Eva en dr. Jan Taeke Bakker

In De Wekker, het orgaan van de Christelijke Gereformeerde Kerken, gaat hoofdredacteur ds. P.L.D. Visser in op het vijftienjarig bestaan van het christelijke vrouwenblad Eva. Met een oplage van vijftigduizend een tijdschrift dat een plek veroverd heeft op de christelijke bladenmarkt. Ds. Visser begrijpt en waardeert het succes van Eva maar heeft ook kritische vragen:

Als ik zoveel positieve zaken kan noemen, waar komt dan mijn vervreemding vandaan bij het doornemen van Eva’s jubileumnummer? Komt dat omdat ik een man ben? Ben ik een zure dominee, die de zon niet in het water kan zien schijnen? Of ben ik zo vaak met verdrietige en negatieve dingen in aanraking geweest [Visser is legerpredikant, GvM], dat enig cynisme mij bekruipt bij Eva’s oproep het leven te vieren? Dat kan allemaal best het geval zijn: psychologen zullen daar vast interessante dingen over kunnen zeggen. Maar laat ik proberen om mijn vervreemding te duiden op een gelovige, theologische manier. (…)

Ds. Visser vraagt vooral aandacht voor het Godsbeeld dat oprijst uit het jubileumnummer.

God, de Heilige Israëls, wordt letterlijk tussen de puistjes en andere beautykwesties door behandeld. Waar een gelovige Jood in heilige huiver spreekt van ‘De Naam’ als hij de Heere bedoelt, is God hier Iemand aan de rand van het bestaan. Iemand die geduldig lijkt te moeten wachten tot het ons mensen behaagt een keer ‘voor Hem te kiezen’.
Tenminste, als Hij allerlei onduidelijkheden rondom Zijn bestaan naar tevredenheid weet op te lossen. Ook mag God naar ons luisteren, wanneer we Hem nodig hebben. Daarna mag Hij weer terug naar de marge. Of het God ook behaagt míj genadig te kiezen is hier niet in beeld. Er heeft zich een krachtige ontwikkeling voorgedaan naar het ‘ik’ in onze cultuur. Als God een meerwaarde heeft in de ontplooiing van dat ‘ik’ is dat prima. Maar het kruis past daar niet bij. Dat verkondigt mij dat ‘ik’ met Christus heb te sterven.
‘Ik ben met Christus gekruisigd; en niet meer ik leef, maar Christus leeft in mij.’

Uit de rubriek van coach Agnes, Eva en de Bijbel, begrijp ik dat feesten een Bijbelse opdracht is. ‘Hij is een God die beschermt en voorziet en er elke dag voor ons is.’ Successen mogen we vieren. Maar ook zomaar kunnen we een feestje vieren: muziek aanzetten na het eten en dan ‘de benen los’. ‘Of het nu shoppen is, samen een workshop volgen, sporten of een dagje uit: heerlijk dat het leven een feest mag zijn!’ Het is een voorrecht het goede te genieten, aldus de coach. (…)

Ds. Visser vervolgt:

Sinds de 19e eeuw is er een verschuiving opgetreden naar het ‘ik’. In de Romantiek ging het erom naar mijn diepste gevoelens te leven. Dat was pas een echt, authentiek leven. Als ik mij niet vergis heeft de Eva een flinke tik van dit levensgevoel meegekregen: God moet ons geluk faciliteren. Hij maakt vrij ‘van je verleden, van je angsten, onzekerheden, enzovoort.’ ‘God liet me steeds meer zien wie ik mag zijn …’
(…)
‘Een bemoedigende, troostvolle God, bij wie ik altijd veilig ben. Ik vrees dat dit een ‘gesneden beeld’ van God is dat geen weerbaar, volwassen geloofsleven oplevert. Is het vreemd als mensen ontredderd raken wanneer God anders handelt dan in een suikerzoet scenario?’

Na lezing van dit artikel moest ik onwillekeurig denken aan het overlijden van dr. Jan Taeke Bakker (1924-2012), enkele weken geleden. Bakker was dogmaticus aan de Gereformeerde Theologische Hogeschool te Kampen, een van de voorlopers van de Protestantse Theologische Universiteit. Hoewel er in het ND en RD in de berichtgeving slechts enkele regels werden gewijd aan zijn overlijden, waren er daarna gelukkig nog scribenten die aandacht vroegen voor zijn leven en werk. Bakker laat geen omvangrijk oeuvre na, maar de invloed die hij door middel van zijn colleges en artikelen uitoefende was groot. Een van zijn leerlingen, prof.dr. G.C. den Hertog, schreef in zijn column in het ND over hem onder de titel ‘Gaat dit ook nog ergens over?’:

‘De tijden dat het christelijk geloof stond als een huis en dat mensen on - middellijk capituleerden als je Luther of Calvijn in het veld bracht, liggen achter ons. Bakker kwam uit die tijd, maar hij had de Tweede Wereldoorlog meegemaakt, met al het verbijsterende en gruwelijke van dien. Hij voelde scherp aan dat we de vanzelfsprekendheid voorbij zijn. Om daar een weg in te vinden ging hij in eerste inst antie niet te rade bij twintigste-eeuwse theologen, maar bij Luther. Verrassend wellicht, want wat heb je in de gruwe - len van de twintigste eeuw aan iemand uit een heel andere tijd? Bovendien gold Luther – en geldt soms nog – als de man van massieve zekerheden. Bakker ontdekte dat het anders lag.
Dat de antwoorden van Luther pas gaan spreken in het licht van de vragen waarop ze een antwoord waren. Luther had niet allemaal stelligheden bij de hand. Ook het woord van God niet? Nee, dat ook niet. Toen Luther stierf, vond men een briefje op zijn t afel, waarin hij schreef dat we als het gaat om het woord van God bedelaars zijn, en dat we ons te buigen hebben over de sporen. God is niet ergens daarboven, waar we Hem van huis uit zoeken. Hij is in ons midden, onder ons, maar Hij st aat niet tot onze beschikking. God tekent zich in ons leven, onze gedachten doorkruisend, openingen gevend.
Je moet Hem leren zien, altijd weer. Daar heb je het woord van het evangelie voor nodig, en dát geeft je zicht op hoe het er werkelijk met jou, met je leven voor staat en waar het op aankomt. Wie met deze ogen waarneemt en zaken benoemt, mag met recht theoloog van het kruis heten, zei Luther in die eerste tijd van de Reformatie (…).

Bakker liet zich door Luther ogen en instrument arium aanreiken die hij nooit meer is kwijtgeraakt. (…) Het woord van God is alleen dan en daar woord van God, waar we een belofte horen van een duizelingwekkend nieuw bestaan, waarin ik niet langer uitzichtloos met mijzelf – met mijn zon - daar-zijn – samenval. De gerichtheid van het ge - loof op de belofte betekent het einde van de een - zaamheid van een met zichzelf overblijvend geloven, noteerde Bakker. Als dat zo is, dan gaat het pas echt ergens over, over iets heel essentieels en actueels.’

Dr. Bakkers opvolger in Kampen, prof.dr. Gerrit Neven, verwijst in een in memoriam in Woord & Dienst naar de titel van Bakkers proefschrift over Luther: Coram Deo (letterlijk ‘voor Gods gezicht’).

‘Coram Deo: dat is allesbehalve een vrome frase, maar veeleer de omschrijving van het Bijbelse besef dat een mens op de wezenlijke momenten van zijn bestaan in de storm staat. (…) De positie van het ‘coram Deo’ houdt in dat mensen ook in tijden van twijfel en gevaar hun angst en onzekerheid niet proberen te verdringen door zich in allerlei religi - euze voorstellingen en beelden te verschuilen. Want de God, op wie een mens werkelijk aangewezen is, is in al die religieuze posities niet aanwezig; de God die op wezenlijk momenten spreekt maakt zich kenbaar in de gestalte van een weerloos mens.’

God die mijn gedachten doorkruist, die niet tot onze beschikking staat maar toch in ons midden is als de Gekruisigde. Dat is de God op wie een mens werkelijk is aangewezen. Ik houd het erop – met de profeten, apostelen – dat we bij die God in goede handen zijn. Midden in het leven en aan de randen van het bestaan. Als het over die God niet meer gaat, gaat het nergens meer over.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen