Gemeente en Mediation

Aan onenigheid liggen soms botsende karakters ten grondslag, terwijl het conflict opgevoerd wordt als een inhoudelijk meningsverschil.
Soms worden persoonlijke visies op de gemeente niet uitgesproken, laat staan dat ze als gemeenschappelijk ervaren en naar buiten toe uitgedragen worden. Kan de Geest van Vrede Zijn werk doen waar spanningen en conflicten onbesproken blijven? Kan mediation als een betrekkelijk nieuw, maar uniek instrument van bemiddeling zijn nut bewijzen voor de christelijke gemeente?

Conflicten
De christelijke gemeente bestaat uit een diversiteit aan mensen. De kern van het gemeente-zijn vormt het ’s zondags samenkomen rondom het Woord van God.
Doordeweeks week zijn er tal van activiteiten, gericht op verdieping van het geloof en ter bevordering van het onderlinge contact. In de gemeente concentreren we ons op de Heere God en op elkaar.
Veel mensen, ambtsdragers en niet ambtsdragers, zijn betrokken bij de voorbereiding van erediensten en doordeweekse activiteiten. Jong en oud, hoog en laag opgeleid, communicatief begaafden en ‘stille’ werkers doen daar aan mee. Allen die hun eigen achtergrond en de sfeer van hun maatschappelijke positie meenemen.
Spanningen in de samenwerking zijn vaak te wijten aan communicatieproblemen. Het vereist veel wijsheid om besluitvorming over nieuwe plannen in goede banen te leiden. Hoe doen we dat zuiver?
Hoe gaan we om met hen die ondoordachte acties op touw willen zetten zonder vooroverleg? Of hoe bespreken we voorstellen die haaks staan op het afgesproken beleid van de gemeente en kerkenraad? Nog moeilijker wordt het wanneer een gemeentelid zijn eigen plannen koste wat kost wil doorzetten. Meestal loopt het gesprek hierover goed af. Soms niet.
Een mediator wil mensen begeleiden wanneer het fout is gelopen in de communicatie, wanneer harten koud geworden zijn en standpunten verhard. Omdat het werk aan de opbouw van de gemeente door moet gaan en onze Heere God de hoogste eer blijft krijgen.

Mediation
Het Handboek mediation van A.F.M. Brenninkmeijer (ed.) geeft als praktische handreiking de volgende definitie: ‘Mediation is een vorm van bemiddeling in conflicten, waarbij een neutrale bemiddelingsdeskundige, de mediator, de communicatie en onderhandeling tussen partijen begeleidt om vanuit hun werkelijke belangen tot een gezamenlijk gedragen en voor ieder van hen optimale besluitvorming te komen.’
Bij mediation zijn naast het woord conflict vooral de volgende begrippen kenmerkend: belangen, partijen, neutraliteit, streven naar win-win en onpartijdig. Mediation gaat uit van het ideaal dat waar mensen samenwerken hun gezamenlijke belangen de basis (kunnen) vormen voor de oplossing van hun conflict.

Er zijn diverse soorten conflicten, uiteenlopend van een meningsverschil tot een conflict dat leidt tot vernietiging van de tegenpartij. Kwesties waarover meningen (sterk) uiteen kunnen lopen, ook in de kerk, zijn er legio. Een meningsverschil kan normaliter worden bijgelegd. Dat leren de meeste mensen al vroeg. Meningsverschillen kunnen echter ook uitgroeien tot onoverbrugbare tegenstellingen, zodanig dat het gesprek stokt. Er wordt niet meer geluisterd naar de ander.
Alleen de eigen mening telt. De ander wordt ten slotte als vijand ervaren.
Andere conflicten gaan niet over de inhoud van een vraagstuk of over een visie, maar betreffen het proces van samenwerking zelf.
Het klikt niet tussen personen.
Over en weer is er geen acceptatie. Gevoelens van weerzin kunnen een normale omgang met elkaar bijna onmogelijk maken.
Een derde soort van conflicten gaat over verdeling van middelen (financiën) en over het omgaan met macht. Het streven naar macht (en die vasthouden) is de ‘natuurlijke’ mens eigen. Als God het niet verhoedt hebben we allen de neiging om de baas te spelen over anderen, onze eigen zin door te zetten. Een volgeling van Jezus onderkent dit bij zichzelf en vraagt steeds weer om een nederig hart en een ootmoedige geest, omdat Jezus Zelf gezegd heeft: ‘Leert van Mij dat Ik zachtmoedig ben en nederig van hart.’

Voorwaarde
Of een conflict zich leent voor mediation hangt onder meer af van hoe een conflict zich manifesteert. Hoe ver is het conflict geëscaleerd? Willen de betrokkenen tot een oplossing komen? Beseffen zij dat er een einde aan de conflictsituatie moet komen, mede vanwege de bijbelse opdracht elkaar lief te hebben, elkaar te vergeven?
Zoals al opgemerkt wordt een meningsverschil meestal besproken in een sfeer van wederzijds respect en met de wil er samen uit te komen of zich neer te leggen bij het feit dat de meningen blijvend uiteenlopen. Als een conflict nog latent is, is er geen motivatie er iets aan te doen.
Aan de andere kant van de schaal zien we gedrag dat uit is op vernietiging van de ander. Denk hierbij aan een oorlog tussen landen of aan in scheiding liggende huwelijkspartners die elkaar het leven zuur maken. Ook dan is mediation niet mogelijk. Een belangrijke voorwaarde voor succesvolle mediation is immers dat de partijen zich vooraf bereid verklaren met elkaar in gesprek te gaan en te werken aan een oplossing.
Niets doen aan een conflict leidt meestal tot erger: ziekte, verbroken (werk)relaties en zelfs kerkscheuringen.

Visitatie
De kerk kent verschillende ambtelijke instrumenten die ingezet kunnen worden wanneer problemen of conflicten zijn ontstaan.
De Protestantse Kerk kent de zogenoemde regionale en generale commissies voor visitatie (het ‘huisbezoek’ aan kerkenraden en gemeenten), voor het opzicht (in gesprek gaan en oordelen over laakbaar gedrag) en voor bezwaren en geschillen (een klacht uiten over een ambtelijk besluit en/of daartegen in beroep gaan).
Mediation is een wijze van conflictbemiddeling waarbij een zaak niet wordt voorgelegd aan een (ambtelijke) commissie, die uitspraak doet, maar het conflict wordt besproken en oplossingen aangedragen door de partijen zelf. Niet wijze commissieleden worden geraadpleegd, maar partijen zelf – weliswaar onder leiding van een extern deskundige – worden uitgedaagd zich in te zetten om een onderling conflict uit de weg te ruimen.
De commissies voor visitatie, voor opzicht en voor bezwaren en geschillen adviseren personen en kerkenraden op basis van kennis en (bijbelse) wijsheid of spreken met gezag een kerkrechtelijk oordeel uit na hoor en wederhoor te hebben toegepast. Bijna onnodig te zeggen dat de diverse middelen elkaar uitstekend kunnen aanvullen, wat in de praktijk ook gebeurt.
Nog weer anders gezegd: mediation biedt de mogelijkheid van een broederlijk en zusterlijk gesprek in een gestructureerde gespreksomgeving onder leiding van een bemiddelaar. De oplossing van conflicten wordt niet extern gezocht bij mensen met wijsheid en kunde, maar in de interactie tussen mensen zelf. De verantwoordelijkheid voor het vinden van een oplossing ligt bij de deelnemers.
De mediator is procesbegeleider. Een christenmediator doet daarbij een sterk appèl op aspecten als vergeving en verzoening. Dat geeft een andere dimensie.
De partijen voorhouden dat niet werken aan een oplossing negatieve gevolgen kan hebben voor relaties, de gezondheid of het functioneren van een organisatie, mag dan zakelijk gezien goed zijn, een beroep op het menselijke hart (dat zelf leeft van vergeving) gaat dat functionele denken te boven.
De opgeworpen vraag of mediation in de christelijke gemeente nuttig is, wil ik dan ook voluit met ja beantwoorden, in het besef dat de bouwers tevergeefs zwoegen als de HEERE het huis niet bouwt.

De niet-gewenste diaken
In een kerkenraad van circa twintig ambtsdragers van een grote gemeente is een fors probleem ontstaan. De nieuw voorgedragen diaken, broeder B., wordt niet geaccepteerd door een groot deel van de ouderlingen, die samen met bezoekvrijwilligers, de pastorale raad met vrijwilligers vormen. Broeder B. zou in een vorige ambtsperiode veel ergernis hebben opgeroepen door zijn ontactische optreden. Hij wordt gezien als dominant, als iemand die slecht luistert naar anderen. Zijn attitude zou niet passen bij het ambt van diaken.
Het breed moderamen – dat niet bekend is met de voorgeschiedenis van broeder B. – heeft hem voorgedragen aan de algemene kerkenraad. Maar ditmaal loopt het anders. De diakenen hullen zich in stilzwijgen, de ouderlingen komen in het geweer.
Dit komt vervolgens broeder B. ter ore, die zich boos en diep gekwetst tot zijn wijkpredikant wendt. Het moderamen heeft nu een probleem. Ze doet te goeder trouw een voordracht. De voorzitter van het college van diakenen heeft ook geen moeite met de voordracht. De predikant leeft om andere redenen pastoraal met het echtpaar B. mee, maar begrijpt ook de overwegingen van de ouderlingen.
Het moderamen van de algemene kerkenraad besluit – wijselijk – de voordracht te handhaven, maar wil tevens een groepsgesprek te arrangeren met de diverse partijen en roept daarvoor de hulp in van een mediator. Er wordt een zogenoemd gesprek van verzoening gepland.

Wat is de rol van een mediator in deze casus? Omdat het om een grote groep mensen gaat, is het maken van afspraken over de structuur van het gesprek extra belangrijk. Vooraf wordt een gedeelte gelezen uit de Bijbel en God om een zegen gevraagd. We maken afspraken over geheimhouding, vertrouwelijkheid en verslaglegging. Iedereen dient zich daaraan te verbinden. De opdrachtgever, in deze casus het moderamen van de kerkenraad, verwacht een reactie terug. Ook dat wordt met de groep afgestemd. Ieder lid van de groep krijgt vervolgens ruimschoots de gelegenheid zijn verhaal te doen. In deze fase is discussie ongewenst. De mediator stelt vragen, vraagt door, vat samen en geeft iedereen evenveel ruimte.
Hij zoekt mee, maar laat de deelnemers vooral zelf zoeken waar de pijn zit. Helpt de deelnemers te zeggen wat voor hen moeilijk is. Deelnemers worden uitgedaagd te reflecteren op eigen en andermans gedrag en daar iets over te zeggen. Het is steeds weer verrassend om te ontdekken welke openingen het biedt als mensen zichzelf de tijd geven of de tijd krijgen om dichter bij zichzelf te komen. De waan van iedere dag of de gebruikelijke wijze van vergaderen en overleggen lijken dat niet toe te staan.
In de tweede fase wordt gevraagd naar het perspectief. Is er weer ruimte om samen verder te gaan? In deze casus is dat het geval. Men spreekt uit dat men elkaar de tijd wil gunnen om te wennen aan de nieuwe situatie. De tijd zal het ook hier leren. De indruk wordt desgevraagd bevestigd. De mediator vraagt hoe men de toekomst (de samenwerking) wil invullen. De deelnemers vinden een voortzetting van het onderlinge gesprek noodzakelijk en stellen zelf voor dit in de reguliere vergaderingen te doen. Daarmee formuleren ze zelf hun afspraken.
In een laatste ronde vragen we allen zich uit te spreken over de vraag hoe men het gesprek ervaren heeft. De meesten zijn positief en opgelucht. Enkelen zijn nog niet zo optimistisch gestemd, maar willen zichzelf de tijd geven. Het ‘bewijs’ is echter geleverd dat spreken met elkaar zin heeft, beter gezegd: noodzakelijk is. Een mediator erbij halen kan juist dat extra zetje geven wat mensen nodig hebben om over de brug te komen. In een ontspannen sfeer nemen we afscheid.

Netwerk Vredestichters
Het Netwerk Vredestichters zet zich in om kerken, gemeenten en hun leden te helpen vredestichters te zijn of te worden. Het netwerk wordt gevormd door een gevarieerde groep mediators, coaches en voorgangers die zich onder andere geïnspireerd weten vanuit Mattheüs 18.
Peter van Genderen, NMI Register mediator, coach en trainer: ‘Naast praktische steun en begeleiding in moeilijke situaties en conflicten, willen we preventief via cursussen en trainingen mensen toerusten en ondersteunen bij het bespreekbaar maken en oplossen van meningsverschillen en conflicten.
De aanpak is maatwerk, afgestemd op de plaatselijke situatie en omstandigheden. In de afgelopen jaren zijn diverse gemeenten, predikanten en kerkenraden begeleid. Daarbij benaderen we het bemiddelen in conflictsituaties zo veel mogelijk vanuit de systeemgedachte. De aandacht ligt daarbij vooral op de onderlinge relaties en minder op de (persoonlijke) kenmerken van de individuele betrokkenen.
Deze werkwijze biedt daardoor constructieve mogelijkheden, omdat je niet naar schuldigen zoekt, maar samen toewerkt naar de best haalbare oplossing.
Als vredestichters willen we dienstbaar zijn aan de gemeente van Jezus Christus, zodat die een plek kan zijn waar vrede heerst, waar mensen werk maken van verzoening en herstel. Dat is niet eenvoudig, kost vaak veel moeite, maar is de prijs waard. Het brengt mensen weer bij elkaar en dichter bij God om samen de gemeente te zijn die Hij voor ogen heeft.’
De website www.vredestichters.nl geeft achtergrondinformatie alsook een Quick Scan, bedoeld als hulpmiddel en om inzicht te geven in het niveau waarop een meningsverschil of conflict zich bevindt.

Platform Church Mediation
Het Platform Church Mediation is in 2004 opgericht. Predikant-mediator ds.mr. J.C. Schaap: ‘De leden van dit netwerk komen uit verschillende kerken en gemeenschappen. Zij delen met elkaar de betrokkenheid van het geloof als mediator, procesbegeleider of coach. Ze trainen elkaar in hun specifieke deskundigheid. Vaak naast een verdere professionele opleiding zoals van jurist, predikant, gemeenteadviseur, maar ook bijvoorbeeld verpleegkundige. Van de circa zestig leden, zijn circa twintig bij de Protestantse Kerk aangesloten.
Binnen de Protestantse Kerk is met succes aandacht gevraagd voor mediation. Zo is mediation in de kerkelijke regeling van de rechtspraak opgenomen en kan mediation bij visitatie (ord.10,4,1) worden voorgesteld. Treffend is de motivering zoals platformlid en synodelid mr. Ab van de Vliert uit Doetinchem die verwoordde: ‘Het werken met mediation is ook een bijbelse gedachte. Een mooi voorbeeld lezen we in Filippenzen 4. Paulus vermaant Euodia en Syntyche om eensgezind te zijn.
Paulus kiest hierbij geen partij. Het is dus aannemelijk dat het conflict meer ligt in een botsing van persoonlijkheden. In vers 3 klinkt de oproep aan Paulus’ metgezel om deze vrouwen behulpzaam te zijn. Paulus vraagt om bemiddeling tussen hen, om hen weer samen te brengen: een derde die helpt in het conflict.’’
De website www.churchmediation.nl geeft meer informatie over het platform.

In de Artiosreeks van de Gereformeerde Bond verscheen vorig jaar van de hand van prof. dr. W. van ’t Spijker een boekje dat verwoordt hoe schadelijk spanningen binnen de gemeente kunnen zijn: ‘Conflictstof binnen de gemeente en de weg van het Evangelie’. (uitg. Groen, Heerenveen; 102 blz.; € 12,50)
Ook van belang voor bezinning in kerkenraden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen