De kerkenraad uit

H et tweejaarlijkse aftreden van de helft van de kerkenraad is altijd weer een belangrijk moment in de geschiedenis van een (wijk)gemeente. Wie betrokken is bij de kerk, beseft dat de identiteit van de gemeente en het beleid voor de komende periode sterk afhangen van de beschikbaarheid en de verkiezing van ambtsdragers.

Zullen er voldoende broeders gevonden worden? Het is een belangrijke vraag in een context waarin de gemeente kleiner wordt. Er zijn situaties waarin het kerkelijk leven zo verschraald is dat men al blij is als deze broeders zondags de erediensten bijwonen. Er zijn delen van Nederland waar (jonge) mannen aarzelen om belijdenis te doen, omdat ze een kandidering voor het ambt vrezen. Het gebed aan de Heere van de oogst om arbeiders in de wijngaard moet zich op meer richten dan op de aanstaande dienaren van het Woord – ook ouderlingen en diakenen zijn een geschenk van de verhoogde Christus aan Zijn kerk.

Voortreffelijk

Hoe nodig is het daarom te blijven benadrukken dat het ambt iets bijzonder moois is om te begeren – al kun je jezelf er niet voor kwali-ficeren en kun je er evenmin naar solliciteren. Wie het verlangen heeft om opziener van de gemeente te worden, begeert een voortreffelijk werk, schrijft Paulus aan Timotheüs. Toerustende boekjes voor ambtsdragers hebben dit woord ‘voortreffelijk’ nogal eens in de titel.

Tegelijkertijd is waar dat we ter wille van het werk in de gemeenten de standaard voor het ambt hoog moeten houden. Als het werk hen te veel wordt, zoeken de apostelen naar broeders die vol zijn van de Heilige Geest en van wijsheid, mannen die een goed getuigenis in de gemeente hebben (Hand.6:3).

Met minder kan het echt niet. Wijsheid vatten we hier niet als intellectuele vermogens op, maar in overeenstemming met het boek Spreuken gaat het om het vrezen van de Heere, om in het luisteren naar Zijn Woord een wijs hart te ontvangen.

Vorderingen

De onlangs voor het eerst bevestigde broeders zien wellicht tegen hun nieuwe pastorale en diaconale taak op, tegen de onwennigheid van kerkelijke vergaderingen, tegen de te verdelen aandacht voor gezin, werk en kerkenraad. Voor hen was en is er daarom voortdurend de nodige zorg: toerusting door middel van boekjes of artikelen, een aanbod via de classis of bezinning binnen de kerkenraad zelf.

Een goed dienstknecht van Jezus Christus ben je immers niet vanzelf – daar is oefening voor nodig, overdenking ook. En, de geloofspraktijk zelf zal de ambtsdragers eveneens scholen. ‘Leef hierin’, zo spoort Paulus immers aan (1Tim.4:15). In die weg zal het de ambtsdragers duidelijk worden dat zij vorderingen maken.

Tijd van terugtreden

Als vorderingen standaard horen bij het ambtelijke leven, wat betekent dit dan voor de ambtsdragers als de tijd van hun terugtreden uit de kerkenraad gekomen is? Dan raken we toch gerijpte mannen kwijt die geworteld zijn in het Woord van God, die de noden van de gemeente kennen en haar op het hart dragen? In elke gemeente kwamen we hen vanouds wel tegen, mensen met ambtelijk gezag. Het waren niet altijd degenen met de hoogste positie in het maatschappelijke leven (integendeel soms), het waren niet degenen die het meest aan het woord waren – het waren wel mensen die leefden bij de beloften en ook de geboden van God en daardoor op de juiste tijd een beslissend woord konden spreken.

Vele van deze broeders hebben twee keer de twaalf jaren vol gemaakt, die een ambtsdrager onder de hervormde kerkorde mocht dienen, een enkeling zelfs drie keer. Een treffende typering van hun hartelijke betrokkenheid blijft voor mij het verhaal uit die Veluwse kerkenraad die op de dag na de bevestiging van de nieuwe ambtsdragers afscheid van de terugtredende broeders nam. Halverwege de avond waren ze vertrokken, een boek als cadeau onder de arm.

Maar toen iemand hen later in het donker bij de kerktoren zag staan, stonden ze allen te huilen. Sentiment of nostalgie? Nee, moeite om los te laten wat hen lief geworden was! Hun predikant deed het daarna anders en liet aftredende ambtsdragers voortaan de volledige volgende kerkenraadsvergadering nog aanwezig zijn.

Gefrustreerd

Deze anekdote is van niet zo lang geleden, maar ik vraag me sterk af

of nog veel ambtsdragers op deze wijze afscheid nemen. Zou zelfs het tegendeel ondertussen niet veel vaker voorkomen? Ik denk het wel, hoor het om me heen. Er zijn vele ambtsdragers die teleurgesteld de kerkenraad verlaten, die zelfs gefrustreerd terugzien op hun ambtelijke jaren.

Die teleurstelling heeft een andere grond dan dat ze voortkomt uit de ervaring die ieder heeft die in het Woord arbeidt, namelijk dat het zaad van het Evangelie ook weggepikt wordt door de vogels of dat het gevallen is op een rotsachtige bodem. Dat kan je ook raken – en over deze werkelijkheid heb ik de afgelopen weken terugtredende ambtsdragers gesproken. Vol zorg over een weinige loyale houding van zovele gemeenteleden, die weg gaan of ermee dreigen weg te gaan als dit of dat wel of juist niet ge-

beurt. Vol zorg over de betekenis van Gods spreken in ons alledaagse leven, bij de kleine en grotere beslissingen die we nemen. In die zin is het terugtreden uit het ambt voor velen een emoti-

oneler moment dan de bevestiging in het ambt – en ook daarom is pastorale aandacht voor deze categorie gemeenteleden van betekenis.

Geloofsgesprek

Maar de teleurstelling of frustratie van oud-kerkenraadsleden gaat dieper. Er is onvrede over het functioneren van de kerkenraad en de eigen plaats daarin. Mag ik de gevoelens zo samenvatten dat velen de kerkenraad te weinig ervaren hebben als een kring van broeders die samen over het Woord spraken?

Dat lijkt een open deur, maar is het niet. De vergadercultuur heeft ook de kerk besmet en het mailverkeer maakt dat iedereen veel te veel documenten te lezen krijgt. Hoe veel tijd heeft de diaken daarentegen gehad voor het concreet omzien naar zieken, gehandicapten, mensen in de marge van de maatschappij? Hoeveel tijd is een ouderling bezig met het reguliere huisbezoek in vergelijking met de tijd die hij aan beleid moet besteden?

Dan komen daar de vergaderingen van de kerkenraad bij. Hoeveel ruimte is er voor bezinning bij een open Bijbel, het samen een boekje bespreken? Is er daarbij een klimaat om elkaar in het hart te kijken, kwetsbaar te zijn en de vragen over jouw leven met God te benoemen? Al is de ervaring dat de afhandeling van de andere agendapunten dan voortvarender gaat, die tijd voor het geloofsgesprek is op veel plaatsen beperkt.

Onderzoek in Gelderland

In 2001 maakte prof.dr. H.P. de Roest het onderzoek bekend dat hij

in opdracht van het hervormde college voor de visitatie in 150 gemeenten in Gelderland hield. De uitkomsten waren opvallend en ik denk dat die negen jaar later nog opvallender zouden zijn: een

aanzienlijk deel van de oud-ambtsdragers komt na het beëindigen van de ambtstermijn niet meer in de kerk. Bij 53 procent van de gemeenten ging het om ten minste vier ouderlingen of diakenen in de afgelopen tien jaar. De reden hiervan is het gevoel te weinig serieus genomen te zijn en het gebrek aan onderling vertrouwen.

Deze cijfers raken niet alleen het geheel van de Protestantse Kerk, maar ook de gemeenten die zich rekenen tot de Gereformeerde Bond.

Er zijn onder ons momenteel plaatsen waar met alle aftredende ambtsdragers individueel (exit-)gesprekken gevoerd (moeten) worden, om hen voor de gemeente te bewaren, om te voorkomen dat ze het voortaan voor gezien houden als een nieuwe taak hen gevraagd wordt.

Leermomenten

Oud-ambtsdragers – overigens binnen de gemeente geen groep met een zekere status – dienen de liefde tot de Heere, de trouw aan de gemeente en het omzien naar de naasten te praktiseren waartoe ze anderen jarenlang opgeroepen hebben. Wie kort na het terugtreden zich nauwelijks meer in de eredienst laat zien, wie zich wel heel snel aansluit bij een evangelische gemeente – hen mogen we vragen de motieven te toetsen waarmee ze in een hervormde gemeente in het ambt gediend hebben.

Ik pleit echter vooral voor een concreet, pastoraal omzien naar degenen die onlangs het ambt hebben neergelegd. Als het dragen van het ambt een mens verfomfaait – de uitspraak is van prof. Van Ruler –, dan geldt dat beslist in onze tijd. In een vertrouwelijke setting luisteren naar de ervaringen van de oudambtsdragers, naar hun zegeningen, leermomenten en teleurstellingen, kan van betekenis zijn voor het bewaren van de gemeente bij het Woord en bij elkaar.

Herder en naaste

Dat leermoment zou vooral kunnen zijn het snoeien in de vele vergaderingen en een concentratie op de kern. Laat ieder een welomschreven taak hebben, waarop hij op een bestemde tijd bevraagd kan worden. Laat een ouderling niet ‘eindeloos’ met een pastoraal team hoeven te overleggen, maar laat hij de tijd gebruiken om zich te oefenen in de verborgenheden van het geloof, om zo uitdeler te kunnen zijn van Gods menigvuldige genade.

Laat de diaken zich veel tussen de mensen mogen begeven, om een luisterend oor te combineren met een open hand.

Eigenlijk is het best eenvoudig, voor de één een herder en voor de ander een naaste zijn. Dan doen we waartoe we geroepen zijn, waarbij het bevestigingsformulier ons bepaalt, waarin Gods Woord ons onderwijst. Dan blijven we samen in de leer van Christus.

P.J. Vergunst

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen