Tien verklaringen

De vele honderden verklaringen vormen een onontgonnen gebied om te bestuderen. In onderstaand overzicht geef ik enige informatie over een tiental verklaringen, die in de afgelopen decennia zijn uitgegeven.
Deze tien geschriften zijn een kleine selectie. Er zijn er nog veel meer. De keus maakte ik vanuit de bedoeling om te laten zien dat er heel wat variatie in de uitgaven bestaat. Er is wel één lied (de catechismus), maar er zijn veel stemmen (de verklaringen). Sommige uitgaven zijn direct te verkrijgen in de boekwinkel. Andere helaas niet meer. Wie deze wil aanschaffen, moet zoeken naar tweedehands uitgaven.
Op één punt heb ik de tien uitgaven met elkaar vergeleken: de kinderdoop. Hoe zien de auteurs de doop aan de kinderen van de gemeente? Jammer dat boek nr. 8 niet aan de bespreking hiervan is toegekomen. Zijn er niet meer catechismuspreken van ds. G. Boer te vinden en uit te geven dan deze negen?

Open monument
1. Drs. C. Blenk, Een open monument. Preekschetsen over de Heidelbergse Catechismus. Uitg. Buijten & Schipperheijn, Amsterdam 1993; 239 blz.
In 64 schetsen wordt de Heidelbergse Catechismus uitgelegd. Het geheel is een weergave van een thematische behandeling in de leerdienst. Veel aandacht is er voor bijbelse lijnen met een actualisatie naar de context van vandaag. In kort bestek vinden we op soms flitsende wijze praktische aanwijzingen om vandaag christen te zijn. De uitleg is even diep als breed. Echt Blenk. Kinderdoop: Een teken en zegel dat het kind behoort tot de gemeente die deelt in het heil. Dit moet het kind later leren verstaan.

Enige troost
2. J. van Sliedregt v.d.m., Uw enige troost. Prediking van de Heidelbergse Catechismus, 2 delen. Uitg. Den Hertog, Houten 2008 (herdruk van 1980); 1530 blz.
De vroegere zes delen van deze verklaring zijn in twee delen opnieuw uitgegeven. Ze bevatten catechismuspreken die de auteur heeft gehouden. Een belangrijk doel daarbij was de gemeente te onderwijzen, omdat er zoveel gebrek aan kennis is. Steeds gaat dit onderwijs gepaard met de toepassing voor hart en leven en gemeente-zijn. De preken kennen een bijbels-bevindelijke inslag. De auteur is bezorgd over allerlei onschriftuurlijke ontwikkelingen in kerk en geloof. Het lezen van deze preken vraagt wel enig geduld, want de stof komt breedvoerig en diepgaand aan de orde. Kinderdoop: Kinderen van de gemeente worden gedoopt omdat zij op het erf van Gods genadeverbond verkeren. De beloften van vergeving van zonden en vernieuwing van het hart worden door bekering inwendig toegeëigend.

Weerwoord
3. Prof.dr. Kees de Ruijter, Weerwoord. Preken over de Heidelbergse Catechismus. Onder redactie van drs. Harm Boiten en ds. Pieter Schelling.
Uitg. BDU Boeken, Barneveld 2010; 288 blz.
In deze uitgave ontvangen we een bundeling catechismuspreken die eerder verschenen in de prekenserie Waarheid en Recht, uitgave binnen de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt). De preken zijn onder andere bedoeld als hulpmiddel bij de voorbereiding van de gemeente op de leerdienst. Behandeld worden thema’s die in de Heidelbergse Catechismus aan de orde komen. De schetsen zijn vooral praktisch en pastoraal getoonzet. Kinderdoop: God slaat Zijn armen om het kind van de gemeente heen en belooft hem Zijn liefde. Nodig is dat het dat later gaat leren zien en dat het zich bekeert tot deze God.

Zondagskinderen
4. H. Veldkamp, Zondagskinderen. Kanttekeningen bij de Heidelbergse Catechismus, 2 delen.
Uitg. Van Wijnen, Franeker 1990, achtste druk; 727 blz.
Een – ondanks het archaïsch taalgebruik – nog steeds veel gebruikte catechismusverklaring. Met de term ‘Zondagskinderen’ bedoelt de auteur dat hij zich richt tot de gemeente van het verbond. De auteur zoekt vooral door een praktische, eenvoudige stijl het hart van het ‘gewone’ gemeentelid te treffen. Hij wil een klassiek gereformeerde lijn volgen en is in bepaalde opzichten een volgeling van Kuyper. Kinderdoop: God schenkt het kleine kind van het verbond de gave van het geloof, dat later overgaat in geloven. Tenzij bij het opgroeien het tegendeel zou blijken.

Postille
5. J.H. van de Bank en anderen, Kennen en vertrouwen. Handreiking bij de prediking van de Heidelbergse Catechismus.
Uitg. Boekencentrum, Zoetermeer 1994; 475 blz.
Deze bundel kwam tot stand door samenwerking van een kring van 24 scribenten, onder leiding van een redactie van zes leden. Het doel van de uitgave is een postille te leveren voor het voorbereiden van de catechismuspreek. De schetsen bieden zorgvuldige uitleg, theologische doordenking en een vertaling naar de leefwereld van de gemeente vandaag, met bijzondere aandacht voor de hermeneutische vragen. Ook aanwijzingen voor de preek. Een inleidend artikel biedt bezinning op het wezen en de praktijk van de catechismuspreek. Kinderdoop: Kinderen worden gedoopt tot de toekomstige bekering en het geloof. Ofschoon deze nog niet in hen gewerkt zijn, ligt door de verborgen werking van de Heilige Geest toch het zaad van beide in hen verborgen, zodat de vruchten later gezien worden. (Calvijn, Institutie IV.16.20)

Weten
6. Ds. G.J. van Aalst, Nodig te weten. 52 preken over de drie stukken.
Verklaring van de Heidelbergse Catechismus. Uitg. De Banier, Apeldoorn 2012, tweede druk; 739 blz.
Deze verklaring van de catechismus bevat 52 preken, die door de predikant van de gereformeerde gemeente te Klaaswaal gehouden zijn. De preken die helder van taal en praktisch van aard zijn, bewegen zich theologisch in de lijn van G.H. Kersten en A. Hellenbroek. Aan elke preek zijn een aantal vragen toegevoegd voor kinderen en jongeren, die thuis in het gezin besproken kunnen worden. Kinderdoop: Wij dopen kinderen omdat we geloven dat zeker ook kinderen bij Gods kerk van eeuwigheid behoren. We zeggen daarmee niet dat álle kinderen bij Gods Kerk van eeuwigheid behoren. Maar er zullen zeker kinderen bij zijn.

Geloofsgesprek
7. Ds. H.G. de Graaff, ds. H.C. Marchand, ds. P.L. de Jong, ds. Jac. Westland, Ds. C.G. Geluk, Als een toren in de tijd. In gesprek met de Heidelbergse Catechismus, 5 delen. Uitg. IZB, Amersfoort 1994; 339 blz.
Deze uitgave is bedoeld als middel voor het geloofsgesprek in de gemeente. Daarbij gaat het om verdieping van het geloven en belijden, maar ook om een beter leren kennen van de rijke geloofstraditie. De auteurs houden rekening met de context waarin de gebruiker van de boekjes leeft. Elk hoofdstuk eindigt met een aantal gesprekspunten. Kinderdoop: Het sacrament verzegelt niet iets in of van de dopeling (een geloofskiem, wedergeboorte), maar Gods belofte aan de dopeling. (...) In zekere zin vindt de kinderdoop dan ook zijn ‘afronding’ bij de openbare geloofsbelijdenis.

Een geding
8. Ds. G. Boer, Getroost leven en sterven. De eerste zeven Zondagen van de Catechismus. Uitg. De Banier, Apeldoorn 2010; 156 blz.
Ds. J. Lohuis bracht negen catechismuspreken van ds. G. Boer samen in deze bundel. Wie ze leest en ds. Boer gekend heeft, hoort hem (weer) preken. Een geladen stijl en woordkeus. Er is in de preken een geding tussen God en mens in dagvaarding en vrijspraak, door het geloof. Woordverkondiging en bevinding gaan samen op. Ook de brede contouren van het maatschappelijke leven, waar de hoorders elke dag mee te maken hebben, komen aan de orde. Kinderdoop: Dit onderwerp komt door de selectie van zondagen niet aan de orde.

Moderner
9. Dr. K.H. Miskotte, dr. O. Noordmans, dr. G. Oorthuys, dr. S.F.H.J. Berkelbach van der Sprenkel, dr. J. Koopmans, Toelichting op de Heidelbergse Catechismus, 4 delen. Uitg. T. Wever, Franeker, tweede druk z.j.; 766 blz.
Dit is een theologisch commentaar op de Heidelbergse Catechismus. De auteurs zeggen zich erop toe te leggen de inhoud van de catechismus te vertalen in een modernere trant van denken, zonder de denk- en zegswijze van de vaderen geweld aan te doen. In het Woord vooraf zeggen zij: ‘We leefden toen onder de bezetting van de nazi’s en hun regime.’ Kinderdoop: een waarborg van Gods genade, gunst en liefde door Gods Zelf toegedacht aan de kinderen van de gemeente.

Een van de eerste
10. H. Bastingius, Verklaring van den Heidelbergse Catechismus, 2 delen. Uitg. Snoek, Ermelo 2013,
opnieuw uitgegeven; 820 blz. Deze uitgave bevat een herdruk van een van de eerste catechismusverklaringen na de Reformatie in ons land. Bastingius kreeg de opdracht van de Nationale Synode te Middelburg (1581) om preekschetsen voor de catechismusprediking samen te stellen. Zijn Latijnse uitgave is door ds. H. van Corput te Dordrecht in 1591 in het Nederlands vertaald. Er zijn meerdere uitgaven bekend. Nu is er dus een nieuwe. Het is interessant om te zien hoe Bastingius geheel in de lijn van de Heidelberger zelf het leerboek uitlegt. Hij zal zeker de catechismusprediking bevorderd en beïnvloed hebben. Kinderdoop: De doop bezegelt dat de kinderen van de gemeente de Heilige Geest deelachtig zijn.

Dr. W. Verboom uit Harderwijk is emeritus hoogleraar geschiedenis van het gereformeerd protestantisme.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen