Kerk ouder dan Pinksteren

G ereformeerde theologen zien Pinksteren liever niet als de geboortedag van de kerk. ‘Het is gezien Handelingen 1:15, waar we in de kring van leerlingen de gemeente al getekend vinden, niet juist om Pinksteren het ‘geboorte-uur’ van de kerk te noemen’, schrijft bijvoorbeeld dr. A. Noordegraaf in De Kerk. ‘Pinksteren is veeleer het uur waarop de verhoogde Christus naar Zijn belofte deze jonge gemeente toerust met Zijn Geest met het oog op haar taak en roeping in de wereld.’

De Apeldoornse hoogleraren J. van Genderen en W.H. Velema merken in hun Beknopte Gereformeerde Dogmatiek op: ‘Hoe fundamenteel de uitstorting van de Heilige Geest ook is, toch is Pinksteren niet de geboortedag van de kerk. Ze is er dan reeds, want het is de gemeente van Christus die al samengekomen is (Hand.1:14, 15). Maar nu wordt zij toegerust voor het volbrengen van haar roeping. Ze wordt door de kracht van de Geest een getuigende gemeente.’

Wereldkerk

De Haagse gereformeerde dogmaticus dr. B. Wentsel onderschrijft deze visie, maar volgens hem kunnen we met Pinksteren wel spreken van de geboortedatum van de wéreldkerk. De uitstorting van de Heilige Geest op Pinksteren heeft immers heilshistorische betekenis. De Heilige Geest opent het offensief om de volkeren tot Christus te brengen. De Geest zal van nu af aan krachtig onder de Joden maar niet minder onder de heidenvolkeren gaan werken.

Dit laatste is echt nieuw, dat zien we nog niet voor Pinksteren. Op de eerste Pinksterdag worden meer dan 3000 mensen door de Geest tot overgave aan Christus gebracht. Een bijzonder moment. Wat op die eerste Pinksterdag gebeurt, heeft zich niet eerder in de wereldgeschiedenis voorgedaan.

Dat laat onverlet dat de kerk niet pas met Pinksteren is geboren. Zij is er al veel eerder. Zij staat ook niet los van Israël. De Geest is uitgestort op het Joodse pinksterfeest te Jeruzalem. In zijn Korte Geloofsleer merkt de hervormde – nu emeritus – predikant J.H. Schrijver op: ‘God sloot Zijn verbond met Israël. (…) Heidenen gaan door de Heilige Geest, Die hen de apostolische prediking doet horen en geloven, de naam van Jezus belijden, de Messias van Israël en worden op deze wijze geënt op de stam Israël. Langs deze weg worden de volkeren opgenomen in het verbond van God, waarvan Jezus Christus de Middelaar is.’

Vanaf Adam

De kerk is er al ten tijde van Abraham, de vader van alle gelovigen. Abraham is een geroepen en gezegend mens. In hem zullen alle volkeren gezegend worden. We kunnen nog verder teruggaan in de tijd: Adam. De vader van Abraham, Terah, is een nakomeling van Sem, een zoon van Noach, de tiende generatie na Adam. Ook Adam is lid van de kerk. We denken aan de moederbelofte die ons de strijd tekent tussen het vrouwenzaad en het slangenzaad. Een heftige strijd zal het zijn. Maar het zaad van de vrouw (het Zaad!, zie Gal.3:16) zal het winnen. In Openbaring 12 wordt duidelijk op de moederbelofte gezinspeeld: de satan, de oude slang, zal de vrouw naar het leven staan en opjagen maar de kop van de satan zal vermorzeld worden. Het Kind overwint!

Voordat de Heilige Geest wordt uitgestort, is er dus al sprake van geloof in de komende Messias. De kerk is er vanaf Adam. De Geest werkt in mensenharten van het begin der wereld tot het einde. God roept gevallen adamskinderen.

Van begin tot einde

De Geest kunnen we niet losmaken van het geloof. En ook niet van de kerk. Op indrukwekkende wijze is dit verwoord in Zondag 21 van de Heidelbergse Catechismus, die handelt over de kerk. ‘Wat gelooft gij van de heilige algemene christelijke kerk? ’ En dan volgt er een weergaloos mooi antwoord: ‘Dat de Zone Gods uit het ganse menselijke geslacht Zich een gemeente, tot het eeuwige leven uitverkoren, door Zijn Geest en Woord in enigheid van het ware geloof, van het begin der wereld tot aan het einde, vergadert, beschermt en onderhoudt; en dat ik daarvan een levend lidmaat ben en eeuwig zal blijven.’

Geest, Woord, geloof, kerk en wereldgeschiedenis worden in dit antwoord met elkaar verweven. ‘De tijd van de kerk is geen andere dan de tijd van de Geest’, zegt prof.dr. W. van ’t Spijker. ‘Kerk en Heilige Geest behoren bijéén.’

Geest en kerk

Geest en kerk horen bij elkaar. In het laatste bijbelboek lezen we dat de Geest en de bruid roepen: Kom! (Openb.22:17a). Let op de volgorde: eerst roept de Geest, daarna de bruid (de kerk). Ook in het Apostolicum wordt eerst gesproken over de Geest: ik geloof in de Heilige Geest. En daarna: ik ge-

loof één heilige, algemene, christelijke kerk, de gemeenschap der heiligen. Eerst komt de Geest ter sprake. Dan het werk van de Geest: de kerk.

In de geschiedenis van de kerk is dat niet altijd bij elkaar gehouden. Soms werd alle nadruk gelegd op de Geest en werd de kerken verweten dat het binnen die kerken er heel geesteloos aan toe ging. De Geest zou Zich teruggetrokken hebben uit een verwereldlijkte en verambtelijkte kerk met haar regelgeving. Te denken valt aan de kritiek van de doperse richting in de tijd van de Reformatie. Nog steeds horen we verwijten van dezelfde strekking uit de kring van charismatisch getinte groepen.

Anderzijds is ook wel gesteld (vooral in rooms-katholieke kringen) dat de Geest als vanzelf in de kerk aanwezig is. Waar de kerk is, daar is ook de Geest. De Geest valt op die manier samen met de kerk.

De kerk sluit het werk van de Geest binnen haar eigen kerkmuren op en realiseert zich te weinig dat de Geest niet van de kerk uitgaat maar alleen van de Vader en van de Zoon. De Geest bindt Zich tenslotte niet aan de kerk maar aan het Woord. Laat daarom de kerk vooral kerk van het Woord zijn, ook in onze dagen. Dan mag zij grote dingen van de Geest verwachten.

Ook wij moeten waken voor vereenzelviging van Geest en kerk. Vereenzelviging leidt tot kerkisme: alleen in onze kerk werkt de Geest. Laten wij anderzijds ook waken voor het uiteenhalen van Geest en kerk. Dan zien we kerk niet meer als kerk van Gods verbond maar als een groep van gelijkgezinden die als wedergeboren christenen – naar eigen zeggen – de Geest hebben ontvangen.

Stroom van zegen

Het is van groot belang dat Woord en Geest bij elkaar gehouden worden wanneer we spreken over de kerk. Wij worden anno 2010 op dezelfde wijze zalig als Adam, namelijk door Geest en Woord. Door het geloof in de (beloofde)

Zoon! Denk aan de moederbelofte. Nog steeds is de Zoon bezig Zich een kerk te vergaderen. Dat is Gods keuzekerk. Met wortels in de eeuwigheid in Gods verkiezend welbehagen. We zien in de geschiedenis dat het beekje van de Geest zich met Pinksteren verwijdt tot een bruisende rivier. Pinksteren is een stroomversnelling. Met als gevolg dat de bodem uitgediept wordt. Pinksteren leidt dan ook tot diepgang. Wat niet ten koste gaat van de omvang. De Geest stroomt door een zeer wijde bedding tot aan de einden der aarde. De hele wereld komt in het vizier.

Kerklidmaatschap

We kijken nog een keer naar Zondag 21 van de Catechismus. Antwoord 54 eindigt met de prachtige woorden dat de christen een levend lidmaat van Gods gemeente is en het ook eeuwig zal blijven. Een levend lidmaat! Zo’n kerklidmaatschap is van de Geest. Laat het daarom niet tot een scheiding tussen Geest en kerk komen. Geest en kerk zijn een huwelijk aangegaan dat in de tijd steeds meer uitgediept wordt. Van dit huwelijk geldt: wat de Heere heeft samengevoegd, scheide de (kerk)mens in zijn ongeloof niet.

M.A. Kuijt

De kerk bestaat niet pas sinds Pinksteren. We kunnen de uitstorting van de Geest wel zien als het geboorte-uur van de wéreldkerk.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen