Gevecht tegen onkunde

Eerder deed hij dat ondermeer in zijn grote zevendelige dogmatiek en in het tweedelige handboek HIJ-IS-ER-BIJ. Onlangs verschenen zijn grote en kleine protestantse catechismus. Laatstgenoemd boekje biedt met 240 vragen en antwoorden, verdeeld in 50 ‘oefeningen’, een kernachtige oriëntatie in het landschap van de christelijke leer, met daarbij – kenmerkend voor de auteur – steeds aandacht voor de ontmoeting met de islam.
De grote catechismus is een pil van 735 bladzijden met 1077 vragen en antwoorden. De kleine broer kan met vrucht gelezen worden zonder de hulp van de grote broer, al is het wel zo dat de behandeling in kort bestek uitlokt om dieper te graven.

Godsleer
Om een proeve te geven van wat de lezer in deze catechismussen mag verwachten, schets ik de wijze waarop in de Kleine Protestantse Catechismus de leer over God wordt behandeld. Daarbij is kenmerkend dat veel vragen rechtstreeks aan God worden gesteld. Aan het gesprek tussen leraar en leerling gaat telkens een ‘gesprek als gebed’ vooraf. Het onderwijs wordt op deze manier nauw verweven met het gebedsleven.
De auteur heeft hiervoor met opzet gekozen, omdat bij menigeen de balans tussen het uitvoerig spreken over God en het karig spreken met Hem verstoord is. Bovendien gaat Wentsel hiermee in tegen de tijdgeest die doet alsof God niet bestaat, Hem buiten spel wil zetten en buiten de samenleving wil houden alsof Hij zich nergens mee bemoeit.
De hoofdvraag in dit verband is: ‘Wie bent U en hoe leren wij U kennen?’ Daaronder komen de volgende deelvragen aan de orde: Wie bent u, Geheimzinnige? Onder welke namen maakte U zich aan ons bekend? Hoe strijden wij tegen boze geesten en beantwoorden we uitdagingen? Spreekt U nog tot ons of zijn wij horende doof ? Hoe vertolken wij uw Woord naar uw Zin?

Vrijpostig
Het was eerlijk gezegd voor mij als lezer wel even wennen dat allerlei volzinnen als directe rede uit Gods mond worden geciteerd, terwijl het toch om de formuleringen van de auteur gaat. Dat lijkt vrijpostig, maar er staat tegenover dat de schrijver zich zo nauw mogelijk bij bijbelwoorden aansluit.
Zo klinkt op de vraag ‘Voegt U nog nieuwe openbaringen toe aan de Bijbel?’ het antwoord: ‘Nee, Ik gaf u wat nodig is om Mij en mijn Zoon te kennen en mijn Koninkrijk nabij te brengen, Mat.1:21; 4:23-24; 5-7; 10. Ik bewerk door de gelezen en verkondigde Bijbel dat velen mijn Koninkrijk binnengaan, Jes. 55:8- 13; Mat.13:1-21; Joh.3:31-38.’
Handreiking Op de vraag ‘Hoe groeien wij, leraar, in het kennen van God?’, is het antwoord: ‘Onderzoek samen Gods Woord en laat dit niet door de duivel wegroven, Mat.13:1-23; 2 Tim.3:10-17. Blijf met Jezus verbonden als rank van de Wijnstok, dan draagt u veel vrucht, vooral van liefde en blijdschap, Joh.15:1- 17. Houd stand in beproevingen en laat u niet begoochelen door de waan van de dag of groeiende welvaart, 1 Tim.6:3-19; 2 Tim.4:1-5; 1 Pe.1:3-12. In de gemeenschap met medegelovigen leert u met alle heiligen de liefde Gods kennen en raakt u geheel vervuld met zijn Geest, Hand.2:41-47; Ef.3:14-21.’ Opvallend zijn bij dit antwoord en door heel het boekje heen de talrijke tekstverwijzingen. Zo geeft deze catechismus een mooie handreiking voor persoonlijke bijbelstudie. Via deze catechismus kom je altijd weer bij het Woord terecht. Dat is een goede eigenschap voor een leerboek, zoals we die al eeuwenlang waarderen in de Heidelberger.

Gods deugden
De korte omschrijving van de betekenis van Gods deugden (zoals barmhartigheid, genade, geduld, goedheid en trouw) loopt uit op een eerbiedig en innig gebed tot de Verheven Vader, de God van het verbond. ‘We verenigen ons met onze voorouders in aanbidding van uw Naam; zet uw trouwverbond voort met onze kinderen en stuit de afbrokkeling, U-Die-Er-Bij-Bent, Alomtegenwoordige, Alziende en Alwetende, Vader van onze Heer.’
Boze geesten Bij het volgende onderwerp, de strijd tegen boze geesten, lezen we ontmaskerend over de lasteraar (de duivel): ‘Hij suggereert thans velen dat Gods bestaan een wens is, de Kerk haar tijd heeft gehad, ons levensdoel is onbeperkt genieten en er na dit aardse bestaan niets meer komt.’

Verdieping
Deze onderwerpen die in de kleine catechismus 11 bladzijden beslaan, krijgen in de grote catechismus veel meer ruimte, namelijk 115 bladzijden. De geïnteresseerde lezer ontvangt daar dan ook meer informatie, niet alleen in de hoofdtekst, maar ook in de noten en literatuurverwijzingen.
Krachtige uitspraken schuwt de auteur bepaald niet, bijvoorbeeld: ‘Wie Hem niet eert, loopt gevaar zich door troebele bronnen van vooroordelen te laten (mis)leiden. Kerk, universiteit en geloof waren vanouds en eeuwenlang één; zij kwamen voort uit scholen rond de Bijbel. Het seculiere Westen dient inclusief universiteiten van hun afgoderij terug te keren tot deze Bron van alle wijsheid en wetenschap.’

Actuele vragen
Wentsel gaat op actuele vragen in, zoals bijvoorbeeld rond de blijvende betekenis van de landbelofte aan het volk der Joden. Op de vraag ‘Geldt de landbelofte nog?’ is het antwoord: ‘Bij Jezus’ komst werd de aarde bezit van gelovigen. ‘Zalig die zachtmoedig zijn, want zij zullen het land erven’, Mat.5:5. Toch verving de HERE Israël niet door zijn volk-uit-de-volkeren, Rom.9:4- 5 Hij kent geen berouw over zijn genadegaven en roeping,Rom.11:29, en handhaafde Kanaän net als de in de doop vervulde besnijdenis als trouwteken. Hij gaf Joden verbondsmatig landrechten maar sloot de oude bedeling af. Hij kan hen opnieuw uitspuwen en liet eeuwenlang anderen zich op dit grondgebied vestigen.’ Zo’n passage geeft veel te denken en roept dan toch op zijn beurt weer om een echte breedvoerige behandeling. Op deze manier wordt de lezer via de grote catechismus geleid naar de dikke dogmatische handboeken van Wentsels hand, de twee delen HIJ-IS-ER-BIJ in groene banden en de zevendelige Dogmatiek in blauwe banden.

Islam
De islam staat voortdurend op het netvlies van Wentsel, omdat hij de gemeente wil toerusten tot de ontmoeting met deze in Nederland steeds sterker aanwezige religie. Zo lezen we de vraag: ‘Is het nodig voor christenen om kennis te nemen van de Koran?’ Het antwoord van de leraar luidt: ‘Deze heeft voor hen lang niet dezelfde waarde als de Bijbel, maar zij dienen op de hoogte te zijn van wat meer dan 1 miljard moslims leren, en in staat te zijn te weerleggen dat Joden en christenen de Bijbel veranderd zouden hebben.’
In de grote catechismus lezen we over de kenbaarheid van Allah volgens de islam, over de mogelijkheden om samen met moslims op te trekken tegenover seculieren die vrijheid van godsdienst, onderwijs en vereniging bedreigen, maar ook over de grenzen waarop de samenwerking tussen christenen en moslims stuit. ‘Waar bij groeiende saamhorigheid de behoefte aan gebed zich voordoet, kan men intenties uitspreken en dan een stilte inlassen voor persoonlijk gebed.’
Wentsel treedt in gesprek met de islam op hoop van zegen. Terecht stelt hij dat verdieping in elkanders leer hachelijk is en inlevingsvermogen vraagt, maar dat dit noodzakelijk is om vervreemding en isolement te voorkomen of te overwinnen. Ik ben dankbaar voor de beide catechismussen van Wentsel. De Haagse doctor theologiae heeft met deze laatgeboren geesteskinderen opnieuw veel kennis ontsloten voor een breed publiek. Het is te hopen dat deze boeken gelezen en met vrucht bestudeerd worden. Dat zijn ze zeker waard en de auteur heeft het verdiend. Hulde aan zijn trouwe en bewogen gevecht tegen geestelijk analfabetisme en vaag ietsisme.

N.a.v. Ben Wentsel, ‘De kleine Protestantse Catechismus’, uitg. Kok, Utrecht; 142 blz.; € 13,50.
Ben Wentsel, ‘De grote Protestantse Catechismus’, uitg. Kok, Utrecht; 735 blz.; € 45,-.

Dr. J. Hoek uit Veenendaal is bijzonder hoogleraar gereformeerde spiritualiteit vanwege de Gereformeerde Bond aan de PThU in Groningen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen