Globaal bekeken

Bij uitgeverij Meinema (Zoetermeer) verscheen het achttiende jaarboek van het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme na 1800, Het kabinet-Heemskerk (1908-1913). Over de verkiezingen van 1913:

Het aantal zetels van rechts was met dertien gedaald ten opzichte van de eerste ronde in 1909. Deels was dit te wijten aan de christelijk-historische kiesverenigingen. In Ede, Ommen, Sneek en Hilversum hadden zij zich niets aangetrokken van gemaakte landelijke afspraken met de andere confessionele partijen en eigen kandidaten gesteld. De SDAP en VDB zouden het van de tweede ronde moeten hebben. In negen districten stond een sociaal-democraat tegenover een liberaal, in twaalf een socialist tegenover een kerkelijke en in vierentwintig een confessionele kandidaat tegenover een vrijzinnige. In de twee overige districten stonden kandidaten van rechts tegenover elkaar. Deze tweede ronde liep uit op een ongekende triomf voor de SDAP. De partij behaalde de overwinning in zeventien districten. In Amsterdam had 42 % van de kiezers rood gestemd. Bij de vrijzinnigen verloren de Unie en de VDB in de einduitslag elk een zetel, terwijl uitgerekend de zwak georganiseerde vrij-liberalen er zes wonnen. Dat was mogelijk geweest door alle kaarten te zetten op die districten waar steun viel te verwachten van christelijk-historische kiezers. Die moesten weinig hebben van de rechtse coalitie met Rome en van Kolkmans tariefwet al evenmin. Ondanks de winst van de vrij-liberalen was het aantal Kamerleden dat afkomstig was uit adel en patriciaat gedaald tot minder dan de helft van het totaal; voor het eerst in de geschiedenis van het Nederlandse parlement. De eindstand van de verkiezingen zag er zo uit:
(zie voor het schema het originele pdf)

De rooms-katholieken waren ondanks het verlies van Beverwijk gelijk gebleven. Dé grote verliezer was de ARP, met een verlies van twaalf zetels. De Utrechtse scholier Kornelis Heiko Miskotte zocht na het bekend worden van de uitslag zijn vader in de antirevolutionaire kiesvereniging op:

Er heerste een sfeer als van een verslagen patrouille.(…) Terwijl Hugo Visscher zijn troostrede hield, reed er een mailcoach, met studenten volgepakt, langs het gebouw, die brulden en hoonden met het lied: ‘Kuyper, die moet zakjes plakken boven op de Dom.’

Visscher had hierop gereageerd door het gezelschap Psalm 138:4 te laten zingen: ‘Als ik omringd door tegenspoed, bezwijken moet, schenkt Gij mij leven. Is ’t dat mijns vijands gramschap brandt, Uw rechterhand zal redding geven.’ Het commentaar van het Duitse satirische blad Der Wahre Jakob was daarentegen nauwelijks minder bijtend dan dat van de Utrechtse studenten:

Nun hat auch Mijnheer am Nordseestrand
Die Klerikalen zum Teufel gesandt.
In alle Winde ist verweht
Die klerikale Majorität.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen