Pleeg geen moord

W aar geweld steeds meer een te vrezen optie is, een eventueel te hanteren mogelijkheid, wordt het concrete gebod van God om niet te moorden dagelijks reëler. Inderdaad, je kunt iemand ook nog doden. Met voorbedachten rade. Of onvoorbedacht. Gewoon als uit de hand gelopen event met vrienden op zaterdagavond.

Uit onderzoek van Elsevier blijkt dat in 2009 in Nederland 169 moorden werden gepleegd. Tegen 161 in 2008, 143 in 2007 en 149 in 2006. In 2005 waren het er nog 201.

Betekenis

In het zesde gebod, ‘U zult niet doodslaan’, gaat het niet over het doden van vijanden in oorlogstijd of op bevel van de rechter. En ook niet het doden door God. U zult niet wederrechtelijk doden, lijkt daarom een betere vertaling. Of: u zult niet moorden.

God eist respect voor het leven en de waardigheid van het individu. Waarom? Omdat de mens geschapen is naar Gods beeld. De mens lijkt op God. Respect voor de mens betekent daarom eerbied voor God.

Dat respect wordt overigens gevraagd voor alle vormen van leven. Zo betreft het zesde gebod alles wat groeit en bloeit en de omgang daarmee in het milieu en de schepping. ‘Kopenhagen’ prijkt op elke christelijke agenda. Ook het doden van dieren is niet vanzelfsprekend, al mag het dier als voedsel worden gebruikt. Maar kostbaarder is het leven van de mens als beelddrager van God (Gen.9:1-7).

Zuinig op je naaste

Zuinig zijn op je naaste is de hoofdinhoud van dit gebod. Ofwel: je naaste liefhebben als jezelf, zoals de Heidelbergse Catechismus in zondag 40 concludeert. In navolging van Jezus in Mattheüs 5 steekt ook de catechismus af naar de diepere lagen van het zesde gebod, wanneer ze ook de doodslag met gedachten, gebaren, woorden of daden (van wraak bijvoorbeeld) verbiedt. In de Bergrede stelt Jezus namelijk dat ieder die in woede tegen zijn naaste tekeer gaat, zich zal moeten verantwoorden voor het gerecht. Wie zijn naaste dwaas noemt, speelt met (hels) vuur. De Talmoed zegt niet voor niets dat wie het gezicht van zijn kameraad in aanwezigheid van velen doet verbleken, handelt alsof hij bloed vergiet. Woorden moorden. Blikken doden. Immers, tegen deze subtiele vormen van machtsuitoefening kun je je nauwelijks verweren. Respect voor de naaste in de onderlinge omgang heeft alles te maken met het zesde gebod.

Abortus

Het zesde gebod speelt ook rond het begin en het einde van het

leven. De beschermwaardigheid van het ongeboren leven kan niet ter discussie staan binnen de christelijke gemeente. Ook niet als de echo slechte voortekenen afgeeft. Dat stelt wel voor complexe vragen. Het zesde gebod spoort maximaal aan tot opvang van diegenen die ongewenst of onder slechte voortekenen zwanger zijn, opdat abortus vermeden wordt. Gesprekken met en begeleiding van betrokkenen openen hier menigmaal nieuwe, zelfs gezegende perspectieven.

Hoe actief mag de hulp bij het sterven zijn? Mag het leven beëindigd worden bij ondragelijk lijden? Kan lijden verzacht worden door er (actief ) een einde aan te maken? En wat is dat precies: beëindigen van een leven? Voor velen staat het zonder meer vast dat wanneer het leven en de pijn ondraaglijk worden, het in onze vrijheid ligt er een eind aan te maken. Het verbod om te moorden beschermt echter ook de stervende en legt onze levenstijden in Gods hand. Daarbij kan palliatieve geneeskunde op veel manieren het leven van lijdenden verlichten, zodat menswaardig afscheid kan worden genomen. De stervenswens kan verband houden met mislukte relaties. De zieke wordt te veel voor de omgeving.

Maar als stervenden liefde van mensen om hen heen ervaren, die niet bang zijn voor het lijden en de dood, kan Gods tijd worden afgewacht. Hospices verdienen in dit verband onze warme steun.

Oorlog en doodstraf

Met beide handen op het Oude Testament en Nieuwe Testament kan moeilijk vol gehouden worden dat de Bijbel tegen doodstraf of oorlog is, met alle nuances van dien. Leidende gedachte hierbij mag zijn dat de overheid het zwaard niet tevergeefs draagt. Het is geen speelgoedzwaard. En zeker geen zwaard om mee te spelen.

Wel een zwaard dat gehanteerd moet worden. Om burgers in een rechtvaardige oorlog te beschermen tegen vreemde dwingelandij. Om in militaire missies vrede af te dwingen. En opdat burgers het recht niet in eigen hand nemen.

Daarom zet de overheid als toornende wreekster het zwaard in tegen hen die kwaad bedrijven (Rom.13:4). Met als doel de doodslag te weren en leven mogelijk te maken en te beschermen. Vraag is hoe zij dat doet. Mozes kende geen gevangenisstraf. Wij wel. Voor de afschaffing van de doodstraf zijn dan ook zeker goede argumenten van humanitaire, juridische en geestelijke aard aan te dragen.

Genadetijd

Dat laat onverlet dat er toch iets wringt wanneer iemand volkomen toerekeningsvatbaar, met voorbedachten rade en in koelen bloede een ander van het leven berooft en zelf het leven zonder meer mag behouden. Zelfs een moordenaar op weg naar de doodstraf wordt altijd nog genadiger behandeld dan hij/zij het slachtoffer deed, voor wie het leven en vooral ook de door God verleende genadetijd meestal zonder nadere aankondiging in een klap beëindigd werd.

Die genadetijd is er nog wel voor moordenaars. Veel doodvonnissen worden zelfs niet eens uitgevoerd. Indrukwekkend zijn de verhalen van familieleden die de moordenaar zijn daad vergeven. Een rijke weg als je daartoe komen mag. Een hoogste invulling van Jezus’ opdracht om vijanden lief te hebben.

Indrukwekkend is ook zeker het feit dat moordenaars in de Bijbel als Kaïn en David hun leven mochten behouden. Niettemin blijft de vraag open of de overheid na een zorgvuldige rechtsgang en de mogelijkheid tot pastoraat, toch niet de ruimte zou moeten ontvangen om het zwaard letterlijk te kunnen hanteren, opdat het recht zijn loop hebbe. Daar kleven grote risico’s aan in een geseculariseerde samenleving die van God noch Bijbel meer weten wil. Toch zou er een preventieve en beschermende werking vanuit kunnen gaan. En vooral: gerechtigheid voor de nabestaanden en de samenleving.

Christus

Bezinning op het zesde gebod raakt aan immense problematiek op velerlei terrein, waarvan ik hier slechts enkele momenten kan aanroeren. Zij roept een nauwelijks te torsen drama aan vragen, verantwoordelijkheden, machteloosheid en schuld op, dat ons uiteindelijk alleen maar met lege handen bij het kruis van Jezus Christus kan brengen. Werd op Hem niet een gerechtelijke moord gepleegd? Stierf Hij niet tussen twee moordenaars, van wie er een mee mocht naar het paradijs? En liet Hij uiteindelijk niet het leven voor de moordenaar die ik zelf ben?

U zult geen moord plegen, betekent zo ook vooral: ik mag leven – uit genade – door Christus. Dat betekent: zelf de levensruimte van God ontvangen. En die vervolgens met je naaste delen. Ofwel: leven en laten leven.

J. Flikweert

Ds. P. Vermaat schrijft volgende week over het zevende gebod: niet echtbreken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen