. Het is de vraag of dit juist is. Meer dan ooit staat de gemeente midden in de storm van de secularisatie. De moderne vragen knagen ook aan ons. De gemeente heeft nadrukkelijk toerusting nodig om te staan in deze tijd. Zijn de gebinten van de geloofsleer niet meer helder, dan is de gemeente een open veld voor allerlei wind van leer.
We zoeken antwoorden naar de vragen in de tijd, maar ook naar antwoorden op vragen die diep in ons hart sluimeren. Dat zijn vragen naar heilszekerheid, naar gebed, naar de vormgeving van het leven met de Heere God, de vragen naar het kwaad, het ontstaan van het kwaad, naar de uniciteit van Christus als de enige Weg, naar de ethiek (de Tien geboden). Deze diensten kunnen ook zorgen voor structuur in het leerproces. De catechismus zelf biedt een prachtige volgorde. Vanuit het motief van de troost, het eigendom van Christus te zijn, komen geweldige aspecten van de geloofsweg aan de orde.

Integratie
De vraag is wel of dat leeft en beleefd wordt. Soms duurt het wel een paar jaar, voordat de hele catechismus door gepreekt is, ook omdat de eigen predikanten niet zelf iedere zondagmiddag/avond voor gaan. Het gevaar is dat we met de gemeente de lijn uit het oog verliezen. In de Joris was dat mede een reden om te kiezen voor een thematische afbakening. Gedurende een periode van ongeveer twee maanden rondom één thema, aan de hand van de catechismus, proberen we het leerproces gestalte te geven, waarbij de diensten ook niet ‘een eilandje vormen’ maar het thema ook op andere manieren een plaats krijgt binnen de gemeente. Op deze manier willen we het proces van doordenken en doorleven van de bijbelse thema’s verdiepen. Juist door deze integratie in andere gemeentevormen krijgt het interactief leren meer ruimte. Niet in plaats van het verkondigende leren maar als een aanvulling op en een verrijking.

Bezinning
De bezinning op dit proces vraagt om vervolg in onze tijd. Ook achter de praktische vormgeving zitten keuzes. Als de kerkenraad zich niet op de vormgeving bezint, is dat ook een keuze. Het is goed dat we ons daarvan bewust zijn. Een nieuwe impuls van ‘intentioneel leren’ is een uitdaging en een roeping. Iedere kerkdienst heeft een leeraspect in zich. Denk aan het lezen van de geboden, van de Schrift, van een formulier. ‘Intentioneel leren’ richt zich veel meer op het doelbewuste proces van leren. Een voortdurende of nieuwe bezinning op inhoud en vorm blijft voor kerkenraden een kerntaak.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen