Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Luie dominees en postilles

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Luie dominees en postilles

Met zesde deel is serie preekschetsen af

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

Het zesde en laatste deel van ‘Het Woord der prediking’ kwam onlangs uit. Dit soort preekschetsen kan het een predikant gemakkelijk maken. Te gemakkelijk misschien?

De verschijning van een nieuwe bundel preekschets is niet nieuw. Eeuwen geleden verschenen er al postilles, zoals dergelijke bundels werden genoemd. Meestal dienden ze als hulpmiddel voor predikheren die wel tot taak hadden een stichtelijk woord te spreken, maar die daarvoor nauwelijks een opleiding hadden gevolgd, noch beschikten over studiemateriaal dat hen bij de voorbereiding op die taak kon helpen.
In een zendingssituatie gebeurt het nog dat een zendeling zijn helpers, die op een post het evangelie verkondigen, voorziet van een preekschets die hen helpt om een bijbelse boodschap te brengen. Maar ook in ons land en in onze tijd wordt er nog dankbaar gebruikgemaakt van bundels preekschetsen, die regelmatig of incidenteel verschijnen.

Bezwaren
Er is tegen een dergelijke uitgave bezwaren in te brengen. Mijn leermeester in de predikkunde in Apeldoorn, prof. W. Kremer, was een begaafde prediker die naar het woord van de Heere Jezus te typeren was als een Schriftgeleerde die uit de schat van het Woord nieuwe en oude dingen voortbracht. Voordat hij hoogleraar werd, was hij predikant in Apeldoorn. De overlevering vertelt dat de studenten, die zondag aan zondag bij hem in de kerk zaten, hun vingers blauw schreven onder de preek. Wat zij toen meekregen en meenamen, kwam later de gemeenten ten goede. Later gebeurde hetzelfde tijdens zijn colleges. De Heilige Geest had hem de gave geschonken om de Schriften te openen tot op het hart van God en het Woord zo te bedienen dat harten van de hoorders geopend werden. De Schriften werden uitgelegd en toegepast.
Meermalen is hem gevraagd een bundel preekschetsen uit te geven. Er lag een overvloed aan materiaal in zijn bureau. Maar altijd weigerde hij. Enerzijds vanuit de grote bescheidenheid die hem sierde. Hij dacht klein van zichzelf en zijn werk. Anderzijds bracht hij zijn bezwaar tegen zo’n bundel preekschetsen als volgt onder woorden: ‘Zo’n uitgave maakt luie dominees.’
Een postille kan het een dominee inderdaad gemakkelijk maken: hij hoeft geen tekst te zoeken, hoeft de grondtekst er niet bij te nemen, kan de lijn van de schets volgen en komt zo gemakkelijk aan een preek. Dergelijke gevallen doen zich voor. De dominee kiest de tekst die de postille aangeeft voor een bepaalde zondag en komt met de boodschap die hem door een ander wordt aangereikt. Dat kan eens een keer gebeuren wanneer de week gevuld werd met allerlei onverwachte gebeurtenissen die pastorale aandacht vroegen. Maar wanneer dit de werkwijze van een dienaar des Woords wordt, komt de gemeente tekort en doet hij het Woord tekort.

Mee delen
Het verhaal van prof. Kremer heeft nog een vervolg. Toen hij ter gelegenheid van een jubileum door een van zijn oud-studenten werd toegesproken, werd hem nog eens dringend gevraagd de uitgave van een bundel preekschetsen te overwegen. De spreker kende de bezwaren van Kremer en probeerde die te weerleggen. Hij zei: een ijverige dominee wordt niet lui door het gebruik van zo’n bundel en een luie dominee wordt niet ijverig wanneer hij geen preekschetsen heeft. Ten behoeve van de gemeente kun je er dan maar beter voor zorgen dat hij wat goeds heeft om daaruit te putten. Daarmee is het doel van een bundel preekschetsen duidelijk aangegeven. De schetsen zijn bedoeld om een dienaar van het Woord mee te doen delen in wat een collega ‘Schriftgeleerde’ uit de schat van het Woord heeft opgediept.
Die dienaar kan daar zijn winst mee doen en de schets zelfstandig verwerken in de verkondiging van het Woord in zijn gemeente.

Stem
Met het oog op dit laatste verscheen er opnieuw een bundel preekschetsen in de serie Het Woord der prediking. Het feit dat dit het zesde deel is in deze voornaam uitgegeven serie, toont aan dat de bundels in een behoefte voorzien, al is dit zesde deel wel het laatste.
Het initiatief voor de uitgave is destijds genomen door het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond in – toen nog – de Nederlands Hervormde Kerk. Medewerkers werden gezocht in de kring van de Gereformeerde Bond en de Confessionele Vereniging en verder in de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Gereformeerde Gemeenten, de Nederlands Gereformeerde Kerken en een enkele scribent uit de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt.
Het doel van de uitgave is het beste te omschrijven met de tekst waaraan de titel ontleend is, 1 Thessalonicenzen 2:13, waar Paulus zegt dat de mensen in Thessalonica het Woord der prediking niet ontvangen hebben als mensenwoord maar als Gods Woord. En dat was het ook, zegt de apostel, en zo werkte het ook in hen die geloven.
De schetsen bedoelen dus een hulpmiddel te zijn voor dienaren des Woords, die maar één ding begeren: His Master’s voice te zijn, stem van de Meester. Die zegt wat de Meester hem voorzegt. Dat is immers hun roeping: het Woord dat op de kansel voor hen ligt te openen en de gemeente te verkondigen: 'Zo zegt de Heere HEERE.'

Wat staat er eigenlijk?
De redactie heeft zoveel mogelijk geprobeerd te komen tot een evenredige tekstverdeling, zodat Oude en Nieuwe Testament evenveel aan de orde komen bij tekstkeuze. Dat is goed gelukt, zij het dat sommige bijbelboeken vaak aan de orde komen en andere niet of nauwelijks. Zo vinden we in de zes delen achttien teksten uit Genesis en maar een uit Exodus.
De meeste scribenten hebben hun schets ingedeeld zoals dat vanaf het begin van deze serie gevraagd is. Een schets begint met een toelichting op de tekstkeuze: waarom kiest de predicator deze tekst in deze tijd en in deze situatie? Het gaat er immers om dat het Woord zal landen en de hoorders zal aanspreken. De tekstkeuze is een onderdeel van het maken van een preek, dat soms veel tijd kost en altijd een zaak van gebed is. Veel collega’s zullen de ervaring kennen dat de keuze van een tekst die biddend gemaakt werd, later bevestigd werd door een reactie uit de gemeente.
Belangrijk onderdeel van elke schets is de exegese. Wat staat er eigenlijk? We kunnen immers pas gaan spreken wanneer we echt geluisterd hebben naar wat de Heere in dat Woord zegt. Daarbij is het ook nodig dat de predikant zich goed op de hoogte stelt van het verband van de tekst en niet te vergeten ook van het adres van de tekst.

Christusprediking
De meeste schetsen kennen ook een onderdeel ‘theologische notities’. We moeten ons ook bezinnen op de dogmatische en ethische vragen die in de tekst aan de orde komen. Ook in dat opzicht staat een tekst niet los van de context en zelfs niet van het geheel van het spreken van God in Zijn Woord.
Daarbij komt ook de confessie aan de orde: wat heeft de kerk in de loop van de eeuwen beleden met betrekking tot de zaken waarover de tekst spreekt?
Heel belangrijk is uiteraard ook het onderdeel ‘aanwijzingen voor de prediking’. Welke boodschap bevat dit woord voor de gemeente in al haar geledingen? Het is vooral dit onderdeel dat de verscheidenheid van de diverse medewerkers laat zien. Niet alleen wanneer we kijken naar de lengte van dit onderdeel, maar ook wanneer we letten op de inhoud. Niet altijd is er even veel aandacht voor vragen als: hoe verkondig ik Christus vanuit deze tekst; hoe komen de drie stukken aan de orde; hoe zien we de gemeente en wat is het adres van deze preek? Wie enigszins op de hoogte is hoe er vandaag in de diverse kerken van de gereformeerde gezindte gepreekt wordt, zal het met me eens zijn dat juist op het punt van de Christusprediking en daarmee samenhangend het geven van geestelijke leiding in de prediking hulp en onderwijs hard nodig is.

Winst
Ondanks deze kritische opmerking wil ik deel zes van ‘Het Woord der prediking’ evenals de vorige delen van harte aanbevelen.
Hier wordt veel geboden waarmee de prediker zijn winst kan doen en waarmee de gemeente gezegend wordt. De Heilige Geest geve ons in deze tijd predikers die het Woord van God spreken en hoorders die het zo ontvangen. Dan worden zondaren gezaligd en wordt de kerk gebouwd.

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 3 december 2009

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's

Luie dominees en postilles

Bekijk de hele uitgave van donderdag 3 december 2009

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's