ZEVEN LIJDENSWEKEN

D e lezersvraag maakt duidelijk dat er in christelijk Nederland hier en daar wat verwarring heerst over de kerkelijke kalender. We merken dit ook in onze agenda’s: was 2 maart de eerste zondag van de lijdenstijd of start de zogenaamde veertigdagentijd een week later? Om deze vraag te beantwoorden, verdiepen we ons in de ontwikkeling van het kerkelijk jaar.

PAASFEEST

Het paasfeest is het oudste feest van de christelijke kerk. Vanuit de paasviering ontwikkelde zich de traditie van het kerkelijk jaar. In de tweede eeuw werd op de paaszondag Jezus’ lijden, sterven en opstanding herdacht. Al vroeg in de vierde eeuw werden de verschillende momenten van het heilsgebeuren uitgespreid over andere dagen: Palmzondag, Witte Donderdag en Goede Vrijdag. Vanaf de tweede eeuw zien we ook het gebruik opkomen om in de paasweek de doop te bedienen. In de week daarvoor moesten de doopkandidaten vasten en een nachtwake houden. Maar dat niet alleen. Veertig dagen voor Pasen werd er onderwijs gegeven om gedoopt te worden en het avondmaal mee te vieren.

VEERTIGDAGENTIJD

Waar komt de uitdrukking veertigdagentijd vandaan? Het heeft ongetwijfeld te maken met de veertig dagen van Jezus in de woestijn. Hij at niet en dronk niet. De woestijn is het symbool van de moeilijke weg die de gelovigen moeten gaan voordat de glorie van Pasen aanbreekt. Veertig dagen nam de vastenperiode in beslag. Want op de zondag, de opstandingsdag, hoefde er niet gevast te worden. Dat betekent dat er maar zes zondagen vallen binnen de veertigdagentijd. Op het moment dat protestants Nederland schuldbewust de eerste lijdenszondag ingaat, is de stemming in rooms-katholiek Nederland heel anders getint.

PROTESTANTEN

De traditie van de lijdenstijd had niets op met het vasten. Sommige protestanten vasten wel in de veertig dagen voor Pasen, op individuele basis of in kleine groepen. De betekenis is dan niet als in de rooms-katholieke ethiek het opbouwen van een verdienstelijk werk. Een man als Calvijn heeft in zijn Institutie zeker oog gehad voor de praktijk van het vasten. Voetius mag in dit verband ook genoemd worden. Dit vasten is echter gekoppeld aan boetedoening. Denk aan de tijd rond biddagen en niet aan de veertig dagen voor Pasen. Je kunt zeggen dat de traditie van de lijdenstijd de protestantse tegenhanger is van de rooms-katholieke vastenperiode. Welbewust begint de lijdenstijd een paar dagen eerder. Met als gevolg dat er zeven lijdenszondagen zijn, terwijl er slechts zes vallen binnen de veertigdagentijd. Het getal zeven kan heen wijzen naar de zeven kruiswoorden van de Heiland. Welke traditie volgt onze kerk? Het kan verwarring geven als er binnen de ene gemeente gedacht wordt in zeven lijdenszondagen en in de andere in zes. Al denken predikanten hier soms verschillend over, hervormd-gereformeerde gemeenten houden zich aan de regel van zeven lijdenszondagen. Andere gemeenten hinken op twee gedachten.

ADVENT

Dan Advent. Advent is de aanloopperiode naar kerstfeest. De start van de adventsperiode valt tussen 27 november en 3 december en telt altijd vier zondagen. In de eerste eeuwen van de christelijke jaartelling was er voor de geboorte van Christus nauwelijks aandacht. Wordt het kerstfeest niet gevierd, dan is er ook geen adventsperiode. Dat veranderde onder de christelijke keizer Constantijn de Grote in de vierde eeuw na Christus. Hij verbood de viering van het heidense midwinterfeest op 21 december. De viering van het Licht kwam ervoor in de plaats. De kerstdag van 25 december werd in de loop van de tijd uitgebreid. In de vijfde eeuw liet de kerk vier, in sommige streken zes zondagen, aan het kerstfeest vooraf gaan. Het was een parallelle ontwikkeling met het paasfeest. Advent werd een periode van boete en vasten.

ZWAKHEID’

De Reformatie handhaafde de vier adventszondagen. In Nederland wilde de gereformeerde kerk onder invloed van Calvijn de viering van alle feestdagen afschaffen. De zondag moest eigenlijk de enige bijbelse feestdag zijn. Maar ‘om de zwakheid van het vlees’ besloot de Nationale Synode van Dordrecht (1618-1619) de kerstdag op te nemen in de rij van christelijke feestdagen. De viering van de adventstijd bleef echter nog tot de achttiende en vooral de negentiende eeuw achterwege.

Dr. J. Broekhuis is hervormd emeritus predikant te Barneveld.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen