Man, vrouw en ambt

Mariska Visser, vierdejaars theologiestudent en eerstejaars masterstudent Theology aan de Vrije Universiteit te Amsterdam: ‘Ik ben verheugd dat er aandacht is voor de actuele vragen rondom vrouw en het ambt. De verschillende invalshoeken in de brochure geven mij een helder handvat in de doordenking van mijn positie als theologe in wording, waar ik dankbaar gebruik van maak.
De lijnen in de brochure zijn helder uiteengezet. Uit elk onderdeel ervan blijkt de zorgvuldigheid van de wijze waarop de vragen omtrent man, vrouw en ambt benaderd zijn. Ook schuwt de auteur de vragen met betrekking tot de huidige cultuur en maatschappij niet, maar laat hij zien dat hij de argumenten die pleiten voor de openstelling van het bijzonder ambt voor vrouwen duidelijk kent.
De bijbels-theologische doordenking van de plaats van de vrouw ten opzichte van het ambt zijn bij velen bekend. Het zijn juist de bijbeluitlegkundige vragen die opkomen in onze huidige maatschappij en die om een zorgvuldige bezinning vragen. In de brochure worden deze spanningen zorgvuldig geanalyseerd vanuit verschillende invalshoeken, waarbij de Schrift de doorslaggevende stem heeft: in alle teksten die kunnen wijzen op een zekere rol voor de vrouw, is het niet de vrouw die de voorname rol in het gezaghebbend verkondigen van het Evangelie heeft.

Toch wil ik hier een enkele kanttekening maken. Ondanks de uitvoerige en zorgvuldige verwerking van de verschillende vlakken waarop de vragen omtrent het ambt zich afspelen, zijn er mijns inziens enkele vragen onbeantwoord gebleven. Er worden bijvoorbeeld vanuit het Oude en het Nieuwe Testament verschillende voorbeelden gegeven van vrouwen die een prominente rol vervullen bij de verkondiging van Gods Woord en raadgevingen van Godswege. Er is een verschil tussen de verkondiging door de man – die gezaghebbend is – en de verkondiging door een vrouw – voortkomend uit de charismata. Wanneer echter de verschillende bijbelse teksten over de rol van vrouwen gelezen worden, blijkt dat op de momenten dat de vrouwen genoemd worden vanwege hun werk ten dienste van het Koninkrijk van God, zij in zekere zin draagster zijn van het gezaghebbende Woord, omdat door die vrouwen het werk van God wel doorgang vindt. Dat maakt de spanning des te delicater, want wanneer is het moment dat de vrouw de grens overschrijdt en zich in die zin verheft boven haar eigen roeping?
Daarnaast is achter een groot aantal invalshoeken de scheppingsorde de hoofdgedachte. Er zijn echter meer argumenten die een belangrijke basis vormen voor de doordenking van dit onderwerp.’

Ds. B. Coster, sinds 1992 via de Spaanse Evangelische Zending werkzaam in Spanje: ‘De brochure is zorgvuldig, met grote helderheid en zeer vriendelijk geschreven. Inderdaad, de Schrift voorziet niet in een formele bediening van de vrouw. Maar anders dan de brochure kan ik de vraag of het toegestaan is dat de zusters van de gemeente deze bediening uitoefenen niet zonder meer met nee beantwoorden. Hoe komt het namelijk dat talrijke zeer gelovige en zeer toegewijde vrouwen gedurende de eeuwen – met toenemende frequentie in de laatste drie – God, de kerk en de zending met grote vrucht in vele informele en ook formele bedieningen hebben gediend? Hebben deze vrouwen zich vergist in hun roeping? Of vergissen wij ons wanneer we aan hun roeping twijfelen?
Deze vragen dwingen me om een viertal opmerkingen te plaatsen bij de argumentatie van de brochure.
(1) Mijns inziens is in het Nieuwe Testament, vooral in Handelingen en de brieven van Paulus, de spanning tussen enerzijds de eigen waardigheid van de vrouw en haar gelijkheid met de man en anderzijds het hiërarchische principe groter dan de brochure suggereert.
Ook vraag ik mij af of altijd het hiërarchische principe voorop moet gaan of dat we afhankelijk van de culturele context mogen kiezen voor een kerkorde die de hiërarchie dan wel de gelijkheid honoreert.
(2) Biedt de Schrift op grond van Richteren 4 en 5, en 2 Koningen 22 en vervolgens Handelingen 18:26, 21:9; Romeinen 16 en 1 Korinthe 1:1, 11:2-16 en 16:9 geen enkele ruimte voor de bediening van de vrouw als een uitzondering op de regel? Is het vervolgens uitgesloten dat de uitzondering in bepaalde historische constellaties, onder leiding van de Heilige Geest, tot regel wordt?
(3) De brochure stelt dat de veranderde visie op de bediening van de vrouw verklaard moet worden vanuit de culturele en ideologische omslag in de laatste eeuwen.
Ik meen dat er meer onderzoek nodig is naar zuiver kerkelijke motieven. In het methodisme en later in de evangelische beweging en de zendingsbeweging voltrok zich een revolutionaire verandering aangaande de bediening van de vrouw. Misschien moeten we zelfs spreken van een evangelische emancipatiebeweging die voorafging aan en soms (in de Verenigde Staten) zelfs leidend was voor de emancipatie van de vrouw in de politiek en de samenleving.
Tegelijk mag opgemerkt worden dat we in de geschiedenis de uitzondering die tot regel wordt kunnen observeren. Gedurende alle eeuwen was de formele bediening van de vrouw hoge uitzondering of uitgesloten, maar in de laatste eeuw is ze in talrijke kerken tot regel geworden. Zending, vervolging en andere uitzonderlijke situaties deden de kerken wennen aan de bijdrage van vrouwen die later leidde tot een formalisering van hun bediening. Is onze culturele context mogelijk ook zo’n uitzonderlijke situatie?
(4) Ik pleit ervoor het gebrekkige woord ambt, waar ook de brochure mee worstelt, te vervangen door het woord bediening. Bediening is bijbels en corrigeert de sterk hiërarchische en juridische suggestie van het woord ambt.

De opmerkingen die ik plaats en de vragen die ik stel, willen duidelijk maken dat nog niet alle vragen beantwoord zijn. In feite willen ze onderzoeken of en in hoeverre het ons toegestaan is met een goed geweten pragmatisch te zijn in de kwestie van de bediening van de vrouw. Bovenal hoop ik dat de Heilige Geest de kerk van Jezus Christus leidt in de kwestie van de bediening van de vrouw.’

Drs. L.J. Geluk, hervormd emeritus predikant te Rotterdam, oudvoorzitter van de Gereformeerde Bond en lid van de studiecommissie vanwege de Gereformeerde Bond die in 1985 kwam tot de uitgave van het boek Man en vrouw in bijbels perspectief: ‘In een toenemend aantal gemeenten in de Protestantse Kerk worden vrouwelijke lidmaten gekozen tot ouderling en diaken.
Daarbij stellen we vast dat zij niet zelden met grote toewijding in het ambt bezig zijn, soms omdat geen of te weinig mannelijke lidmaten beschikbaar of bereid zijn om in het ambt te dienen zijn, soms ook omdat de kerkenraad van mening is dat vrouwen in de kerkenraad niet (langer) mogen ontbreken.

Ik wil daar twee dingen bij opmerkingen. Allereerst dat het een bewijs van geestelijke armoede is wanneer in de kerk, evenals destijds in de Nederlandse Hervormde Kerk, een heldere, algemeen aanvaarde visie op kerk en ambt ontbreekt.
In de tweede plaats dat het openstellen van de ambten voor de vrouw tot in de twintigste eeuw geen punt was. De kerkorde behoefde niet uitdrukkelijk vast te leggen dat het ambt voor de man is; de kerk bewoog zich in de lijn van de Heilige Schrift.
Ten tijde van het Oude Testament kende Israël, totdat het koningschap werd ingesteld, één geïnstitueerd ambt, dat van priester, en dat stond, anders dan bij andere antieke volken, alleen voor mannen open.

In het Nieuwe Testament vinden we vrouwen rond Jezus, maar onder de twaalf leerlingen worden zij niet aangetroffen. Wanneer de apostel Paulus enkele vereisten noemt waaraan zowel de ouderlingen/ oudsten/opzieners als de diakenen moeten voldoen, geldt dat zij, als zij gehuwd zijn, monogaam gehuwd moeten zijn. Een vergelijkbare bepaling voor een vrouw als ouderling of diaken treffen we niet aan.
In dat spoor is de Vroege Kerk dan ook gegaan en gaan nog altijd de Rooms-Katholieke Kerk en de Orthodoxe Kerken, samen een meerderheid in de wereldwijde christenheid. Ook vele kerkgemeenschappen die teruggaan op de Reformatie hebben dit spoor niet verlaten.

Hoe komt het dat een aantal kerken dit wel heeft gedaan? Ik noemde al de afwezigheid van een duidelijke visie op kerk en ambt.
Daarbij heeft in de westerse beschaving het dogma van de gelijkheid van man en vrouw overstelpend grote invloed gekregen. Er is ook een nieuw omgaan met de Schriftgegevens, waarbij de uitleg bepalend is. Zo kan iets wat mensen als hinderlijk ondervinden ‘tijdgebonden’ worden verklaard.
Het ‘vrouwelijk’ en ‘mannelijk’ is echter gegrond in Gods schepping en het is kennelijk Gods bedoeling niet dat dit onderscheid zou worden uitgewist, ook niet in de gemeente, waar de ambten, naar het Schriftverstaan van de Reformatie, Christus vertegenwoordigen en de leiding niet in handen behoort te liggen van hen die Hij daarvoor niet bedoeld heeft.

Ten slotte: wie stelt de grens aan wat tijdgebonden heet? Stel dat in het kader van kerkplanting een gemeente gevormd wordt die bestaat uit leden met een puur seculier verleden, die verklaren niets met de sacramenten te hebben en deze te beschouwen als een Joodse nabloei, die niet meer past in de 21e eeuw – kunnen deze dan worden afgeschaft?’

De brochure ‘Mannelijk en vrouwelijk schiep Hij hen’ is te bestellen door het overmaken van € 4,90 (incl. porto) op bankrekening 2937021, t.n.v. Gereformeerde Bond, Apeldoorn, o.v.v. ‘Brochure man, vrouw en ambt’. Wie er vijf of meer bestelt, betaalt € 4,- per stuk.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen