Pastoraat bij kinderloosheid

Kinderen zijn een geschenk met de opdracht: hen op te voeden tot eer van God en in liefde tot de naaste. Zij hebben een grote plaats in ons hart en leven. Als het verlangen naar kinderen niet vervuld wordt, is dat een groot verdriet.
Voor velen lijkt het krijgen van kinderen zo’n vanzelfsprekende zaak dat men weinig oog heeft voor mensen die er vergeefs naar uitzien. Tot vrijwel elke kerkelijke gemeente behoren echtparen die ongewild kinderloos zijn en ongehuwden die een dubbel gemis ervaren, van zowel een levensgezel als van kinderen.
Zondags in de kerk, omringd door de vele gezinnen met kinderen, krijgt dit een extra accent. Vooral tijdens doop- en belijdenisdiensten overvalt hun soms het verdriet dat ze altijd slechts toeschouwer blijven.

Beleving
Er zijn grote verschillen in de beleving van kinderloosheid. Voor sommigen is het een allesomvattend verdriet, voor anderen is het wel een grote teleurstelling, maar beheerst het niet het hele leven.
Weer anderen hebben het gemis in de loop van de tijd leren aanvaarden. Sommigen praten erover maar anderen zijn daar zeer terughoudend in en zijn bang voor de eigen emoties.
Velen volgen een medisch traject, anderen doen dat niet. Sommigen kiezen voor adoptie of pleegouderzorg om zo aan kinderen van anderen hun liefde en zorg te geven.
Voor velen is het gemis van eigen kinderen in elke levensfase pijnlijk.
Je bent geen vader en moeder en wordt dus ook geen opa en oma.

Opdracht
Pastoraat is een belangrijk aspect van het functioneren van de kerkelijke gemeente. Deze pastorale zorg is een opdracht van God Zelf aan Zijn gemeente. Draagt elkanders lasten. Het is een belangrijk aspect van het christen zijn en een daad van naastenliefde om er in moeite en verdriet voor de ander te zijn.
Het is belangrijk dat de herderlijke zorg in alle aspecten van het gemeenteleven zichtbaar is. Pastoraat in de gemeente is vaak vooral gericht op lichamelijk en psychische zieken, ouderen en leden met een lichamelijke of verstandelijke beperking. De opdracht is echter breder. Ook kinderloosheid is voor velen een ingrijpend kruis en verdient onze pastorale aandacht.
Bij het verwerken van kinderloosheid heeft het pastoraat in de kerkelijke gemeente een belangrijke taak.
De kernvraag is immers of we Gods leiding in ons leven kunnen aanvaarden. Bij ambtsdragers is over het algemeen wel sprake van veel goede wil en een grote bereidheid tot begrijpen en helpen, maar ook van schuchterheid en een gebrek aan ervaring in het benaderen van zo’n persoonlijk en teer onderwerp.
De ambtsdragers hebben een bijzonder taak in de pastorale zorg voor de gemeente, maar alle leden kunnen hun bijdrage leveren door er te zijn voor naaste in de gemeente. Daarom is het goed ons te bezinnen op de pastorale zorg voor kinderloze echtparen.
Enige toerusting is belangrijk om op een goede, pastorale wijze om te gaan met de ongewild kinderloze leden van de gemeente. Drie essentiële aandachtspunten komen aan de orde: kennis, empathie en communicatievaardigheden.

Kennis
Bij het aspect kennis gaat het erom inzicht te krijgen in de manier waarop dit echtpaar kinderloosheid beleeft. Dit kan heel verschillend zijn. Daarom is het belangrijk eerst hierover met elkaar in gesprek te komen.
Geeft hun gezamenlijke kruis hen verbondenheid of verwijdering en eenzaamheid? Kinderloosheid kan te maken hebben met een ernstige en/ of erfelijke ziekte bij een van beiden.
Is er aanvaarding, of juist schaamte?
Soms worstelt een echtpaar met de beloften uit het huwelijksformulier.
Kan het de nood in het gebed samen bij de Heere brengen en daarin Zijn nabijheid ervaren?
Medische behandelingen zijn ingrijpend en spanningsvol. Kan dit echtpaar dit onder ogen zien en samen bespreken? Weten zij bijbels verantwoord om te gaan met deze medische mogelijkheden?
Als een zwangerschap medisch onmogelijk is gebleken en de behandelingen beëindigd moeten worden, kunnen zij hiermee omgaan of geeft het verwijten naar elkaar? Er is rouw omdat het kind waarnaar zo werd uitgezien, nooit geboren zal worden.
Verliesverwerking uit zich in verschillende fasen: boosheid, opstand (waarom wij?), verdriet, depressie, tot zichzelf komen, acceptatie en aanvaarding. Pas daarna komt een echtpaar toe aan nieuwe zingeving. Dan kan de vraag aan de orde komen of zij iets willen betekenen voor de kinderen van de gemeente, als steun voor gezinnen waar zorgen zijn of in betrokkenheid bij het jeugdwerk. Mogelijk staan zij open voor adoptie of pleegzorg.

Inlevingsvermogen
Voor empathie of inlevingsvermogen is een open houding en betrokkenheid bij de ander een vereiste. De pastor zoekt en legt contact namens de gemeente en in opdracht van Christus, de Koning van de kerk. In navolging van Christus heeft hij een dienende houding, staat hij niet boven maar naast de ander. In de ontmoeting aanvaardt hij de ander, zonder vooroordelen, onvoorwaardelijk.
Deze open houding is voorwaarde voor een wezenlijke relatie met de ander en alleen zo kan contact op gevoelsniveau worden gemaakt en kunnen we bij het hart van de ander komen. Zonder die verdieping in het contact kan de nood van de kinderloosheid van de ander niet gepeild worden. Als er op deze wijze contact wordt gelegd, kan het niet anders of er is bewogenheid, betrokkenheid en oprechtheid.
Woorden van troost en welgemeende adviezen komen dan ook over en raken de ander.
Die openheid vraagt van de pastor de bereidheid zichzelf te geven. In zijn gebed mag hij de Heere vragen die openheid te schenken.

Communicatieve vaardigheden
In alle gesprekken zijn communicatieve vaardigheden van groot belang, maar in het bijzonder als het gaat om een teer onderwerp als kinderloosheid. Het gaat om goed luisteren (niet zelf invullen), actief luisteren (doorvragen, er helemaal zijn voor de ander, aansluiten bij wat de ander zegt), een liefdevol oog en open oor. Wat beslist vermeden moet worden: andere voorbeelden erbij halen, oppervlakkige troostwoorden, nieuwsgierigheid.
In het pastorale gesprek komt het er voor de pastor dus vooral op aan dat hij luistert. En als hij spreekt, laat hij dan vooral Gods Woord laten spreken.
Maar hoe noodzakelijk en hartverwarmend de troostvolle aandacht vanuit het pastoraat ook is, het kan de gebrokenheid van het leven, ook van het leven zonder kinderen, niet helen. Dat kan alleen de grote Herder. Daarom is het nodig al het verdriet, al is het nog zo uitzichtloos, in gebed bij de Heere te brengen. Psalm 10 zegt: Gij ziet het immers; want Gij aanschouwt de moeite en het verdriet opdat men het in Uw hand geve.

---
Handreiking voor het pastoraat
Gebed in de eredienst
Geef het gemis van ongewild kinderloze echtparen een plaats in het openbare gebed in de eredienst, vooral na de afkondiging van een geboorte, de doopbediening en belijdenisdienst van de jongeren van de gemeente. Bedenk hierbij dat ook miskramen een levenslang verdriet zijn.

Huisbezoek
Het huisbezoek is een goede gelegenheid om het onderwerp voorzichtig aan de orde te stellen. Betrokkenheid en fijngevoeligheid zijn daarbij belangrijke voorwaarden. Reageer ook bij gewilde kinderloosheid rustig en inlevend en vraag eerst naar de beweegredenen. Sta altijd open voor een gesprek.
Ga verstandig om met eventuele verdrietige opmerkingen of verwijten over te weinig meeleven uit gemeente en pastoraat.
Wees zeer terughoudend met intieme vragen en laat aan de echtparen zelf over of zij willen ingaan op de (mogelijke) oorzaak; het ligt vaak erg gevoelig. Vermijd wellicht goedbedoelde, maar oppervlakkige troostwoorden. Soms wordt het gemis gerelativeerd met opmerkingen als ‘je hebt elkaar nog’ of ‘in gezinnen met kinderen is ook veel moeite en verdriet’. De bedoeling zal goed zijn, maar mensen die dat zeggen beseffen niet hoe pijnlijk dergelijke uitspraken zijn.
Ga naast het echtpaar staan en leef mee. Beschouw het niet als uw taak om het echtpaar over de mogelijkheden tot behandelen te informeren, maar verdiep u er wel in en ga er op in, als men er zelf over begint.

Informatie
Het is zinvol om de kerkelijke bibliotheek van lectuur over ongewilde kinderloosheid te voorzien, zoals er wellicht ook boeken over andere levensproblemen aanwezig zijn. Studiedagen en ambtsdragersconferenties kunnen een belangrijke bijdrage leveren met betrekking tot toerusting en voorlichting van predikanten en kerkenraden.

Troost vanuit Gods Woord
Ambtsdragers kunnen een belangrijke bijdrage leveren in het bespreekbaar maken van dit zo grote gemis. Vanuit Gods Woord kan troost en steun geboden worden. Een valkuil kan zijn: het sterk benadrukken dat de Heere wonderen kan doen op het gebed. Dat is zeker waar – dat blijkt ook uit bijbelse voorbeelden – maar je moet oppassen dat het echtpaar niet in een geloofscrisis komt als het gebed niet wordt verhoord.

Volgende week: pastoraat bij psychiatrische problematiek.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen