Gezocht: deeltijddominee

A ller ogen waren vorig jaar op Barneveld gevestigd. Daar worden kerken gebouwd: niet klein, wel orthodox. Een fenomeen voor verraste radioen tv-ploegen. Hebben afgescheiden gemeenten de wind soms mee, moeten ze bouwen omdat ze ongezond samenklonteren? Feit is dat orthodoxe hervormde gemeenten in de Protestantse Kerk vaker met krimp te maken hebben. Gemeenteleden werden na 2004 hersteld hervormd, rijden vandaag gemakkelijker naar een kerkgebouw in de volgende plaats, worden ouder of laten de gemeente voor wat ze is. In een plaats als Huizen, kerkelijk toch altijd stevig op zijn poten, had je tien jaar geleden op een zonnige dag goede kans om het pad van een van de zes hervormd-gereformeerde zielenherders te kruisen.

Vandaag is die mogelijkheid minder groot: na het afscheid van ds. B. den Butter en ds. C.G. Geluk telt Huizen vier wijkpredikanten.

Meeuwen

Krimp is zeker in het kleinere dorp goed voelbaar. Tot voor kort was het een fulltimepredikant die zondags de kansel beklom en doordeweeks bij de inwoners aanbelde. Maar is hij eenmaal naar een andere gemeente vertrokken, dan wordt duidelijk hoe de gemeente ervoor staat. De broeders gaan op zoek naar een deeltijddominee, meer zit er niet in de pot. Dorpen als Schelluinen, Hei- en Boeicop, Zalk, Meeuwen, Stad aan ’t Haringvliet kennen de thematiek. De hervormde kerk in Meeuwen, in het land van Heusden en Altena, staat er al vanaf de eerste helft van de veertiende eeuw. Een toonbeeld van standvastigheid en trouw.

Sinds 2004 is ds. W. Stijf er predikant. Hij gaat voltijds aan de slag, maar al snel luiden de kerkrentmeesters de noodklok. Sinds kort heeft de predikant een aanstelling van 80 procent in de eigen gemeente en wordt hij voor 20 procent uitgeleend aan Den Bosch, waar hij de hervormd-gereformeerde Bethelgemeente dient. Een creatieve oplossing, maar toch.

Wegtrekken

De kerkrentmeesters in Meeuwen zagen donkere financiële wolken op zich afkomen. Ds. Stijf: ‘Gemeenteleden doen hun best en geven trouw, maar de gemeente wordt kleiner. Hoe dat komt? Jongeren die in het huwelijk treden gaan elders wonen, deels vanwege de werksituatie. Ook ouderen trekken weg. Bijvoorbeeld naar Wijk en Aalburg, waar ze meer voorzieningen vinden. Verder zie je dat mensen die in Meeuwen wonen in bijvoorbeeld Eethen kerken, waar de gemeente een wat andere kleur heeft. Er is een gestage afname van gemeenteleden, al hebben we de laatste tijd ook een aantal actief betrokken jonge gezinnen verwelkomd.’ Hervormd Meeuwen telt momenteel zo’n 250 leden, van wie er zondags zestig à zeventig de erediensten bezoeken.

Geen nieuwbouw

Zalk en Veecaten, bij Kampen, maakte iets vergelijkbaars mee. Werd ds. N. Noorlander in 2004 nog fulltimepredikant, zijn opvolger, kand. P. Baas, werd eind 2009 voor 80 procent beroepen. Te weinig geld voor een voltijdpredikant. Wat is er in de tussenliggende jaren in Zalk gebeurd? Lopen mensen weg, geven ze minder? Feit is

dat hervormd Zalk er vandaag de vruchten van plukt dat er tussen grofweg 1995 tot heden geen starterswoningen in het dorp zijn gebouwd. Trouwlustigen vonden elders hun huis, in Wezep, Kampen of Hattem bijvoorbeeld – en wonen daar vandaag nog.

Komt bij dat gemeenteleden die in het deel van ’s-Heerenbroek wonen dat vroeger Veecaten heette, vanouds kerkelijk bij Zalk horen maar aan de andere kant van de IJssel wonen. Voordat de auto zijn intrede deed, maakten zij gebruik van de zogeheten kerkboot, maar in de loop der jaren zijn mensen uit ’s-Heerenbroek een kerk dichterbij gaan zoeken, in IJsselmuiden of Westenholte.

Toch is ook een vorm van individualisme Zalkse gemeenteleden niet vreemd. Vindt iemand de gemeente te behoudend of te progressief, dan zoekt hij of zij vandaag de dag gemakkelijker dan voorheen een alternatief buiten Zalk: bijvoorbeeld in de Pauluskerk te Wezep of in de hersteld hervormde gemeente van IJsselmuiden-Grafhorst. Een keus die wellicht met deze tijd heeft te maken, maar ook niet losstaat van de voorgeschiedenis van de gemeente, waarin een confessionele en een hervormd-gereformeerde stroming vertegenwoordigd zijn.

Fulltime bezig

Dat ds. Baas geen voltijdaanstelling kreeg, was voor hem ‘geen onoverkomelijke barrière’. ‘Al is 100 procent ideaal en 80 niet. Ik zou me een dag in de week aan gezin of persoonlijke studie kunnen wijden, maar zo werkt het in de praktijk nu niet. In de regel ben ik fulltime bezig en word ik parttime betaald. Er is genoeg werk en dat maakt het lastig om een grens te trekken; ik kan niet voor 80 procent een preek voorbereiden. Deze eerste periode geeft het ook niet als ik veel meer tijd kwijt ben – ik zie het als een investering –, al zal ik in de toekomst wat zakelijker naar dat percentage moeten kijken.

Een nadeel vind ik dat mijn echtgenote meer moet werken dan wij beiden zouden willen. Toch weegt dit alles niet op tegen de voordelen: een mooie kleine gemeente om als predikant te beginnen, een prachtige kerk en veel woongenot in een ouderwetse pastorie met een grote tuin in een van de fraaiste dorpen langs de IJssel.’

Toch vormen niet secularisatie, vergrijzing of individualisme de grootste bedreiging voor de kleine gemeente. De donkere wolk heet vooral: afdracht aan centrale kas van de Protestantse Kerk. Kende wijkgemeente Het Anker in Bleiswijk tot 2004 een overschot op de begroting, de afgelopen jaren is deze alleen sluitend gekomen door steeds hogere bijdragen van de gemeenteleden te vragen. De kerkrentmeesters weten nu al dat bij vertrek van hun huidige predikant, ds. J.J. ten Brinke, geen glijbaan naar de volgende voltijdpredikant klaarstaat. Reden is de nieuwe regeling voor afdracht van de afzonderlijke gemeenten aan de centrale kas, die met de komst van de Protestantse Kerk inging. Kerkrentmeester J. Wensveen: ‘Wij vragen gemeenteleden nu jaarlijks 4 à 5 procent meer te geven om de lastenverzwaring op te vangen.’

Moeilijk verteerbaar

De nieuwe vorm van afdracht aan de centrale kas heeft vooral te maken met de – ook nieuwe – opvatting dat elke gemeente elke dominee moet kunnen beroepen. Een kandidaatsgemeente hoeft niet ‘veroordeeld’ te zijn tot een kandidaat, maar moet kansel en pastorie ook aan een predikant met twintig jaar ervaring kunnen aanbieden. De landelijke kerk wil het salarisverschil tussen beiden betalen. Om dat te realiseren heeft de Protestantse Kerk vastgesteld dat elke gemeente een bepaalde afdracht aan de centrale kas moet doen. ‘Dat bedrag is heel groot’, zegt Wensveen. ‘Als we het in één keer moesten ophoesten, zou dat voor ons een lastenverzwaring van 30.000 à 35.000 euro per jaar betekenen.’

De overgangsregeling die de landelijke kerk heeft vastgesteld, maakt het enigszins behapbaar, maar toch moeilijk verteerbaar. Een wijkgemeente als Het Anker gaat pas over acht jaar de volledige afdracht betalen. Tot dan krijgt ze een korting, die overigens door grotere gemeenten moet worden gecompenseerd. ‘De totale lastenverzwaring blijft in zicht en dat is de kern van het probleem’, aldus Wensveen.

Samenwerking

Het wrange is dat Bleiswijk helemaal niet uitziet naar een predikant met twintig jaar ervaring. Wensveen: ‘Er moeten altijd gemeenten zijn waar een beginnend dominee rustig de tijd krijgt om

dominee te worden. Dat is in Bleiswijk gemakkelijker dan in een grotere gemeente, waar al direct een flinke dosis ervaring van pas komt. Wij zijn graag een kandidaatsgemeente. Wij willen liefde, zorg en tijd besteden om een jonge predikant te begeleiden. Als kleine gemeente hadden we daar, simpel gezegd, ook een goedkope dominee aan. Punt is

nu dat wij voor een dominee hetzelfde betalen als een meer draagkrachtige gemeente. Wij zouden graag willen dat het dienstencentrum van de kerk een regeling bedenkt waarbij er weer kandidaatsgemeenten zijn, ook al dragen die dan een andere naam.’ Als ze dit laatste element in landelijke gremia te berde brengen, vinden de kerkrentmeesters uit Bleiswijk en andere kleine gemeenten nauwelijks een luisterend oor. Meestal merken ze dan dat de nieuwe regeling ook samenwerking met andere gemeenten moet stimuleren. ‘Dat moet je wel willen’, zegt Wensveen. ‘Wij hebben graag een eigen predikant, die de nodige tijd aan prediking en pastoraat kan besteden. Mensen in Bleiswijk zijn bereid daarvoor in de beurs tasten, maar dan moet dat niet landelijk worden gefrustreerd.’

Tineke van der Waal

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen