Leven naar God toe

De kerkvader Augustinus is volgens dr. Van den Berg in reformatorisch Nederland vaak vrij eenzijdig gelezen en de verwerking van zijn werk tot dusver onvoldoende. ‘Een grote groep jongeren heeft nauwelijks een gevoel bij de kerkvader, terwijl zijn denken van grote betekenis is geweest voor de cultuur en voor de kerk. Het is goed om de lange lijnen van Gods handelen in de geschiedenis te zien. Het zijn vooral de latere geschriften over genade en vrije wil die op de reformatorische traditie invloed hebben gehad.’
Augustinus heeft vandaag een nieuwe actualiteit, zegt dr. Van den Berg. ‘Hij leefde in een cultuur met veel verschillende stromingen. De overheid was in zijn tijd christelijk geworden, maar in intellectuele kringen was het christelijk geloof zeker niet de enige mogelijkheid. Net als in onze tijd.’

Eenheid
Wat kunnen we speciaal in de 21e eeuw van Augustinus leren?
‘Vooral dat hij er sterk de nadruk op legt dat het leven een eenheid vormt. Dat moeten wij ook zien. Elk aspect van het leven lijkt vandaag zijn eigen regels, wetten en goden te hebben. Augustinus corrigeert dat door zijn opvatting dat we alles moeten zien vanuit God, de enige God, onze Schepper. Hij zet de gedachte recht dat geloven privé is – voor de zondag en verder voor achter de voordeur – en dat geld, economie of relaties zelfstandige grootheden zijn, die zich onttrekken aan het christelijk geloof. Van Augustinus leren we dus dat er in het leven geen gescheiden vakken zijn.
De tweede les is de zoektocht van Augustinus om God vanuit een innerlijke motivatie te gehoorzamen, om vanuit het kennen van Christus het leven te leren richten op God, als iets wat in je eigen hart gestalte krijgt. Dat is vandaag leerzaam, nu christenen zoeken hun leven vorm te geven in een tijd waarin de christelijke zuil instort. De steun van de sociale omgeving valt weg.
Het derde dat we van Augustinus kunnen leren is het belang van de geloofsgemeenschap. De kerkvader gelooft niet op een individualistische manier. De gemeenschap helpt het spoor te vinden.’

Vreemdelingschap
Uw boek gaat over het thema vreemdelingschap. Hoe centraal is dat begrip voor Augustinus?
‘Het speelt een grote rol in zijn hele oeuvre, ook in de Belijdenissen. In dit autobiografische werk schildert Augustinus zich voor zijn bekering tot het christelijk geloof als vervreemd van God. Hij is een vreemdeling, verdwaald, net als de verloren zoon. De oorzaak is hoogmoed, denken het zonder God te kunnen. Als hij teruggeroepen is, kleurt hij zijn leven in met de Psalmen: met het opklimmen van Psalm 120, met het verlangen van Psalm 84. Zijn leven is een reis naar God toe geworden. Een verlangen, uitzien en hijgen naar God.
Om zijn levenskoers zuiver te houden, onderzoekt Augustinus zichzelf kritisch en probeert hij verstoringen op het spoor te komen. Verstoringen vanuit zijn lichamelijkheid, zijn vroegere seksuele zonden, eten en drinken, zijn gevoeligheid voor de mening van anderen, voor roem en eer. Alle gevoelens en emoties probeert hij te ordenen vanuit zijn geloven in God. Elk facet van het menszijn probeert hij inwendig te ijken, als een kompas.’

Heiliging
Hoe belangrijk is de wil voor een pelgrim?
‘Dat is voor Augustinus een grote worsteling geweest. Al vanaf zijn negentiende had hij een groot verlangen om zijn leven te wijden aan het vinden van de waarheid. Maar hij heeft niet de wilskracht om te breken met zondig, onvolkomen gedrag. Als Christus in zijn hart komt, is dat met zoveel lieflijkheid dat zijn wil hierdoor wordt genezen. Na zijn bekering blijft de strijd, maar hij merkt dat hij in beweging komt als de Geest de liefde laat ontvlammen.
Ik heb door Augustinus een ander zicht op heiliging gekregen. Wanneer alle nadruk ligt op de vraag of je gerechtvaardigd bent, blijkt dat heiliging vaak niet eenvoudig te plaatsen is omdat het snel wordt geassocieerd met werkheiligheid. Zijn vraag is: wat houdt de liefde tot God gaande en hoe reis ik zo goed mogelijk? Wat hindert mij om tot Gods eer te leven? Dat is heiliging in een ander raamwerk, waardoor het voluit een plaats krijgt zonder dat het een prestatie wordt. Dit voorkomt ook leven vanuit de vraag: wat mag nog net wel en wat net niet meer.
Nieuwsgierigheid, sensatielust is een van de grote problemen in onze cultuur. We hebben zoveel pseudo-informatiestromen die ons aantrekken en versplinteren. Het zijn stoorzenders bij het jezelf oefenen in het afstemmen van je innerlijke kompas. We dobberen vaak wat rond, van de ene omstandigheid in de andere. De kerkvader roept ons op om ons leven te focussen op waar het heengaat: de ontmoeting met God. Voor hem is het niet goed voorstelbaar dat je niet naar God heen zou willen reizen als je Hem hebt ervaren. Hier zit wellicht een probleem, namelijk dat God in onze tijd niet sterk wordt ervaren.’

Is Augustinus voor u een identificatiefiguur?
‘Zeker! Zijn gedachte over het ijken van het innerlijk kompas heeft invloed op mijn leven gehad. Zijn openheid naar zijn lezers helpt mij om zaken te ordenen en een plek te geven. Als voorganger ken ik ook innerlijke onrust over wat mensen over me zeggen. Ik leer om mijn leven vanuit de liefde van Christus te zien Augustinus helpt mij ook om mijn leven als een eenheid te zien. Je hebt allemaal de neiging om je leven op te splitsen: een hokje vroomheid en daarnaast hokjes waar Gods wetten niet gelden. Maar God gaat over de invulling van mijn ambt, over de omgang met mijn vrouw, mijn omgang met geld enzovoort.
Inspirerend is verder om te zien hoe Augustinus met zijn omgeving omgaat. Zo ook zijn moeder Monnica. Zij leert heel hoopvol naar haar zoon te kijken, hoewel hij God nog niet kent. Het is vertrouwen dat God op Zijn eigen, machtige, grenzeloze manier een relatie met Zijn schepselen heeft, dat Hij allang aan het trekken is. Als wij zo naar onze omgeving kijken, is de ander geen heiden maar een schepsel van God, dat het hard nodig heeft om Hem te leren kennen.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen