De dominee kan niet alles

Als het kader in de gemeente ontbreekt, als de kerkenraad niet functioneert of de vrijwilligers schaars geworden zijn, komt de dominee nog meer bovendrijven. We zagen het eerder deze maand tijdens het bezoek dat predikanten uit de Gereformeerde Bond aan Hongaarse gemeenten brachten. In de kleine gemeente van Apostag is ds. váradi Péter al druk voordat de eredienst begint. Hij zet de kerkdeur open, heet de mensen welkom en doet pastoraat op het kerkpad. Tijdens de dienst verwisselt hij de katheder enkele keren voor de orgelbank. Ds. váradi preekt, begeleidt de gemeentezang en functioneert als koster. De inzet en de toewijding van de Hongaarse predikanten maakt indruk op ons. Want de zondag wordt ook gebruikt voor een doopgesprek – op andere dagen laten de mensen het vanwege hun werk afweten – en een ziekenhuisbezoek.

Domineeswerk
Is dit alleen het buitenland of zien we hier ook contouren van de Nederlandse toekomst? Ja. er zijn predikanten die bij voorbeeld het werk van twee wijkouderlingen moeten overnemen, omdat deze niet meer verkozen of benoemd kunnen worden. er zijn ook dorpen waar de dominee – ‘hij is opgeleid, heeft gestudeerd’ – taken heeft die niet bij zijn roeping behoren, die hem slechts afl eiden van de noodzakelijke gerichtheid op zijn werk als dienaar van het Woord. De geschiedenis van de kerk in ons land kent een tijd dat kerkenwerk samenviel met domineeswerk. Twee eeuwen geleden zien we de predikant als voorganger, onderwijzer, opziener en handhaver van de orde. Hij leidt en notuleert de vergaderingen van de kerkenraad, houdt de doopregisters bij en het ledenoverzicht. De verhoging van levensstandaard en opleidingsniveau van de samenleving betekent echter dat de decennia erna een breed scala aan gemeenteleden voor het werk ingezet kan worden.

Nieuwe doordenking
Wij beleven een periode van kerkelijke neergang op veel plaatsen. De zekerheid dat een kerkenraad volledig bemand is, is weg. Minder dan voorheen ontmoeten we in de kerkenraden broeders die zonder te domineren jarenlang een stempel op de gemeente drukken. Ze droegen daarbij de predikant op het hart en hielpen deze zo de eerste stappen in het gemeentelijke leven zetten. Dat alles vraagt een nieuwe doordenking in het omgaan met de beschikbare middelen. Waar geen ambtsdragers of vrijwilligers voor zijn, dat werk kun je niet zomaar naar de predikant toeschuiven. De dominee zal dit ook zelf niet moeten willen en zal ervoor moeten waken om te blijven bij zijn roeping als dienaar van het Woord.

Psalmenbriefje
Ik hoor namelijk van situaties waarin de predikant de taak heeft op zaterdag zijn collega te bellen die de dag erna gastvoorganger is, om daarna het psalmbord in orde te brengen. Zeer onwenselijk! Het is vooral tijdrovend, want waar een koster dit gesprek in enkele minuten kan voeren, duurt een gesprek met een collega altijd langer. Ik hoor van kleine gemeenten waarin de dominee taken heeft ten aanzien van de jaarlijkse verkoopdag, van beleid rond de kinderoppas, van de organisatie van het bejaardenuitje. Ik hoor dat de predikant in een drukke decembermaand het preekrooster voor het komende jaar vol moet zien te krijgen. De lijst is aan te vullen.

Kerkenraad en predikant zullen moeten spreken over een afgebakend takenpakket voor de dominee. We moeten eerlijk erkennen dat we in veel situaties nog niet verder gekomen zijn dan het afspreken van het aantal kerkdiensten dat de dominee jaarlijks heeft te leiden. Doe ik mensen te kort als ik veronderstel dat daarbij de gedachte leeft dat hoe vaker de eigen dominee voorgaat, hoe minder gastvoorgangers er op de begroting drukken? Zulke broeders zijn er in elk geval wel. Dat onderlinge gesprek is daarom kwetsbaar en kan alleen gevoerd worden in een sfeer van respect en veiligheid, waarin de predikant aangeeft hoeveel uur de voorbereiding van een eredienst hem kost.

Volharden
Juist op de dag dat ik dit artikel schrijf, krijg ik een email van een vrij jonge predikant; ‘vandaag veel moeten vergaderen; dat geeft me een leeg gevoel. Sjorren aan dingen die vaak toch nauwelijks oplosbaar zijn en die je geestelijk laten leeglopen.’ In twee zinnen gaat hier een hele wereld open. Natuurlijk is er crisispastoraat en ontkomen predikanten niet aan bepaalde vergaderingen. Maar de vraag is wel of het ons lukt in de gemeente de dominee te vrijwaren van veel gedoe, van kleinmenselijke conflictjes of complexe problemen, zodat hij het meest bezig kan zijn met wat een dominee past: ‘Wij zullen volharden in het gebed en in de bediening van het Woord.’ (Hand. 6:4) Ooit zeiden de apostelen, eerder in dit hoofdstuk: ‘Het is niet behoorlijk dat wij nalaten het Woord van God te verkondigen om de tafels te dienen.’ De laatste vier woorden van deze bijbeltekst kunnen we vervangen door veel drukte in de gemeente van Christus. Volharden in het gebed, volharden in de bedíening van het Woord, dat vergt concentratie, toewijding, afzondering. Die levenshouding kan niet gepaard gaan met een veelheid aan uitvoerende taken. Wie als dienaar van Christus het Woord wil laten oplichten en dit met gezag wil laten spreken, moet eerst heel goed geluisterd hebben. Dat kost tijd, dat vraagt rust, ook rust in je hoofd. Wie een tegendraadse boodschap wil verkondigen voor mensen die doordeweeks van de ene naar de andere activiteit snellen en zich in het leven steeds moeten bewijzen, moet zelf niet meedoen in de jacht van het leven, kan zich niet laten afleiden door veel wat zich aan de rand van het gemeente-zijn afspeelt. Hij moet ervoor kiezen om de vragen van het twijfelende, angstige, onzekere mensenhart te peilen en te beantwoorden.

Moeten
Gemeenteleden moeten veel – en ook dominees moeten veel. De verwachtingen ten opzichte van de predikant voor de eredienst, waarin drukke mensen toch wat willen beleven, nemen toe. Ook zijn taken worden meer. Dat gaat wringen en dat vraagt daarom een open gesprek in kerkenraad en gemeente. Dat gesprek moeten we concreet maken. Met de terechte constatering dat de dominee er is voor prediking, catechese en pastoraat is nog niet alles gezegd. Nu het predikantschap voor veel gemeenten in de (nabije) toekomst niet meer vanzelfsprekend is, is het nodig goed na te denken over de invulling ervan. Als de een wil dat de predikant meedoet in het missionaire werk, de ander wil dat er aandacht is voor de tachtig- plussers, een derde zorg heeft over de jonge gezinnen en als ieder dit ventileert, kan de voorganger snel een speelbal van verschillende wensen worden.

Zorgplan
Vanuit zijn deskundigheid ten aanzien van gemeenteopbouw heeft prof. M. te Velde over een zorgplan gesproken. Dat plan zet niet in bij ambten en functies, maar bij het concrete werk dat er in een gemeente gedaan moet worden. Als dat helder is en als daarin keuzen gemaakt zijn, kunnen we nadenken over de verdeling van de taken. Welke taken zijn er voor de predikant vanwege zijn academische werk- en denkniveau? Hebben we oog voor de deskundigheid en beschikbaarheid van gemeenteleden met een hbo-opleiding theologie? Voor welke taken kunnen vrijwilligers ingeschakeld worden? Wat schrappen we als eerste als we denken niet voldoende vrijwilligers te hebben? Misschien een open deur: voor welk werk in de gemeente kunnen (ook) vrouwen ingeschakeld worden van wier diensten we tot nu toe weinig gebruik maken?

In een grotere gemeente moet de predikant samen met de kerkenraad tot keuzen komen, in een kleinere gemeente zal hij zich vooral moeten concentreren. Dan alleen houdt hij lichamelijk en mentaal voldoende spankracht. Goede afspraken, een open communicatie en bereidheid tot verantwoording zijn niet strijdig met het geestelijke karakter van het predikantswerk. Waken over onze zielen – over die opdracht spreekt Hebreeën 13:17. In dat vers lezen we tegelijk over het werken met vreugde, en niet al zuchtend. Heel belangrijk!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen