‘ERE ZIJ GOD’ DUURT LANG

In de dichtbundel Worden als een kind van Okke Jager staat een gedicht met de titel ‘‘Ere zij God’ duurt lang’. De ‘ik’ vertelt daarin dat hij met zijn gezin Kerst vierde en dat ze ook ‘het lied der englen’ zongen. Tijdens het zingen belt een kind aan. Ze doen niet direct open en dat heeft te maken met de lengte van het lied. In de slotstrofe lezen we: ‘Ere zij God’ duurt lang en ‘Vrede op aarde’. Ik liet maar bellen tot het allerlaatst refrein. Een rake typering van het populaire kerstlied ’Ere zij God’: het is lang, ook al is het niet opgebouwd uit een flink aantal coupletten. Okke Jager schreef zijn gedicht zo’n zestig jaar geleden. Ik denk dat de populariteit van het engelenlied − gezongen door jong en oud bij allerlei kerstsamenkomsten − sindsdien zeker niet is afgenomen.

LUKAS

De ontstaansgeschiedenis is niet helemaal helder, maar we weten dat de Nederlandse versie ontstond in het midden van de negentiende eeuw. De meest gangbare bijbelvertaling was toen de Statenvertaling en Lukas 2:14 luidt daarin als volgt: ‘Ere zij God in de hoogste hemelen, en vrede op aarde, in de mensen een welbehagen!’ Deze woorden – vele malen herhaald – vormen de basistekst van ‘Ere zij God’. Hoe men ook over dit lied moge denken, niemand kan de dichter beschuldigen van ontrouw aan de bijbeltekst.

DUITSE AFKOMST

Waar komt dit lied, dat zo populair is geworden, vandaan? Om de oorsprong te achterhalen moeten we een aantal eeuwen terug in de tijd. In 1857 verscheen een bundel kinderliederen met de titel Het nachtegaaltje, samengesteld door de onderwijzer Isaac Bikkers (1833- 1903), die ook andere liedbundels heeft uitgegeven. Bikkers maakte daarbij graag gebruik van Duitse liederen. In Het nachtegaaltje staan vier liederen die teruggaan op teksten van de Duitse theoloog Franz Albert Schul(t)z (1692-1763), predikant en hoogleraar van een collegium in Königsberg. Op dat collegium was een ruime plaats ingeruimd voor muziek en zang. Er werd gezongen uit een eigen liedboek. Daaraan heeft Schulz, die ook musicus was, hoogstwaarschijnlijk zelf bijgedragen. Dat achttiende-eeuwse liedboek is tot op heden onvindbaar − in Königsberg is veel verwoest door de Tweede Wereldoorlog − maar Bikkers, die sterk Duits georiënteerd was, kon er in het midden van de negentiende eeuw denkelijk nog over beschikken. En zo kon een vertaling met melodie van het in oorsprong Duitse lied een plaats krijgen in zijn bundel Het nachtegaaltje.

KWALITEIT

Net als bij ‘Stille nacht’ is over de kwaliteit van ‘Ere zij God’ veel gediscussieerd, zowel over de melodie als over de tekst. Heeft het wel voldoende niveau? Er zijn organisten die het niet willen spelen en predikanten die het niet willen horen. Wat de tekst betreft, valt op dat de dichter wel erg simpel te werk ging. Eerst knipte hij de bijbeltekst in vieren en vervolgens herhaalde hij die delen vele malen: zesmaal ‘ere zij God’, achtmaal ‘vrede op aarde’, achtmaal ‘in de hoge’ en vijfmaal ‘in de mensen’ en ‘welbehagen’. Dat duidt niet op grote originaliteit. Uiteraard moet een gedicht dat een bijbeltekst wil verwoorden, de strekking daarvan getrouw weergeven. Maar om echt poëtisch niveau te krijgen moet er ook ruimte zijn voor creativiteit, voor verrassende beelden en formuleringen, voor diepzinnige gedachten. In dit opzicht schiet ‘Ere zij God’ echt tekort.

Tekenend is dan ook dat het in diverse officiële kerkelijke liedbundels niet is opgenomen. Het kreeg geen plaats in de hervormde bundel Psalmen en gezangen van 1938, ook niet in het Liedboek voor de kerken van 1973 en evenmin in de vervanger daarvan, het zeer uitgebreide nieuwe Liedboek dat dit jaar verscheen. En dit moet te maken hebben met de visie van deskundigen, soms geuit in typeringen die niet vleiend zijn: ‘zoete, weeïge sfeer’ en ‘tetterende muziek’ en ‘kerstromantiek’, die thuishoort in de grote warenhuizen.

TOCH GEZONGEN

We moeten eerlijk en nuchter zijn: er zijn kerstliederen met een veel sterkere tekst. Maar één ding staat voor mij vast: bij allerlei kerstvieringen, voor kleinen en groten, zal ‘Ere zij God’ gezongen blijven worden. Buiten de officiële liedboeken om. En ook in het buitenland, vooral in Amerikaanse en Canadese protestantse kerken, zal blijven klinken: ‘Glory to God! Glory to God! / In the highest, in the highest, in the highest!’ Net als: ‘Ehre sei Gott! In der Hohe’, in Duitse kerken.

Dr. J. de Gier uit Ede is neerlandicus

Ere zij God!

Ere zij God!

In de hoge,

in de hoge,

in de hoge.

Vrede op aarde,

vrede op aarde,

in de mensen een welbehagen.

Ere zij God in de hoge.

Ere zij God in de hoge.

Vrede op aarde,

vrede op aarde, v

rede op aarde,

vrede op aarde,

in de mensen, i

n de mensen een welbehagen,

In de mensen een welbehagen,

een welbehagen.

Ere zij God!

Ere zij God!

In de hoge,

in de hoge,

in de hoge.

Vrede op aarde,

vrede op aarde,

in de mensen

een welbehagen.

Amen, amen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen