Lodenstein in Hongarije

Voor de Hongaren heeft het langer geduurd voordat ze zich aan de heerschappij van de Oostenrijkse rooms-katholieke Habsburgers wisten te ontworstelen. Van 1526 tot 1689 werd gesproken van ‘Koninklijk Hongarije’. Nadat de Habsburgers Ottomaans Hongarije in 1689 op de Turken hadden veroverd (slag bij Mohacs met 15.000 tot 18.000 doden), werd die benaming niet langer meer gebruikt. De Habsburgse keizers heersten als koningen over Hongarije. De katholieken steunden de Habsburgers, de protestanten waren met hen voortdurend in strijd.

Uitbarsting: 1848
Op 15 maart 1848 kwam het tot een uitbarsting. In Europa woedden vele revoluties. In Pest en Boeda eisten opstandelingen inwilliging van twaalf punten, waaronder vrijheid van pers en een verantwoordelijke regering in Boeda-Pest. De dichter Sándor Petöfi (1823-1849), opsteller van de twaalf punten, droeg zijn gedicht Nemzeti Dal (Lied van het Volk) voor op het Vörösmartyplein, een lied dat vandaag bij bijzondere gelegenheden nog wordt gezongen. De eerste strofe luidt:

Staat op Magyar, het Vaderland roept! Hier is de tijd, nu of nooit! Moeten wij gevangen zijn of leven in vrijheid? Dat is de vraag, geeft antwoord. Bij de God der Hongaren zweren wij, zweren wij, gevangen zullen wij niet meer zijn.

De vijf volgende strofen eindigden steeds met dezelfde regels: ‘Bij de God der Hongaren zweren wij….’ In één van de strofen wordt gezegd: ‘Een lafaard van een mens is het, die niet die niet durft te sterven als het echt nodig is.’ En ook: ‘Waar onze grafheuvels zijn, daar zal ons nageslacht knielen, en in gezegend gebed zullen zij onze verheven namen uitspreken.’ Op 14 april 1849 riep Kossuth Lajos de onafhankelijke republiek Hongarije uit, met hemzelf als president, maar daar kwam al een einde aan op 13 augustus van dat jaar toen Oostenrijk met behulp van Rusland had toegeslagen. Leiders van de opstand werden geëxecuteerd. Ook Petöfi is door de Russen omgebracht. Zijn lichaam is nooit gevonden Zijn naam is echter als nationale dichter in ere gebleven, onder meer in tal van straatnamen. In 1867 kwam er wel – tegen de zin van Kossuth overigens – een dubbelstaat Oostenrijk-Hongarije, met een nieuw onafhankelijk parlement. Kossuth week toen uit naar Amerika.

Volkslied
In die jaren is ook het Hongaarse volkslied ontstaan, gedicht door Ferenc Enkel. Pas in 1903 is het als zodanig offi cieel ingevoerd. In de zondagse kerkdiensten wordt steevast de eerste van de acht strofen gezongen.

God, zegen de Hongaren
Met goede zin en overvloed,
reik hun uw beschermende arm,
als ze strijden met de vijand;
Lang verscheurd door een kwaad lot,
Breng hun nu een blijde tijd,
Dit volk heeft reeds geboet
Voor het verleden en de toekomst!

Gods leiding met de Hongaren wordt verder bezongen. Halverwege staat ook: ‘Maar helaas, om onze zonden ontstak Uw borst in toorn.’

Herdenken
Intussen staat 15 maart 1848 diep in het volksgeheugen gegrift. Toen is de nieuwe identiteit van de Hongaarse natie gevestigd. Jaar op jaar wordt op deze datum de omwenteling gevierd, het is een nationale gedenkdag. Dat doen ook de Hongaren in Nederland. Vanuit de Hongaarse ambassade wordt jaarlijks een herdenkingsbijeenkomst belegd. Dit jaar kreeg de herdenking een bijzonder accent omdat Hongarije het voorzitterschap van de Europese Unie bekleedt. In de Dr. Anton Philipszaal in Den Haag brachten twee zangeressen uit Boedapest een hoogwaardig muzikaal programma voor enkele honderden Hongaren. Ze zongen liederen uit de geschiedenis van Hongarije ‘met een Europees perspectief’. Uiteraard zongen ze in het Hongaars, totdat een van hen op een bepaald moment een lied in het Nederlands aankondigde. Ze toonde de kopie van een Oudhollandse tekst, te weten uit Uyt-spanningen, behelsende eenige stichtelycke en andere gedichten van J. van Lodenstein. Dat ze hem Jan in plaats van Jodocus noemde, mocht de verbazing niet verminderen. Dat een lied van de bekende predikant-dichter van de Nadere Reformatie in de zeventiende eeuw (1620-1677) ten gehore werd gebracht, kondigde ze zelf aan als een ‘surprise’. ‘Jesus lijdende liefde’ was de titel van het lied, waarvan alle strofen werden gezongen. Hier volgen twee strofen:

Mijn siel / die op de diept' / van desen afgrond staart
En suyselende siet geen eynd van liefde; paart
Vreucht, en verwondering, en roept / o! Heyd'nen mensch!
O! Jesu! Jesu lief! wat deed gy voor den mensch!

Daar legt men't heylig lijf/ door vaak /
en pijn / en moeyt
Amegtig op het harde hout / vervloeckt / verfoeyt:
Mijn Jesus op het Kruys ! en ik op 't sachte dons!
O Jesu! Jesu lief! wat deed gy al voor ons!

Een topadvocaat in Boedapest had haar het lied aangeraden. Het boek stond in zijn boekenkast: een teken van uitwisseling in het verleden op godsdienstig niveau tussen Nederland en Hongarije. Van Lodenstein had twee jaar in Franeker gestudeerd, waar ook honderden Hongaarse studenten de theologische opleiding hebben gevolgd. Die waren verplicht tien Nederlandse theologische werken mee te brengen naar Hongarije.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen