Augustinus als gids

Het boek wordt in de inleiding gepresenteerd als het resultaat van enkele perioden van studieverlof. Dat neemt niet weg dat indirect ook vruchten worden aangeboden van voorafgaande jaren intensieve Augustinusstudie, die eerder hebben geresulteerd in een gedegen dissertatie.
Dr. Van den Berg kondigt zijn studie aan als een reisgids voor pelgrims. Hiermee vraagt hij aandacht voor het christenleven als een pelgrimage en daarmee voor het bijbelse principe dat een christen een vreemdeling op aarde is. Deze thematiek krijgt doorgaans (te) weinig aandacht in een context waarin het christendom veel van het publieke leven bepaalt, zoals gedurende de achterliggende eeuwen in Nederland.
Dat wordt anders wanneer christenen in een minderheidspositie terechtkomen. In de tegenwoordige situatie van een samenleving die steeds minder heeft met het christelijke geloof, zich soms zelfs vijandig opstelt, krijgt de notie van de vreemdelingschap nieuwe relevantie.

Gids met ervaring
De overtuiging dat de visie van Augustinus hierbij een wegwijzer kan zijn voor ons, was voor ds. Van den Berg een belangrijke motivatie voor het schrijven van dit nieuwe deel in de Artiosreeks.
Terecht wijst hij erop dat Augustinus, anders dan soms wordt verondersteld, vanuit de praktijk weet wat het is om te dienen in een kerk die in een minderheidspositie verkeert. Wanneer hij in Hippo voor het eerst wordt ingeschakeld bij het gemeentewerk, moet hij functioneren te midden van een samenleving waarin de invloeden van het heidendom sterk zijn. Bovendien krijgt hij meteen te maken met andere invloedrijke groeperingen die zich wel christelijk noemen, maar zich ondertussen bewijzen als geduchte concurrenten van de kerk.
Dergelijke constateringen doorbreken vervreemdende stereotypen van de kerkvader als een zogenaamde kerkvorst in een luxe en comfortabele machtspositie en brengen hem dichtbij als reisgids met ervaring voor pelgrims in de 21e eeuw.

Pelgrimsreis
Wanneer de auteur nader ingaat op de bedoelingen waarmee Augustinus heeft geschreven, betreedt hij geen platgetreden paden. Hij laat voluit staan dat de Belijdenissen zijn bedoeld om God te prijzen en eigen schuld te belijden, maar volgens hem zijn er vanuit de historische context ook apologetische motieven aanwijsbaar.
Wanneer Augustinus in Hippo wordt bevestigd in het ambt, krijgt hij namelijk te maken met een kerkelijke onderzoekscommissie, naar aanleiding van beschuldigingen vanwege zijn verleden als manicheeër. Daarbij hebben waarschijnlijk ook binnenkerkelijke roddelcircuits, jaloezie en rivaliteit een rol gespeeld. Mede daarom heeft Augustinus er belang bij om zich te verantwoorden over zijn verleden en zich te presenteren als de ‘reisleider’ die hij werkelijk wil zijn in zijn ambtelijke dienst. Dr. Van den Berg geeft goede argumenten voor zijn vermoeden dat er rechtstreeks verband is tussen de werkzaamheden van de genoemde onderzoekscommissie en het schrijven van de Belijdenissen.
Al staat Augustinus bekend als de doctor gratiae die de kernzaken van het evangelie van zonde en genade helder heeft doordacht en verwoord, voor hem is de vergeving van de zonden niet het ultieme doel.
Dat hangt nauw samen met zijn visie op het geloofsleven als pelgrimsreis. Voor een pelgrim is de vergeving van de zonden wel noodzakelijk, maar niet het eindpunt. Zolang een pelgrim nog onderweg is, heeft hij zijn doel immers nog niet bereikt.
Dit perspectief van de pelgrimage is ook bepalend voor de levensheiliging. De belangrijkste vraag is niet of iets nog net mag van God of niet, maar of het dienstig is aan het doel van de pelgrimsreis. Zo krijgt de heiliging wel een grote plaats, alleen niet in een wettisch maar in een doelgericht kader. Het gaat er immers om dat een pelgrim het doel voor ogen houdt: het hemelse vaderhuis en allermeest de Heere van dat huis.

Keuzen
Een doelgericht leven brengt het maken van keuzen met zich mee. Vanuit het principe ‘weg met al wat hindert’ maakt Augustinus in zijn eigen leven radicale keuzen. De radicaliteit waarmee hij dat doet, maakt inzichtelijk hoe belangrijk het voor hem is om koers te houden in zijn leven. Daarmee kunnen hedendaagse pelgrims hun winst doen, volgens ds. Van den Berg. Concreet geeft hij in zijn boek een actualisering voor verschillende levensterreinen, zoals de wetenschap, het (postmoderne) levensklimaat, huwelijk en seksualiteit, de overheid, de kerk, en de persoonlijke verleidingen van carrière, rijkdom en eer.

Aansporing
Inspirerend vind ik de wijze waarop de missionaire drive van Augustinus in deze publicatie uit de verf komt. Op overtuigende wijze wordt duidelijk dat de Belijdenissen niet alleen bedoeld zijn als een persoonlijk reisverslag, maar nog veel meer als een aansporing voor anderen om mee te gaan op de pelgrimsreis en onderweg te volharden. Die aansporing is niet alleen bedoeld voor mensen in de kerk, maar ook voor zoekers en voor anderen buiten de kerk.
Het is immers de bedoeling dat zo veel mogelijk mensen als pelgrim zullen aankomen in het hemelse Jeruzalem. Daarom deze reisgids voor pelgrims.

N.a.v. Dr. J.A. van den Berg, ‘Reizen met Augustinus. De ‘Belijdenissen’ als gids voor pelgrims’, uitg. Groen, Heerenveen; 151 blz.; € 12,50.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen