Different en daarna

Tot twee keer toe kwam de evangelische hulpinstelling Different van de stichting Tot Heil des Volks landelijk in het nieuws rondom het thema homoseksualiteit. Het optreden van de minister en de ophef in de publieke opinie riep daarbij veel verontwaardigde reacties en kritische vragen op in christelijke kring. Er zitten echter nog meer kanten aan de zaak. In twee columns die onlangs verschenen, wordt stilgestaan bij achterliggende vragen rond Different. Op zijn weblog schrijft dr. B. Loonstra, de nieuwe christelijke gereformeerde predikant van Gouda, over de wijzigingen in het beleid van Different.

De evangelische hulpinstelling Different van de stichting Tot Heil des Volks zit in zwaar weer. Eerst was er de beschuldiging dat de organisatie op kosten van gemeenschapsgeld programma’s toepaste om homo’s van hun seksuele oriëntatie te genezen. Na onderzoek van de inspectie voor de gezondheidszorg bleek dat niet waar te zijn. Al een jaar of vijf geleden had de instelling wat dat betreft haar koers gewijzigd. Maar kort daarna kwam diezelfde inspectie met het standpunt dat hulp bij acceptatieproblemen die homo’s ondervinden in hun eigen godsdienstige achterban niet zou moeten worden geboden door reguliere hulporganisaties, maar door pastorale zorg binnen de eigen godsdienstige gemeenschap.
Op deze opstelling is wel iets af te dingen. Veel meer homo’s hebben te maken met afwijzing en stigmatisering, vaak in combinatie met neurotische klachten, niet alleen godsdienstige, en die worden ook in de reguliere zorg opgenomen.
Waarom christelijke homo’s dan niet? Op de vooringenomenheid van de neoliberale tijdgeest tegen al wat naar religieus geloof zweemt heeft de aandacht van de christelijke media zich naar aanleiding van deze verwikkelingen gericht.

Gissen
Mij interesseert een ander fenomeen. Hoe is Different er eigenlijk toe gekomen zijn beleid ten aanzien van de behandeling van homo’s te wijzigen? Waarom paste daar eerst wel het werken aan genezing in, maar nu niet meer? Ik kan daarnaar alleen maar gissen, want een duidelijke publieke rekenschap daarvan heb ik tot op heden nog niet onder ogen gehad. Ik laat enkele mogelijkheden de revue passeren.

De eerste mogelijkheid is dat het om louter pragmatische redenen gaat. In de gangbare diagnostiek wordt homoseksualiteit niet als een stoornis gezien, daarom kunnen genezingstherapieën geen beroep doen op vergoeding uit de basisverzekering van de Zorgverzekeringswet.
Als dat de reden is, staat het hulpbeleid van de instelling op gespannen voet met haar grondovertuiging. Die is dan immers evenals vroeger dat homoseksualiteit wél een stoornis is en dat eraan gewerkt moet worden die stoornis te overwinnen. Als het beleid niet langer gefundeerd is in de grondovertuiging, staat de meerwaarde van deze specifieke evangelische hulpverlening ter discussie.
Een andere mogelijkheid is dat men een nieuwe kijk heeft gekregen op de geneesbaarheid van homoseksualiteit. Voorheen was de psychodynamische verklaring van homoseksualiteit populair, waarin het verschijnsel werd geduid als neurotische aandoening die het gevolg is van een onevenwichtige opvoedingssituatie. Door de combinatie van een dominante moeder en een afwezige vader zou de zoon onvoldoende bevestigd zijn in zijn mannelijkheid en zou hij dit tekort zijn gaan compenseren door zich affectief te binden aan mannen. In de loop van de tijd heeft wetenschappelijk onderzoek echter steeds meer de mogelijkheid van onomkeerbare neurobiologische factoren naar voren gebracht. Als die in het spel zijn heeft werken aan genezing niet zo veel zin.

Nieuwe identiteit
Deze mogelijkheid houdt verband met de volgende. In de standaardmethoden voor de genezingstherapie van homoseksuele verlangens speelde het werken aan de eigen identiteit een centrale rol. In de identiteitsbeleving zou niet de eigen behoefte aan bevestiging moeten domineren, maar het nieuwe mens-zijn in Christus: je oude bestaan dat zichzelf centraal stelt ís met Christus gestorven, je bént met Hem opgestaan en waardevol voor God.
Als erkend zou worden dat deze geloofsredenering niet meer opgaat, heeft dat grote gevolgen. Dat zou betekenen dat de nieuwe identiteit in Christus, geleefd door de heilige Geest, niet zo krachtig zou zijn dat ze als regel ook de seksuele gerichtheid beïnvloedt. Omgekeerd zou het impliceren dat je als homo nieuwe schepping in Christus kunt zijn.
Als deze laatste weg gekozen zou worden, komt wel een nieuwe vraag in alle hevigheid naar voren. Kun je dan wel als homo je homoseksuele gevoelens en verlangens bestrijden zonder ze te onderdrukken en te verdringen, met alle psychische gevolgen van dien? Sommigen zullen dat wellicht kunnen, voor anderen zal dat veel moeilijker zijn. Als dit ook vanuit de nieuwe identiteit in Christus zo is, kun je dit niet verklaren met te veronderstellen dat ze het ten diepste niet willen (of zwak) geloven.
Bij deze voorstelling van zaken is homozijn immers niet een kwestie van willen of geloven, maar van zo in elkaar zitten.
Het zou verhelderend zijn als het de directie van Different over haar beleidswijziging eens licht liet schijnen.

Kort samengevat stelt ds. Loonstra vast dat het werken aan genezing van homoseksualiteit door Different sinds enige tijd niet meer wordt voorgestaan. Hij vraagt zich af of dat te maken heeft met een nieuwe visie op de geneesbaarheid van homoseksuele gevoelens. Als dat zo is, wanneer de nieuwe identiteit in Christus niet zo sterk is dat ze ook gevolgen heeft voor mijn seksuele gerichtheid, dan komen de spannende vragen over de verhouding christen-zijn en homoseksualiteit er heel anders uit te zien. Dan is homo-zijn niet een kwestie van willen of geloven, maar van zo in elkaar zitten.
Me dunkt, een belangrijk punt waarvoor Loonstra aandacht vraagt.

De gereformeerd-vrijgemaakte ethicus dr. A.L.Th. de Bruijne wijst in zijn column in het ND nog op iets anders. Eerst analyseert ook hij kritisch de argumenten uit de brief waarin de minister aangeeft niet langer de hulp die Different aan homo’s met psychische problemen biedt te willen vergoeden.
De Bruijne bespeurt drie verschillende interpretatiemogelijkheden van de brief. De derde daarvan volgt hier:

(…) misschien gaat het de minister wel om het aspect waarmee Elma Drayer in Trouw haar beleid bijvalt. Dan is er wel sprake van echt psychisch lijden, maar het komt voort uit de christelijke visie dat homo’s zich moeten onthouden.
‘Wij met z’n allen’ vinden die opvatting zo ‘mallotig’, dat we daaraan geen gemeenschapsgeld geven.
Dat zou dan neerkomen op een soort collectieve straf voor mensen met echte psychische problematiek, die eigenlijk professionele hulp nodig hebben, maar van wie de onderliggende ethische opvatting ons niet aanstaat.
De minister geeft onvoldoende helderheid en houdt zo elk van de drie mogelijke interpretaties tegelijk in de lucht. Daarom is haar brief niet alleen mistig en bochtig, maar ook onzuiver en verhullend. Dat mogen christenen best stevig aan de kaak stellen.

De Bruijne heeft echter ook nog een andere boodschap voor zijn lezers. Het is wat hen betreft prima dat christenen stevig reageren in deze zaak.

Toch moeten ze, denk ik, terughoudend zijn om het recht op vergoeding tot elke prijs te blijven najagen. Misschien komt er een moment dat je je als christenen beter zelf kunt hooghouden en financieren wat je waardevol vindt. (Mocht het nodig zijn, dan zeg ik bij dezen een bijdrage toe.) Bij de apostel Paulus zie ik dat hij zich soms vrijmoedig beroept op zijn maatschappelijk en wettelijk bepaalde Romeinse burgerrechten, maar daarvan soms ook bewust afziet. Leidend is voor hem namelijk de vraag wat in een gegeven situatie het belang van het evangelie het meeste dient. Zou dat ook ons vandaag niet moeten leiden? Juist de klassiek-christelijke benadering die van homo’s onthouding vraagt, wordt door velen in onze postchristelijke samenleving oprecht niet meer begrepen. Dit onbegrip veroorzaakt niet alleen mistige redeneringen als in de brief van de minister, maar versterkt ook de onderliggende aversie tegenover het evangelie zelf.
Is het evangelie er altijd mee gediend wanneer wij veel energie steken in pogingen om gelijke rechten te behouden voor geloofsovertuigingen en ethische opvattingen die voor velen inmiddels een aanstoot vormen? Het evangelie vraagt er wel om dat wij zulke vormen van wat de Bijbel ‘verdwaald denken’ noemt krachtig ontmaskeren. Maar tegelijk moeten wij ook het beeld van Jezus vertonen door zo nodig van rechten af te zien. Misschien winnen we hier en daar een juridisch gevecht, maar winnen we daarmee ook de harten van onze medeburgers voor Christus?

Nu de ophef rondom Different wat geluwd lijkt, blijven er zo verschillende vragen over: in hoeverre werpt de beleidswijziging bij Different nieuw licht op de positie van mensen die ‘anders’ zijn in de gemeente van Christus? Daarnaast is er bezinning nodig op de manier waarop christenen zich in deze samenleving opstellen; vooral als het om thema’s gaat die door velen in onze cultuur ‘oprecht niet begrepen worden’, zoals De Bruijne trefzeker verwoordt. Voor beide vragen geldt: wat dient het belang van het evangelie het meest?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen