Globaal bekeken

Een gedicht van Rikkert Zuidervelt in het Nederlands Dagblad onder de titel ‘Woestijn’:

Verroest! Het zijn de schepsels op twee benen
die deze tuin, dit vruchtbare terrein
vernietigen, alsof er geen woestijn
genoeg is! Ach, ze zijn alweer verdwenen
en wat in ons rest is smeulend staal en schroot
waarin geen druppel leven is te vinden.
De schepsels die zichzelf, elkaar verblinden,
die kaalslag plegen, jagen naar de dood.

Wij zijn aan deze droogte wel gewend,
wij die geduldig door woestijnen gaan
en wachten op het kostbare moment
dat onze lippen aan het water staan,
behoedzaam, dat geen druppel wordt gemorst,
alsof wij ons verzoenen in de dorst.

Decennialang knipte Ynze de Boer overlijdensadvertenties uit Trouw. ‘Rouw in de krant weerspiegelt maatschappij’ kopte een artikel daarover in hetzelfde dagblad.

• Vroeger begon de advertentie met een cursief afgedrukte Bijbeltekst, waarna iets volgde als: ‘Heden heeft God tot zich genomen onze lieve zuster …’ Nu zie je dat op de vroegere plek van de bijbeltekst soms een foto geplaatst wordt van de overledene, met daaronder een persoonlijke tekst. Een voorlopig hoogtepunt daarvan lijkt mij een advertentie die ik vorig jaar in de krant tegenkwam, waarin de overledene zelf spreekt: Ik heb geen schulden, geen vijanden, ben altijd eerlijk geweest Mijn geest is nog steeds helder, vol humor en belangstelling Alleen mijn lichaam is op en ik mis Ma.

• De Boer had niet de intentie veranderende opvattingen over de dood of veranderende rouwrituelen te beschrijven. ‘Aanvankelijk begon ik te knippen omdat ik plezier had in de formuleringen die je in advertenties aantreft. Zo stuitte ik ook ooit op de zin: ‘Na een lang en zinvol leven heeft de Here tot Zich genomen Zijn kind, onze lieve man, vader en opa.’ Naar alle waarschijnlijkheid heeft niet de Here dat zinvolle leven gehad maar de overledene. En heeft de Here er één tot zich genomen of zijn het er vier?’ Maar toen De Boer na decennia knippen al die advertenties begon te ordenen, sprongen er verschillen in het oog die culturele veranderingen in beeld brengen. ‘Eén van die veranderingen betreft de rol van religie. Neem deze advertentie: ‘Onze ‘moeders’ is bij haar Heer en onze Pa. Voortaan weer samen om zes uur ’s morgens aan de koffi e met een plak ontbijtkoek.’ ‘Ik kan me niet voorstellen dat de familie werkelijk gelooft dat moeders nu weer dagelijks koffi e zet en ontbijtkoek snijdt. Maar de vraag of we in het ‘hiernamaals’ geliefden weer zullen ontmoeten is wel van alle tijden. Jezus werd er door Schriftgeleerden al op aangesproken (Matth. 22:28). Toch is het ondenkbaar dat mijn ouders, die zeker geloofden in een hiernamaals, iets vergelijkbaar in hun overlijdensadvertentie zouden hebben gezet. In de naoorlogse jaren werd hooguit iets gezegd als: ‘In de hope des eeuwigen levens’. Zo’n tekst met ontbijtkoek in de hemel is mogelijk geworden door de ontkerstening, maar duidt niet per se op toegenomen atheïsme.’

• De katholieke vorm – opsomming van levensloop, karaktertrekken en andere persoonlijke opmerkingen – wint onmiskenbaar terrein en drukt de sobere, typische calvinistische rouwadvertentie naar de achtergrond. Sterker nog, als je die nog tegenkomt weet je bijna zeker dat het een oud iemand betreft. De traditionele rouwdienst is vervangen door dankdienst. Dit heeft de advertenties aantrekkelijker gemaakt. Het gebeurt geregeld dat je in twee woorden hele verhalen op het spoor komt: ‘Onze weerbarstige vader is niet meer. Wij hielden veel van hem.’ Je ziet de familie aan tafel zitten tobben: men wil uitspreken dat ze van vader gehouden hebben, zonder te verbloemen dat hij geen makkelijk karakter had. Na lang wikken en wegen komt men op ‘weerbarstig’ – prachtig toch? De verpersoonlijking van de advertentie gaat tegenwoordig vaak zo ver dat men beschrijft wat de overledene nog onlangs aan het doen was: ‘Eergister was hij zijn caravan nog aan het schoonmaken’.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen