Waarom de profeten lezen

'O vrienden niet deze tonen, maar laat ons aangenamere aanheffen!’ Deze bekende woorden van de Duitse dichter Schiller zijn eenvoudig toepasbaar op de lezing van de profeten van het Oude Testament. Bij veel bijbellezers zijn deze niet erg geliefd. Waarom niet? Omdat de indruk bestaat dat de profeten vaak een weinig vrolijke boodschap brengen, vol zonde en oordeel. Bovendien zijn profetische teksten vaak moeilijk te begrijpen. Je weet ook niet altijd wat de precieze achtergrond van de tekst is en wat je letterlijk moet nemen. Dr. Jaap Dekker, Nederlands gereformeerd predikant te Enschede en betrokken bij de predikantenopleiding, stelt in Opbouw de vraag aan de orde waarom wij als christenen vandaag de dag de profeten zouden lezen. In drie artikelen geeft hij daarop een serie antwoorden, op dezelfde manier als Van Ruler ooit over de vraag ‘Waarom zou ik naar de kerk gaan?’ nadacht. Hier volgt een keuze.

Om Jezus te herkennen als de door God gezonden Messias
Omdat we de profeten als christenen lezen, ligt het voor de hand om bij de persoon van Jezus te beginnen. In zijn verkondiging speelt het Oude Testament een belangrijke rol. Wanneer Jezus zijn werk begint, in de synagoge van Nazaret, klinken er woorden uit het boek Jesaja over goed nieuws voor armen en bevrijding voor gevangenen, blinden en onderdrukten ( Jes.61,1-2). Jezus geeft aan dat dit schriftwoord met zijn komst in vervulling gaat (Luc.4,18-19). Daarmee nodigt Hij ook ons uit om zijn persoon en werk te verstaan in het licht van de profeten. Zij zijn het ook, naast Mozes, aan de hand waarvan Jezus later aan de Emmaüsgangers uitlegt waarom Hij als Messias moest lijden en sterven (Luc.24,25-27). (…) Om Jezus te herkennen en te duiden als de door God gezonden Messias hebben de eerste christenen de profeten nodig gehad. Opvallend daarbij is dat niet alleen Joden, maar ook gelovigen van heidense komaf vanuit de profeten werden onderwezen (Hand.10,43). Ook wij kunnen vandaag niet om de profeten heen. Wanneer wij ons laten onderwijzen door de profeten krijgen we Christus scherper in beeld. We ontvangen dieper inzicht in de genade die ons ten deel gevallen is (1 Petr.1,10).

Om mij te verwonderen over Gods trouw
Dat christenen moeite hebben met het lezen van de profeten, komt mede doordat het daarin zo vaak over Gods toorn over de zonde gaat. Dat valt niet te ontkennen. Maar waar je gemakkelijk aan voorbij kunt zien, is dat God zich dan toch maar eindeloos met zijn volk blijft bemoeien. Zelfs als zijn kinderen ver van Hem zijn afgedwaald, laat Hij hen niet los en probeert Hij hen in hun hart te raken. In die zin zijn profetische oordeelswoorden er meestal op gericht een heilzaam schrikeffect teweeg te brengen. Ook uitingen van toorn getuigen ervan dat God de zijnen voor geen goud wil kwijtraken: ‘Laat je terechtwijzen, Jeruzalem, dan maak ik me niet van je los…’ ( Jer.6,8). (…) Vanuit deze passie van God bezien kunnen zelfs profetische oordeelswoorden je onder de indruk brengen van Gods trouw en in je eigen leven de verwondering daarover aanwakkeren.

Om het evangelie van het kruis te verstaan
(…) De profeten laten zien dat Gods heil door het gericht heen tot stand komt. Niemand kan Gods heilvolle toekomst op zijn vuile klompen binnensjouwen. Ons leven moet eerst door het oordeel heen. Dat oordeel van God krijgt daarmee het karakter van een zuivering. Indrukwekkend komt dit naar voren wanneer Jesaja het onrecht in Jeruzalem aan de kaak stelt en het Godswoord spreekt: ‘Ik zal mij tegen je keren, je zilver zuiver ik met loog, al je vuil verwijder ik.’ ( Jes.1,25) Dat dit beeld van een zuivering vooraan in het boek Jesaja staat, zelfs aan het begin van alle profeten, maakt het tot een leeswijzer voor alle oordeelsprofetieën die nog zullen volgen. Het oordeel is voor God geen einddoel, maar een middel. Het moet een zuivering tot stand brengen, opdat Israël aan zijn bestemming zal beantwoorden. Zonder deze zuivering in het oordeel zal het niet gaan. Daarvoor heeft de zonde te veel om zich heen gevreten. Daarom zijn de boeken van de profeten ook grotendeels zo opgebouwd dat gerichtswoorden telkens aan heilswoorden voorafgaan. Dat kan verwarrend overkomen. Niet zelden ontbreekt ook het aanknopingspunt als er dan weer een heilsprofetie volgt. Toch is die afwisseling niet toevallig. Het onderstreept dat Gods heil alleen door het gericht heen tot stand kan komen. Ditzelfde principe bepaalt ook het evangelie van het kruis. Het kruis van Jezus is een boodschap van redding, maar in het kruis heeft God ook zijn oordeel uitgesproken. Niet alleen over Jezus, maar ook over ons en onze wereld. (…)

Om een robuuster geloof te krijgen
Van de profeet Amos zijn de woorden: ‘Een leeuw heeft gebruld – wie zou er niet vrezen? God, de HEER, heeft gesproken – wie zou er niet profeteren?’ (Amos 3,8) God als een brullende leeuw, dat is niet zoals veel christenen zich God vandaag voorstellen. Centraal in ons godsbeeld staat de liefde van God. Dat is ook terecht. Zo heeft Jezus ons God doen kennen. Ons godsbeeld loopt echter het risico eenzijdig te worden, wanneer we alle elementen die wijzelf niet direct met Gods liefde kunnen rijmen buiten beeld houden. Dat God ook kan toornen en oordelen, geldt dan al gauw als een achterhaalde voorstelling. We voelen ons nu eenmaal meer op ons gemak bij een God die ons in alle omstandigheden over de bol aait en bemoedigt. Daarmee doen we het evangelie echter geen recht en verwordt het christendom tot iets burgerlijks. Zo maken we van God een tandeloze tijger en van Jezus een Joris Goedbloed. Dat beeld klopt al niet met hoe het Nieuwe Testament spreekt, maar er is geen betere remedie tegen deze eenzijdigheid in ons godsbeeld dan juist het lezen van de profeten. De profeten laten zien dat God vaak meer heeft van een brullende leeuw dan van een teddybeer (Hos.5,14; 13,7; Amos 1,2; 3,4). Dat klinkt dreigend en is het ook. Maar ons geloof wordt er robuuster van als we ons te lievig godsbeeld door de profeten laten corrigeren. (…)

Om naar Jezus toe gedreven te worden
Van de stevige taal van de profeten zou je echter bang kunnen worden. Die angst is op zichzelf niet verkeerd. In het bijbelse spreken over het vrezen van de HEER ligt van oorsprong zeker ook een element van angst besloten. Deze notie schuiven we doorgaans snel terzijde, omdat angst voor God tot een eenzijdig en verwrongen godsbeeld kan leiden. Niet voor niets leert het Nieuwe Testament ons dat volmaakte liefde de angst uitdrijft, omdat angst straf veronderstelt (1 Joh.4,18). Dit wordt echter vanuit een verbondenheid met Jezus gezegd en veronderstelt de realiteit en het begrijpelijke van onze angst. Wanneer de stevige woorden van de profeten ons steeds weer naar Jezus toe drijven, dan is dat een heilzaam effect van hun spreken. Dat we op de dag van het oordeel vol vertrouwen mogen zijn (1 Joh.4,17), moet namelijk geen vanzelfsprekendheid worden. Het lezen van de profeten bepaalt je er steeds weer bij hoe nodig het is om een plaats ter ontkoming te zoeken. Zelf verwijzen ze daarvoor steeds weer naar Sion: ‘op de Sion, in Jeruzalem, is een toevlucht te vinden, zoals de HEER heeft beloofd…’ ( Joël 3,5). Als plaats ter ontkoming is dit Sion de voorgestalte van Jezus en van het voor ons gesprenkelde bloed (Hebr.12,22-24).

Om het geloof te voeden dat God ook de geschiedenis leidt
De profeten brengen een eigen kijk op de geschiedenis mee. Ze getuigen ervan dat God ook over de volken beschikt en maar hoeft te fluiten als Hij hen nodig heeft ( Jes.5,26; 7,18). Zonder dat ze zich dat zelf bewust zijn kan God hen gebruiken om Israël te straffen ( Jes.10,6), maar evenzeer om te bevrijden ( Jes.45,1- 7). Wanneer diezelfde volken zich echter vergalopperen, omdat ze andere dingen van zins zijn ( Jes.10,7), levert dat wel weer spannende geloofsvragen op. De ratio achter Gods handelen is voor mensen niet altijd even doorzichtig. Zelfs profeten kunnen daarmee worstelen (Hab.1,12-17). Op hun beurt krijgen ook die volken dan weer Gods oordeel aangezegd. (…) Samen onderstrepen al die woorden over de volkenwereld de soevereiniteit van God. Ze staan opgeschreven om ook ons geloof te voeden dat er maar één is die de geschiedenis leidt. Een troostrijke wetenschap in de chaotische wereld vandaag!’

In Psalm 74 klinkt de verzuchting dat er geen profeet meer is, noch iemand die weet hoe lang. Dat besef kan je vandaag de dag ook overvallen. Maar misschien moeten we dan eerst beginnen met het aandachtig luisteren naar de stem van de profeten in het bijbels getuigenis. Want zij herinneren ons eraan te zien hoe breed Gods heil is en hoe wonderlijk Zijn trouw en dat Hij door oordeel en ondergang heen Zijn volk redt en een nieuwe toekomst geeft. Dr. Dekker maakt overtuigend duidelijk dat de stem van de profeten onmisbaar is voor een ‘gezond’ geloof. En niet alleen in de adventstijd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen