Gijzeling in de kerk

W ie al wat langer in Nederland woont, kan zich de gijzeling van de Molukkers uit de jaren zeventig nog herinneren. Na de kaping van een trein bij Wijster en twee jaar later bij De Punt werden tientallen mensen enkele weken vastgehouden, wat ondraaglijke spanning veroorzaakte. Onschuldige mensen worden tegen hun wil vastgehouden, omdat de gijzelnemer iets van derden gedaan wil krijgen.

Vorige maand namen strijders van Al Qaida in een katholieke kerk in Bagdad meer dan honderd mensen in gijzeling, waarbij ze de vrijlating van extremistische gevangenen eisten. Een bloedbad was het gevolg. De kop boven dit artikel verwijst echter niet naar een situatie als in de Iraakse hoofdstad, maar naar het feit dat ook christenen elkaar in een gijzeling kunnen houden.

Toename van conflicten

Ik hoor het namelijk veel te vaak dat christenen elkaar in een soort houdgreep houden die hen belet om als gemeente of als gelovige voor Gods aangezicht te leven, op basis van het Woord keuzen te maken en het leven in te richten. Dan is er een verstikkend klimaat, dat het tegenovergestelde doet dan zorg voor een toenemen in de kennis en de genade van Christus. De constatering op zichzelf moet ons schokken – want waar je het woord gijzeling verwacht, níet in de kerk. Het was de ervaring van de onlangs teruggetreden voorzitter van de Nederlands gereformeerde Vertrouwenscommissie, die door een toename aan conflicten geconfronteerd werd met wantrouwen, liefdeloosheid, onbegrip, onoplosbare situaties en beschadigde mensen. ‘Ik ben intens dankbaar dat ik het geloof in God heb mogen behouden.’ Dat zegt niet iemand die als pastor in de gevangenis de gebrokenheid leert kennen of een ontwikkelingswerker die groot levensleed meemaakt, dat zegt een werker in de kerk. Tot onze verootmoediging.

Elkaar gijzelen

Een gijzeling in de kerk gebeurt meestal subtiel, en haalt niet de voorpagina,

zoals een gijzeling in het dagelijkse leven. Een enkele ambtsdrager kan zijn predikant gijzelen, omdat hij weet welke invloed hij in zijn geloofsgemeenschap heeft – de dominee moet de ouderling wel

te vriend houden, naar zijn stem horen. Een kerkgenootschap kan een individuele predikant gijzelen, door hem te vragen in het synodale harnas te gaan, zonder dat duidelijk is dat de synode de weg van het Woord gaat. Een kerkenraad kan zich gegijzeld weten door het optreden van progressief, conservatief, evangelisch of ultra-gereformeerd denkende mensen, wier ideeën en opstelling in de gemeente voor tweedracht zorgen, maar wier kerkelijke bijdragen de begroting net sluitend maken.

Groepen gemeenteleden kunnen een kerkenraad tijdens het beroepingswerk proberen te gijzelen, omdat ze ventileren zich naar de buurgemeente over te laten schrijven als er niet een heel begaafde prediker komt. We kunnen elkaar gijzelen in de keuzen ten aanzien van het jeugdwerk of de liturgie. Kinderen van God kunnen andere gemeenteleden gijzelen door hun geloofservaringen als normatief te beschouwen. Een christelijke krant kan niet vrij zijn in het op basis van haar eigen statuut belichten van de tekenen van de tijd, omdat delen van haar achterban haar gijzelen. Moet ik meer noemen?

Gevangene van Christus

Paulus, hij wist er ook van. De apostel, die als weinig anderen

vanwege zijn ambt littekens op zijn lichaam en krassen op zijn ziel had, wijst ons ook vandaag de weg. Zowel in het begin van Efeze 3 als van Efeze 4 noemt hij zichzelf een gevangene in de Heere, een slaaf van

Jezus Christus. Zo ‘gegijzeld’ te zijn als een dienstknecht van de Heere van hemel en aarde, dát is uitermate bevrijdend. Het kenmerkt niet alleen de positie van een kind van God, het plaatst hem ook in een afhankelijke houding ten opzichte van de Heere en van Zijn

Woord. Tegelijk maakt het hem los van meningen van mensen.

Dit betekent geen pleidooi om allen die over ons gesteld zijn niet te respecteren en te gehoorzamen: de kerkenraad of de synode, mijn ouders of een schoolbestuur. Maar dit gezag is niet ongelimiteerd. In het huwelijksformulier wordt de vrouw niet voor niets opgeroepen om haar man te volgen ‘in alle dingen die goed en rechtvaardig zijn’. Waar het Woord van God beslissend gezag heeft, durven we ook andere ambtsdragers of een synode aan te spreken. Als de gemeente niet juist wandelt overeenkomstig de waarheid van het Evangelie (Gal. 2: 14), voegt Paulus zich niet in die praktijk, maar bestraft hij Petrus in het openbaar.

Mensenvrees en angst

Paulus kende omwille van het Evangelie geen mensenvrees. Ik heb al jaren de meeste bewondering voor mensen die in vergaderingen in wezenlijke thema’s maar ook als middelmatige zaken tot de kern gerekend dreigen te worden, afwijken van een ruime meerderheid en zelfstandig blijven denken. Jezus erkende dat mensenvrees en angst een reëel gevaar voor zijn volgelingen is, ook binnen de kerk! In Lukas 12 zegt Hij: ‘Wees op uw hoede voor het zuurdeeg van de Farizeeën, dat is de huichelarij.’ En Hij plaatst Zijn waarschuwing daarna in een breder perspectief, ons zo lerend waarom het werkelijk gaat: ‘Maar Ik zal u laten zien voor Wie u bevreesd moet zijn: Wees bevreesd voor Hem Die, nadat Hij gedood heeft, ook macht heeft in de hel te werpen. Ja, Ik zeg u, wees bevreesd voor Hem!’ Het is daarom niet alleen vanwege ons staan in een seculiere maatschappij, maar ook met het oog op ons staan in de kerk (en in de bredere verbanden van de gereformeerde gezindte) van belang wat Psalm 119 bidt: ‘Laat mijn voetstappen vaststaan in Uw woord’ en ‘Verlos mij van de onderdrukking door mensen’. Spurgeon merkt bij dit gedeelte op: ‘Wie anderen doet zondigen door hun vrees aan te jagen, zal door God ten strengste worden gestraft.’

Christelijke vrijheid

Wie ons met het oog op de christelijke vrijheid kan leren, is Luther. In De vrijheid van een christenmens, zijn boekje uit 1520, zet hij uiteen dat de rechtvaardiging door het geloof tot de vrijheid van een christen leidt. Terwijl hem de vrijheid om zich alleen aan het Woord van God te binden door de kerkelijke leiding (de paus) steeds meer ontnomen werd, heeft hij ontdekt dat vrijheid niet nagestreefd hoeft te worden, maar als een geschenk van Gods genade binnen handbereik is, een geschenk dat men in geloof aannemen mag.

Wat zegt hij? ‘Eén ding – en dat alleen – is nodig met het oog op het christelijke leven, de christelijke gerechtigheid en vrijheid. En dat is het allerheiligst Woord van God, het evangelie van Christus, zoals Hij in Johannes 8 zegt: ‘Als dan de Zoon u vrijgemaakt heeft, zult u werkelijk vrij zijn.’’ Luther geeft aan dat de apostolische, bisschoppelijke en hele geestelijke stand slechts geroepen en ingesteld is voor de dienst van het Woord.

Niet gebonden

Paulus roept Timotheüs te midden van de verdrukkingen als dienstknecht van Christus op zich door de Heere inzicht te laten geven (2 Tim. 2: 7). Dan bemoedigt hij zijn leerling: ‘Maar het Woord van God is niet gebonden.’ Mensen – leidinggevenden in kerk en samenleving – kunnen het Woord van God aan banden leggen en de ander in geestelijke zin gijzelen. Maar alle machten moeten het afleggen tegen het Evangelie, omdat Jezus Christus uit de doden opgewekt is. Zijn Woord gaat volgens het slot van het bijbelboek Handelingen ‘onverhinderd’ zijn gang.

Dat is bemoedigend en hoopgevend voor degenen die als christen werken op eenzame posten, zelfs in de kerk, zelfs binnen christelijke organisaties! Van die hoop spreekt Gezang 305 uit het Liedboek voor de kerken:

O Heer, uw onweerstaanbaar woord drijft rusteloos de eeuwen voort, wat mensen ook verzinnen.

P.J. Vergunst

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen