Professorenprotest

Soms kan het geen kwaad je licht op te steken bij de buren. Hoe gaat het daar toe?
En valt er iets te leren? In de Rooms-Katholieke Kerk in ons land verscheen eind april een ‘professorenmanifest’. Daarin spreken 35 hoogleraren hun verontrusting uit over het huidige beleid van de bisschoppen, dat volgens hen leidt tot ‘vernietiging van bloeiende geloofsgemeenschappen’.
De hoogleraren noemen het ‘uitermate zorgwekkend dat ook onder praktiserende gelovigen een toenemende mate van vervreemding waarneembaar is’. Overal in het land worden parochies (gemeenten) door de bisschoppen gedwongen tot fusies in verband met een gebrek aan priesters. Daardoor raken veel parochianen hun vertrouwde pastoor kwijt en worden ze geconfronteerd met sluiting van de dorpskerk. De professoren noemen dat beleid contraproductief.

In de Volkskrant stond 25 april een gesprek met emeritus hoogleraar microbiologie Wiel Hoekstra, een van de ondertekenaars. Henk Müller sprak met hem. Overdrijft de hoogleraar niet een beetje?

‘Laten er geen misverstanden ontstaan.
Wij richten ons niet tegen Eijk persoonlijk maar tegen de manier waarop de bisschoppen parochies reorganiseren. Er is een tekort aan priesters en de kerkleiding wil daarom parochies laten fuseren. Dat gebeurt zonder enig overleg.
Wij protesteren tegen die autoritaire stijl van leidinggeven.’

Maar als er te weinig priesters zijn, zijn fusies toch logisch?
‘We zijn niet tegen fuseren, maar we zijn tegen de manier waarop dat gebeurt. Je kunt niet zomaar zonder enig overleg één parochie aanwijzen waar je naartoe moet, met van boven goedgekeurde diensten en priesters. Sorry hoor, we zijn geen kinderen. En niet alles draait om priesters. De bisschoppen zijn te veel gefocust op priesters. Ze gaan voorbij aan wat leken doen en aan de honderdduizenden vrijwilligers die de parochies draaiend houden. Zonder vrijwilligers ben je nergens.
Als je hun parochies opheft en ze dwingt naar een andere parochie te gaan omdat daar een bisschoppelijk goedgekeurde priester is aangesteld, gooien ze het bijltje erbij neer. Alles wat lokaal bloeit en groeit, maak je zo kapot.
Dat is doodzonde, want de kerk is een van de grootste charitatieve instellingen in Nederland. Denk aan voedselbanken, geestelijke gezondheid, bejaardenzorg.
De bisschoppen willen parochies samenvoegen omdat de gelovigen dan een priester hebben. De parochies zonder priester moeten maar zien hoe ze het verder redden. Die vallen buiten de boot.
Een voorbeeld: waar ik kerk, werken acht parochies samen. Zeven daarvan zijn niet langer kerkelijk goedgekeurd.
Dat gebeurt in heel Nederland, en daar waarschuwen we voor.’

De regels schrijven priesters voor. Regel is regel.
‘Dan citeer ik maar even paus Franciscus die gezegd heeft dat ‘we moeten overgaan van een kerk die regels stelt naar een kerk die het geloof bevordert en overdraagt’. Verder vormen priesters met de gelovigen samen de kerk. Ze zijn gelijkwaardig.’

U doet net of de kerk in Nederland nog volop bloeit. Wat maakt het uit, een paar parochies minder?
‘Ik ben microbioloog. Als één cel afsterft, is dat niet erg. Maar cellen vormen uiteindelijk een orgaan en als er maar genoeg cellen afsterven, sterft dat orgaan ook af. De geloofsgemeenschappen zijn vitaal genoeg, al wordt het allemaal kleiner. Als gelovigen hebben we volgens het kerkrecht het recht en de plicht de bisschoppen te waarschuwen als de kerk gevaar loopt. Met ons ‘professorenmanifest’ doen we dat. De bisschoppelijke plannen vormen een gevaar voor de kerk.’

De bisschoppen wijzen parochies aan.
Grijp uw kans. Begin uw eigen club in de niet goedgekeurde parochies.
‘Uw model is me iets te makkelijk. Ik bespeur onder katholieken ook een soort gen dat zich afzet tegen afsplitsing. Als katholiek heb je verder toch ook een zeker gevoel voor hiërarchie. We hebben net als de eerste christenen bisschoppen en priesters – opvolgers van de apostelen – nodig die ons bemoedigen en eventueel vermanen. Maar we zijn geen onmondige kinderen tegen wie papa zegt wat er moet gebeuren.’

De Groene Amsterdammer publiceerde een mooie, door Femke Schonewille geschreven reportage vanuit het bisdom Roermond. Daar zet de kerk buitenlandse pastoors in om de parochies te dienen. Wilson Varela uit Colombia is een van hen.

‘De 34-jarige pastoor Varela is opgegroeid in de drugsstad Medellín, maar kwam door zijn geloof uiteindelijk terecht in de Sint Thomaskerk, een onopvallend pand gelegen tussen de grote flats van de achterstandswijk Donderberg in Roermond. (…)
Wilson Varela is een van de dertig buitenlandse pastoors die momenteel in een Limburgse parochie werken.
Oorzaak van hun komst is het tekort aan Limburgse priesterstudenten.
Dit tekort is geheel in lijn met de ontkerkelijking sinds de jaren zestig, maar de negatieve spiraal waarin de Rooms-Katholieke Kerk de laatste jaren is terechtgekomen komt het aantal priesteraanmeldingen ook niet ten goede. (…)
Het meest zorgelijk voor de bisdommen is dat het aantal kerkgebouwen nog steeds gebaseerd is op het rijke roomse leven van weleer. Er moeten steeds meer gebouwen sluiten. In de laatste 25 jaar zijn er in het Roermondse bisdom zo’n vijftig kerken dichtgegaan, er zijn nog 253 kerken open. ‘Wat we steeds meer doen is hergroeperen, we werken met grotere clusters’, vertelt Hoen [Stan Hoen, woordvoerder van het bisdom Den Bosch, red.]. ‘Waar een pastoor vroeger de taak had één kerkgemeenschap te voorzien, en dat vaak samen met een of twee kapelaans, zien we nu pastoors die in hun eentje vier à vijf parochies onderhouden.’ (…)

Varela leidde tussen zijn dertiende en zestiende een leven van ‘seks drugs en rock en roll’ en kwam daarna in aanraking met het zogeheten neocatechumenaat. Na een lange worsteling nam hij afstand van zijn oude leven en begon in 1999, op twintigjarige leeftijd, aan de priesterstudie. Via Italië kwam Varela in Limburg terecht .

Inmiddels is hij dertien jaar in Nederland. ‘Het bevalt heel goed hier tussen de Limburgers’, zegt hij. ‘Mensen zijn overal ter wereld anders, maar uiteindelijk willen ze overal gewoon gelukkig zijn. Nederlanders zijn overigens wel koeler hoor, dat merk ik in de kerk. Als er iemand sterft in Colombia is het drama, drama – tranen stromen en mensen schreeuwen.’ Hij verheft zijn stem en zijn accent lijkt even wat sterker. ‘Nederlanders, ik weet het niet, het zijn sterke mensen, ze huilen weinig. Ja, het zijn sterke mensen met agenda’s; het grootste verschil is die agenda.’
Hij vertelt dat hij zijn rust kwijt is door de Nederlandse mentaliteit. ‘De enige reden waarom ik plan, is omdat ik rekening moet houden met mijn gemeenschap, en zo hoort het ook; ik ben gast in dit land.’
Dat de komst van de frisse missionarissen het katholicisme in Limburg van de teloorgang kan redden, is onwaarschijnlijk.
Hoewel er volgens het Katholiek Sociaal-Kerkelijk Instituut in 2012 nog 679.000 Limburgers als rooms-katholiek stonden ingeschreven, gaat volgens de laatste cijfers maar zes procent hiervan naar de kerk, tachtig procent minder dan in de jaren zestig. Volgens de verwachting zal dat in 2020 nog maar vier procent zijn. Een dertigtal buitenlandse priesters gaat dit niet voorkomen.

Bisschop De Korte (Groningen) reageerde in het ND op het professorenprotest. Hij herkent zich niet in de autoritaire werkwijze die de bisschoppen wordt verweten en waarschuwt voor polarisatie. Verder stelt hij dat ‘bestuurlijke schaalvergroting heel goed samen kan gaan met pastorale schaalverfijning’.

Wat in de Rooms-Katholieke Kerk speelt, tekent zich ook – anders, maar toch – af aan protestantse zijde. Van bovenaf gestuurde fusies kennen wij gelukkig niet. In eindeloze schaalvergroting wordt ook weinig heil gezien. Wel in nauwere samenwerking tussen gemeenten.
Verder is er nieuwe aandacht voor de vitaliteit van de (dorps)gemeente. De uitspraak van de nieuwe paus geeft ook protestanten stof tot nadenken: ‘We moeten overgaan van een kerk die regels stelt naar een kerk die het geloof bevordert en overdraagt.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen