Oefening in stil worden

W aar bestaat die overvloed zoal uit? Om te beginnen is er een overvloed aan consumptieartikelen. Dit klinkt als een open deur, maar dat doet niets af aan het feit dat wij werkelijk bijna verdrinken in alle spullen die we om ons heen verzamelen of kunnen verzamelen. We hebben allemaal zo onze terreinen. Voor de één zijn het kleren, voor de ander auto’s en accessoires. Voor mij zijn het boeken en cd’s die altijd lonken. Ik moet eerlijk toegeven dat ik de afgelopen jaren meer boeken heb gekocht dan ik kon lezen. Ik had er natuurlijk goede redenen voor: het zijn belangrijke boeken, onmisbare boeken, aantrekkelijke boeken en ik kan altijd zeggen dat ik als predikant toch bij moet blijven. Maar feit is en blijft dat ik ze niet meer uitgelezen krijg.

Wat er dus gebeurd is – en volgens mij is dit voorbeeld herkenbaar voor iedereen – is dat ik geen weerstand heb kunnen bieden aan de overvloed en dus overspoeld ben. In de tweede plaats is er een overvloed aan informatie- en communicatieprikkels. Ook hier blijf ik maar even dicht bij huis: ik heb een gewone telefoon, een mobiele telefoon mét internet, email, een pagina op LinkedIn, abonnementen op twee kranten, newsfeeds van drie andere kranten, een reeks tijdschriften (inclusief De Waarheidsvriend), radioprogramma’s (vooral tijdens het koken) en sporadisch de tv. En dan blijft natuurlijk de druk of je toch niet moet gaan twitteren, msn’en of op Hyves dan wel op Facebook moet gaan.

Nu ik dit opschrijf schrik ik best van deze opsomming. Wat een prikkels, wat een infostress en wat een onrust of ik wel verbonden ben. Een tijd van overvloed, ook in dit opzicht. Wie herkent het niet?

Web van begeerte

Wat doet deze overvloed met ons? Wat zijn de gevolgen voor ons levensritme, voor de wereld, voor ons huwelijk of ons gezin, voor ons geestelijk leven? Die gevolgen laten zich raden: we lijden aan overconsumptie en aan rustgebrek.

Allereerst: overconsumptie. Als we eerlijk onder ogen zien wat er aan de hand is, moeten we constateren dat we met elkaar en ook persoonlijk lijden aan overconsumptie. We kopen nogal wat dingen die we strikt genomen niet nodig hebben en daarmee houden we met elkaar een productieproces in stand waarmee we de schepping zwaar belasten.

Het is in zo’n cultuur niet zo heel moeilijk om een soort koopverslaving op te bouwen. Een woord als funshoppen is daarbij veelzeggend: je koopt dingen, niet omdat je ze nodig hebt, maar omdat het je een goed gevoel geeft. Of je gaat naar een internetwinkel en klikt naast wat je zoekt ook dat andere artikel aan, gewoon, omdat het je toelacht. En omdat regelmatig kopen een soort levensbehoefte is, let je ook maar niet te veel op de herkomst van die spullen, of er kinderen aan gewerkt hebben, of het milieu er erg door belast wordt, of er dierenleed achter schuil gaat. Want eerlijke keuzes op dit gebied kosten geld en dat gaat ten koste van je consumptieruimte. Zo zitten we allemaal, ongewild, op één of andere manier in een web van verleiding en begeerte, waardoor het systeem in stand blijft. En dan: rustgebrek. Al die info en al die communicatie veroorzaken enorm veel onrust. In ons levenspatroon, maar ook in ons hart. Alleen al het idee dat je mail zou kunnen hebben maakt je onrustig. In de stad zie ik geen jongere meer fietsen zonder mobiel in de hand. Elk stoplicht is voor hen een plek om hun inbox te checken. Voor veel mensen is het lezen van hun mail het eerste én het laatste wat ze doen op een dag. Het lukt hen niet meer om eerst stille tijd te houden, omdat ze automatisch hun mailprogramma openen. En gewoon een keer stil zitten, alleen maar denken, het komt er niet meer van. Ook dit is een web van verleiding en begeerte geworden.

Discipelschap

Nu is de vraag natuurlijk deze: is het geloof in Christus tegen deze overvloed opgewassen? Of word je ook als christen gewoon overspoeld door deze overvloed? Om te beginnen moeten we maar heel eerlijk erkennen dat ons geloof niet of nauwelijks opgewassen is tegen deze overvloed. In elk geval is geloof geen natuurlijke dam tegen alles wat op ons afkomt. Dat vraagt om voortdurende bewustwording en oefening. Dat vraagt ook om een vormgeving van het geloofsleven die heel concreet is toegespitst op dit alles.

Eén van de manieren om hiermee bezig te zijn is het gericht zijn op discipelschap. Discipelschap in de zin van: leerling zijn van Jezus Christus. Nu denkt iemand misschien: discipelschap is toch gewoon een ander woord voor gelo-

ven? Ja, maar toch is dat niet helemaal zo. Het woord discipelschap is namelijk de laatste jaren een aanduiding geworden voor de geloofspraktijk die antwoord geeft op de vraag: Wie is in je leven elke dag je leermeester, wie is het écht?

Oefenen

Een schrijver van wie ik op dit gebied veel heb geleerd is Dallas Willard, die onder andere een boek over de Bergrede schreef. Hij constateerde dat veel Amerikaanse christenen wel heel erg bezig waren met de vraag hoe ze opnieuw geboren konden worden, maar niet met de vraag hoe ze konden groeien als discipel van Jezus in hun leven van elke dag. Met als gevolg dat hun karakter niet wordt veranderd naar het beeld van Christus, maar ook dat ze zich ten diepste laten leiden door de wetten van de wereld en niet door de lessen van Jezus. Om een voorbeeld te noemen: hoeveel christenen proberen echt om Jezus’ opdracht ‘zoek eerst het Koninkrijk van God en zijn gerechtigheid en al het andere ontvangt u bovendien’ in hun dagelijks leven als leidraad te hanteren? En hoevelen die zich dat voornamen zijn na een tijdje niet alsnog moedeloos gestopt? Hoevelen beseffen niet dat discipelschap een kwestie is van oefenen, geestelijk oefenen, elke dag opnieuw? Juist voor dat oefenen vraagt Willard grondige aandacht. Daarin is hij niet de enige. Het valt op dat er de laatste tijd weer veel wordt geschreven over wat we in de kerk noemen geestelijke disciplines. Oefeningen van het geloof dus, die helpen om te groeien in een innerlijke overtuiging, die weer helpt om heel concreet leerling van Jezus te zijn in de praktijk van elke dag. Het is al een oud thema. Iemand als Voetius schreef er ook al een dik boek over, De praktijk van de godzaligheid, maar het is nodig dat in elke tijd weer opnieuw te doordenken.

Toewijding en onthouding

Wat houden die geestelijke disciplines concreet in? Het is verhelderend om te ontdekken dat we die in twee hoofdgroepen kunnen verdelen: de disciplines van toewijding en de disciplines van onthouding. Onder de disciplines van toewijding vallen onder andere: bijbellezen, memoriseren, gebed, dienstbaarheid, aandacht, ritme en viering. Dit zijn dus allemaal oefeningen die ons helpen ons op God en Zijn overvloed te richten. Daar tegenover staan de disciplines van onthouding en daaronder vallen onder andere: eenzaamheid, stilte, soberheid, vasten, orde, kuisheid, offer. Deze oefeningen zijn dus vooral gericht op het losraken van onze overvloed.

Van één ding ben ik inmiddels wel overtuigd: wanneer we in een tijd van overvloed daadwerkelijk en van harte discipelen van Jezus Christus willen worden (meer en meer), dan kan dat alleen wanneer we ons weer oefenen in de geestelijke disciplines. Want alleen door te oefenen (in gemeenschap met Christus en in de kracht van Zijn Geest) zullen we kloof kunnen overbruggen tussen onze inzichten en voornemens aan de ene kant en de dagelijkse praktijk aan de andere kant.

Stilte

Wat betekenen deze concrete geestelijke oefeningen voor het omgaan met overvloed? Laat ik beginnen met één van de geestelijke disciplines van onthouding: de stilte. Het beoefenen van de stilte zou wel eens de belangrijkste geestelijke oefening kunnen zijn om los te komen uit het web van informatie- en communicatieovervloed. Wat ik daarbij van bijvoorbeeld Dallas Willard heb geleerd, is dat het belangrijk is om te beginnen bij het proeven van de stilte zonder meer. Stilte op zich dus, zonder daar een ander doel mee na te streven. Heel concreet: begin aan het begin van de dag eens met een paar minuten stilte. Alleen maar stil zijn. Verder niets. En proef eens wat die stilte betekent. Natuurlijk zul je ontdekken dat je gedachten niet stilstaan, dat je steeds wordt afgeleid, dat je neiging hebt om... Maakt allemaal niet uit. Gewoon stil zijn en proeven hoe goed stilte is. Wat een geschenk het is. Wat een ruimte God je daarmee geeft.

Als je dat eenmaal geproefd hebt ga je ermee oefenen gedurende de dag. Je bent bijvoorbeeld gewend om als je de auto instapt meteen de radio aan te doen. Die laat je eerst eens uit. Je hebt de gewoonte om als je opstaat meteen je mail te checken. Dat doe je een uur later. Je voelt je gedrongen ál je kranten te lezen, altijd je telefoon aan te hebben, altijd verbonden te zijn. Doorbreek dat eens, om stil te worden. Je zult zien wat een zegen dat is.

B.J. van der Graaf

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen