Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Prediking recht op de man af

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Prediking recht op de man af

Vader & zoon in de theologie [7, slot, Izaäk en Leendert Kievit]

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

In mijn boekenkast staat, tussen andere boeken van I. Kievit, een bijzonder exemplaar, getiteld De uitnemendheid van Christus. Ooit was dit boek van ds. J.T. Doornenbal. Via mijn schoonouders, die met laatstgenoemde predikant bevriend waren, is deze prekenbundel in mijn bezit gekomen.

Wat dit exemplaar zo bijzonder maakt, is wat ds. L. Kievit in zijn fijne handschrift op het schutblad heeft geschreven: ‘Uit dankbaarheid voor het geleide, hem gegeven toen hij werd begraven. Mede namens mijn moeder, L. Kievit’.
Zegt het iets over de verhouding tussen vader en zoon dat de zoon uitgerekend het boek met déze titel als aandenken gaf aan één van de acht predikanten die zijn vader grafwaarts hadden gedragen? Het zegt in ieder geval iets over het hart dat in beider prediking klopte: de uitnemendheid van Christus.

Verwantschap
Vader en zoon waren zeer aan elkaar verknocht, vooral in de prediking. Hoe kon het ook anders? De zoon groeide op onder de kansel waarop zijn vader vaak voorging.
De vruchten daarvan bleven niet uit. Terugblikkend op zijn leven mocht de zoon zeggen: ‘Ik heb de zaligheid overhandigd gekregen door de dienst van mijn lieve vader.’
Maar die verwantschap ging verder. Ze evenaarden elkaar in studiezin en eruditie en waren theologisch en filosofisch grondig onderlegd. Dat gaf hun een scherp inzicht in veel dingen.
Vader Kievit was een leerling van onder meer prof. Hugo Visscher.
Deze drong erop aan dat student Kievit bij hem zou promoveren op ‘Cartesius en de gereformeerde theologie zijner dagen’. Als Kievit het gedaan had, zou een professoraat denkbaar zijn geweest. Hoewel er aanzetten tot voortgaande studie waren, is het er nooit van gekomen. Maar de kennis was verworven en de studiezin bleef.
Deze werden overgedragen op de zoon, die onder leiding van vader, samen met zijn vriend van het gymnasium, de latere bekende hoogleraar psychiatrie P(iet) C. Kuiper, al op zestienjarige leeftijd in de Kritik der reinen Vernunft van Kant las. Vader Kievit merkte daarbij op dat zoon Leen scherper was in het opnemen van Kants gedachten dan Piet Kuiper. Dat deze opmerking niet alleen ontsproot aan vaderlijke trots, werd jaren later bevestigd door prof.dr. H. Berkhof die richting Gereformeerde Bond van ds. L. Kievit zei: ‘Hij is verreweg de intelligentste predikant die jullie hebben.’
Te opmerkelijker is dan ook dat de zoon, net als zijn vader, evenmin tot verdere studie en promotie kwam, maar al snel de pastorie is ingegaan. Hoewel beiden veel publiceerden, hebben ze zich (wat L. Kievit betreft met als uitzondering een aantal Reflexen in Theologia Reformata) nooit aan theologisch wetenschappelijke publicaties gewaagd.
Hun invloed was er niet minder om. Allereerst via de kansel. Vervolgens door middel van publicaties: die van vader jarenlang in het Gereformeerd Weekblad en die van de zoon in De Waarheidsvriend. En niet in het laatst door middel van het grote aantal leerlingen dat zij om zich heen verzamelden, waardoor zij (wat vader betreft) via jarenlange contio’s of (wat de zoon betreft) door middel van het mentoraat van vele leervicarissen blijvende invloed uitoefenden.

Verschillen
Alle overeenkomsten tussen vader en zoon willen verschillen niet verdoezelen. Die waren er en dat wisten ze. De zoon was geen ‘Kievitiaan’ en zijn vader zou dat ook niet gewild hebben (dr. W. Balke).
Met de eigen ontvangen gaven heeft de zoon zich zelfstandig ontwikkeld, wat voor een zoon van deze vader niet eenvoudig was, evenmin als voor de vader van deze zoon. Maar vader Kievit respecteerde die ontwikkeling en eerde zijn zoon als hij zei: ‘Hij kan de dingen veel beter plaatsen en onder woorden brengen dan ik.’
Vader Kievit had dan ook een groot vertrouwen in zijn zoon en verwees bij sommige vraagstukken naar hem. Dat gold bijvoorbeeld een aangelegen kwestie als de verkiezing. In de vooroorlogse jaren was dit leerstuk, als gevolg van allerlei scheefgroei, door dr. J.G. Woelderink nadrukkelijk op de agenda gezet. Ook ds. I. Kievit had zich in deze pennenstrijd gewaagd via zijn boek Tweeërlei kinderen des verbonds.
Aanvankelijk als lezing gehouden, vervolgens uitgewerkt in vele afleveringen in het Gereformeerd Weekblad, is het ten slotte door de huisdrukker van dit weekblad in boekvorm uitgegeven.
Vraag is of ds. I. Kievit deze uitgave zó heeft gewild en er de gevolgen van heeft overzien. Dat het boek in afgescheiden kringen een positieve pers kreeg, heeft ds. Kievit op zijn minst tot de gedachte gebracht dat een vervolg nodig was. Hoewel het er nooit van gekomen is, heeft hij zich in die zin wel uitgelaten.
Heeft hij dit aan zijn zoon toevertrouwd? Feit is dat ds. L. Kievit in Op het scherp van de snede. Postuum gesprek met prof. dr. A.A. van Ruler (1972), als reactie op Van Rulers geestelijk testament Ultra-gereformeerd en Vrijzinnig, twee uitnemende bijdragen heeft geleverd.
Naast De Christusprediking, waarin hij pleit voor een ruime en onvoorwaardelijke aanbieding van Christus in de verkondiging, maakt hij in De verkiezing Gods bezwaar tegen een verkiezingsidee waarbij lijdelijkheid de boventoon voert en de prediking van de beloften van de verkiezende God tekort komt.
Deze bijdragen trokken brede aandacht in de theologische wereld, onder anderen van G.C. Berkouwer.

Kinderen van hun tijd
Vader Kievit was zich bewust dat hij en zijn zoon kinderen van hun tijd waren. Ooit zei hij: ‘Ik heb het in mijn tijd zo gedaan, jullie tijd is weer anders.’ De oude Kievit is vooral beïnvloed door de eerder genoemde strijd; de zoon is ongetwijfeld beïnvloed door zijn Puttense ervaringen (1945-1952) en de vernieuwing van de kerk(orde) in diezelfde tijd.
Wat vader en zoon in dezen van elkaar wisten, werd door de buitenwacht niet altijd begrepen.
Leendert ging er wel eens onder gebukt dat mensen hem steeds weer vergeleken met zijn vader.
Waarbij het oordeel nogal eens luidde: ‘De jonge is toch de ouwe niet’. Later kon de inmiddels oud geworden ‘jonge’ Kievit met zelfspot de mensen nabootsen die zeiden: ‘En de oude is ook de jonge niet meer.’ Waarbij hij zich bewust was van ontwikkelingen in eigen leven.
Het tekent de geestelijke grootheid van vader dat hij zijn zoon de ruimte gaf om zich zelfstandig te ontwikkelen. Het tekent de geestelijke grootheid van de zoon dat hij nooit behoefte heeft gehad om de verschillen met zijn vader uit te vergroten.
Dat had hiermee te maken dat zij over de meest wezenlijke zaken eensgeestes waren en veel dieper in de Reformatie (vooral de theologie van Calvijn) geworteld waren dan in de Nadere Reformatie. Hoewel de oude Kievit van laatstgenoemde richting grondig kennis had genomen, was hij die toch niet gevolgd vanwege het te voorwaardelijke karakter van deze prediking.

Prediking
Het hart van beiden lag in de Woordverkondiging. Toen vader en zoon eens wandelden waar telefoondraden boven de weg gespannen waren, zei vader, wijzend op die draden: ‘Zo is mijn leven. Het verloopt van zondag tot zondag, evenals de draden tussen die palen (…): van de ene top naar de andere.
Maar daar tussenin hangen ze veel lager.’ Voor de jonge Kievit was het niet anders.
Al lag het hart van beiden in de verkondiging en liep hun geloof via de kansel, en al waren ze beiden Christuspredikers die hun boodschap in een trinitarisch kader plaatsten, verschillen waren er wel. Die springen in het oog als je preken van vader en zoon vergelijkt, al moeten we daarbij rekenen met het oordeel van dr. W. Balke dat je zowel vader als zoon ‘viva vox (met levende stem) gehoord (moet) hebben om hen wat naderbij te komen. De toegang via hun geschriften is voor deze markante predikers niet geëigend.’ Daarmee rekenend, kunnen niettemin enkele opvallende verschillen in kaart gebracht worden.
Uit de preken van vader Kievit blijkt een sterk analytische geest.
Zijn preken zijn opgebouwd via een analytische woord voor woordexegese, die overigens getuigt van grote Schriftkennis. De preken van zoon Kievit zijn meer synthetisch en leggen een fijnzinnig taalvermogen aan de dag.
Beiden stemmen echter hierin overeen dat hun prediking niet beschrijvend, maar recht op de man af en sterk appellerend is. In hun prediking gebeurt iets waarbij de hoorder wordt betrokken. Dat kan ook niet anders omdat bij beiden de Schriften opengaan en ze dichtbij het Woord, want bij de tekst blijven. Zowel vader als zoon wist zich compromisloos dienaar van het Woord. Dat geeft hun allebei een markante eigenheid met als gevolg ook een zekere eenzaamheid, want onbegrepenheid.

Vroeg oud
Een andere treffende parallel is dat beiden betrekkelijk vroeg oud waren. En zowel in de rouwstoet van vader in 1954 te Baarn als van de zoon in 1990 te Putten werden alle verzen van Psalm 116 gezongen.
Een Psalm die opklinkt uit de diepte naar de hoogte, van doodsbanden en helleangsten naar het heiligdom waar het volk vergaderd is en nog steeds vergaderd wordt.

---
Izaäk Kievit (1887-1954)
1915 predikant te Garderen
1918 idem te Benschop
1920 idem te Lunteren
1923 idem te Baarn
1952 emeritaat

Leendert Kievit (1918-1990)
1942 predikant te Schoonrewoerd
1945 idem te Putten
1948 lid van de Generale Synode van de Nederlandse Hervormde Kerk
1952 predikant te Woerden
1953 moderamenlid van de synode
1957 predikant te Putten
1964 idem te Leiden
1969 idem te Gouda
1984 emeritaat

Dit is het slot van de reeks vaders en zonen die theologische sporen hebben nagelaten.

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 6 september 2012

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's

Prediking recht op de man af

Bekijk de hele uitgave van donderdag 6 september 2012

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's