Lange tijd protestant

Hongarije kent een bewogen geschiedenis. Aan het eind van de negende eeuw vestigden de Magyaren, komend uit het gebied tussen de Wolga en de Oeral in Rusland, zich tussen de Donau en de Tisza in het huidige Hongarije. Het was ruw volk, berucht om hun dodelijk nauwkeurige hantering van pijl en boog. Nadat ze in 955 door keizer Otto I beslissend waren verslagen, gaven ze hun roofzuchtig nomadenbestaan op. Hun eerste vorst Geza (972-997) bekeerde zich tot het christendom en daarna werd het volk gekerstend.

TURKEN

Koning Zsigismund (1387) was voorzitter van het concilie dat in 1437 Jan Hus, de Tsjechische voorloper van Reformatie, tot de brandstapel veroordeelde. Onder deze koning trokken de Turken Hongarije binnen, maar ze werden in 1456 beslissend verslagen. In 1526 hadden ze meer succes. Tijdens de historische slag bij Mohacs versloegen de Turken onder leiding van Suleiman de Grote het Hongaarse leger in twee uur tijd. Hierbij sneuvelden 20.000 soldaten, alsook de koning, 28 prinsen en zeven bisschoppen. De Turkse overheersing duurde 160 jaar, behalve in het westelijk deel waar de Habsburgers vanuit Oostenrijk het voor het zeggen hadden.

HABSBURGERS

Toen vanuit het Westen de met Luther begonnen Reformatie zich snel verbreidde, werden vanuit Wenen priesters naar Hongarije gestuurd om de Hongaren weer tot het rooms-katholicisme te bekeren. Toen uiteindelijk de Turken waren verdreven, kwam het volk onder de heerschappij van de Habsburgers. In 1849 ontstond een revolutie tegen hun bewind en werd de Hongaarse onafhankelijkheid uitgeroepen. Vanwege het schrikbewind van de Oostenrijkers was er echter een jaar later van die onafhankelijkheid niets meer over. Er kwam nog wel een dubbelmonarchie, maar pas in 1918, bij de Vrede van Versaille aan het eind van de Eerste Wereldoorlog, viel het Habsburgse rijk uiteen. Ook Hongarije moest toen echter grote gebieden afstaan (ongeveer 70 procent) aan omringende staten (verdrag van Trianon, 1920). Zo kwamen honderdduizenden Hongaars sprekende inwoners in die landen te wonen. Admiraal Miklos Horthy (1868- 1957) werd de sterke man. Hij wilde de oude toestand herstellen en zocht daarvoor in 1934 steun bij Hitler-Duitsland. En zo moesten in de Tweede Wereldoorlog de Hongaren meevechten tegen de Russen. Maar toen Horty de steven wendde, bezette Hitler in 1944 alsnog Hongarije. Nadat vervolgens de Russen Hongarije hadden bevrijd, bleken ze overheersers te worden. Na de Tweede Wereldoorlog werd Hongarije geregeerd volgens de regels uit Moskou. In 1956 sloegen de Russen de opstand van de Hongaren hardhandig neer. Het zou tot 1990 duren voordat Hongarije een vrije staat werd.

DE KERK

Waarom ik dit schrijf voordat ik aan het kerkelijke leven toekom, mag duidelijk zijn. Namelijk om aan te geven hoe de Hongaren en daarmee de kerk door moeilijke tijden zijn heengegaan. Ze hebben geleden onder de Turken, de (roomse) Habsburgers, nazi- Duitsland en het communisme.DE KERK Waarom ik dit schrijf voordat ik aan het kerkelijke leven toekom, mag duidelijk zijn. Namelijk om aan te geven hoe de Hongaren en daarmee de kerk door moeilijke tijden zijn heengegaan. Ze hebben geleden onder de Turken, de (roomse) Habsburgers, nazi- Duitsland en het communisme.

Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog werden bij de Donau ook duizenden Joden gefusilleerd of gedeporteerd. Hongarije was lange tijd een protestantse natie. Al direct na de Reformatie verspreidden handelaren uit Duitsland de geschriften van Luther op grote schaal. De historicus Merle D’ Aubigne zegt: ‘Het was als bij donderslag dat de Reformatie in Hongarije begon (…). Edelen en stadslieden verklaarden zich voor de Reformatie; en ze deden dat met de energie van hun nationaal karakter.’ In 1531 startte in Sárospatak het eerste instituut waar predikanten werden opgeleid, naar het model van Heidelberg en Wittenberg, met gebruik van de boeken van Melanchthon. Zeven jaar later werden de steden Debrecen en Pápa centra van de ‘nye leer’. Van de 275 boeken die tussen 1527 en 1600 werden gedrukt, waren er 244 geschreven door protestanten, voornamelijk calvinisten. In 1600 was 95 procent van de Hongaarse bevolking de Reformatie toegedaan.

FRANEKER

In die jaren ontstond ook de grote trek van Hongaarse studenten naar de universiteit te Franeker. Het waren er ongeveer 1600 tijdens het bestaan van de universiteit tussen 1585 en 1811. Daar zaten ze aan de voeten van Nederlandse godgeleerden (43 in totaal in al die ruim tweehonderd jaren). De studenten reisden te voet: de Ungarus peregrinus, de wandelende Hongaar. Ze waren verplicht tien theologische werken vanuit Nederland mee naar Hongarije te brengen. Vandaar dat men in Hongaarse theologische bibliotheken tal van in perkament gebonden werken van onze ‘oudvaders’ tegenkomt.

CONTRA-REFORMATIE

De jaren tussen 1671 en 1781 waren uiterst moeilijk voor de protestantse kerk, dit vanwege de Contrareformatie door de Habsburgers. Onuitwisbaar staat de datum 4 april 1674 in het nationale geheugen van de Hongaren gegrift. Toen werden honderden predikanten en leraren tot de dood veroordeeld. Dertig van hen werden verkocht aan de Spaanse vloot om dienst te doen als galeislaaf. Michiel Adriaanszn de Ruyter bevrijdde hen op last van de Hollandse Staten Generaal. Ter herinnering daaraan staat bij de grote kerk in het centrum van Debrecen nog een gedenkteken. Door die onderdrukking liep het aantal protestanten in Hongarije in deze jaren echter sterk terug. In 1825 was het tot onder de twintig procent gezakt.

COMMUNISME

De tijd van het communisme was een tijd van zware vervolging van christenen en betekende een beperking van het gemeentelijke leven. De Hongaarse Hervormde Kerk raakte op 7 oktober 1948 haar 1300 basisscholen en haar gymnasia kwijt. Het collegium in Sárospatak met zijn schitterende bibliotheek bleef wonderwel gespaard. Voor het gebouw staat het beeld van een engel met een trompet in de ene hand en het ‘eeuwig Evangelie’ in de andere hand. Het opschrift luidt: ‘Vrees God en geef Hem eer’ (naar: Openb.14:6,7). Een student nam het mee naar Engeland, maar na de beëindiging van het communisme kwam het weer terug.

NA DE WENDE

De opbouw van het kerkelijk leven is na de Wende in 1990 voortvarend ter handgenomen. De kerk kreeg een (beperkt) aantal scholen terug. In totaal fungeren vier theologische opleidingen: in Sárospatak, Boedapest, na de Wende geïntegreerd in de nieuw gestarte Károli Gáspár Universiteit, Debrecen (het Genève van Hongarije) en Pápa, waar de oude historische faculteit opnieuw werd opgericht. Kerkgebouwen werden vernieuwd, bibliotheken op orde gebracht, het missionaire werk kwam van de grond. Ook kwam de productie van eigen geestelijke en theologische lectuur op gang en begon men met promotiestudies, waarvan er al een aantal is afgerond. Veel steun bij dit alles is ontvangen uit het buitenland, onder andere vanuit Nederland, bijvoorbeeld van de stichting HOE.

KÁROLIBIJBEL

Men zingt in de Hongaarse Hervormde Kerk de psalmen op dezelfde wijs als bij ons. De inrichting van de eredienst is eveneens nagenoeg dezelfde als bij ons. Er zijn stromingen, maar de kerk bleef ongedeeld. Richtingen als bij ons kent men niet, al is er wel ter rechterzijde een bijbelbond. Zoals wij de Statenvertaling hebben, zo kennen de Hongaren de historische Gáspár Károli Bijbel. Deze is in 1590 tot stand gekomen onder leiding van de naamdrager van de Bijbel. Gáspár Károli had in Wittenberg gestudeerd en was toen predikant in Gönc. De banden tussen de kerken in Nederland en in Hongarije zijn sinds de Reformatie tot op de dag van vandaag sterk, vanwege een gedeelde geschiedenis.

Dr. ir. J. van der Graaf is oud-algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond.

HONGAARSE KERKEN

De kerk in Hongarije telt vandaag 1,2 miljoen leden, waarvan er 600.000 actief meelevend zijn in 1249 gemeenten. Er zijn vier kerkdistricten (Boedapest, Debrecen, Miskolc en Pápa), elk onder de leiding van een bisschop en een lekenpresident. De synode telt honderd leden en kiest de bisschoppen. Ongeveer een miljoen leden leven in zeven nabuurlanden (het Carpathen Bekken) of in de diaspora in West-Europa, Noord-Amerika en Australië. De kerken in de verschillende landen hadden samen een consultatieve synode. Op 22 mei 2009 werd een constitutie aangenomen voor alle kerken in het Carpathen Bekken, waarmee een constitutionele eenheid tot stand kwam. Alle gemeenten waren uitgenodigd. Afgevaardigden brachten uit hun gemeente een schep aarde mee als teken van eenheid. De Rooms-Katholieke Kerk is in Hongarije het grootst. Verder is er een Lutherse Kerk en is er een aantal kleinere denominaties, meestal geïmporteerd het buitenland.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen