Praten met een stervende

Als bekend wordt dat het sterven dichtbij komt, is het goed voor de patiënt maar ook voor de naasten om na te denken over wat er nog gezegd moet worden. Het rouwproces begint dan al. We praten dan over anticiperende rouw, rouw voorafgaand aan het sterven. Het is goed om die rouw naar elkaar te verwoorden en niet te verbloemen dat de situatie verdrietig en zorgelijk is. Als je erover heen praat, voelt de ander zich niet erkend. Dat geldt voor beide kanten. De patiënt kan alleen of samen met dierbaren de balans opmaken van het leven, terugkijken op het leven en erover praten. Wat is er goed geweest en wat niet? Wat hadden we nog graag samen gedaan? Soms is het goed dat de patiënt vertelt aan zijn dierbaren hoe hij/zij bepaalde dingen heeft ervaren.

MOOIE MOMENTEN

Het is goed om in de laatste fase mooie momenten te plannen, te organiseren. Soms lijkt het alsof het dan allemaal nog even moet, maar aan de andere kant kan het dierbare herinneringen geven aan die laatste tijd die men nog samen had. Dat kan bijvoorbeeld ook een wens zijn die nog niet in vervulling is gegaan. Er zijn stichtingen die speciaal opgericht zijn om laatste wensen in vervulling te laten gaan, bijvoorbeeld Stichting Doe een Wens.

GEEN CONTACT

Wat ik ook nog wel eens merk, is dat de stervende zich terugtrekt en geen contact meer maakt om afscheid te nemen. Dat kan voor een naaste moeilijk zijn; de stervende heeft al afscheid genomen en maakt zich los, de naaste heeft nog behoefte aan contact om afscheid te nemen. Tijdens het afscheid bij het sterfbed kan lichamelijk contact soms wenselijk zijn. Maar soms vindt de stervende dat juist vervelend en weert het af. Dat kan ermee te maken hebben dat sommige prikkels heftiger of anders binnenkomen. Het is daarom goed om te vragen wat diegene prettig vindt.

GEESTELIJK

Het afscheid is zwaar als de patiënt worstelt met de vraag of hij of zij God kan ontmoeten. Die worsteling zie ik helaas regelmatig, inherent aan de kerkelijke achtergrond van de bewoners van het huis waar ik werk. Medisch gezien kan alles onder controlezijn, maar als die worsteling er is, kan er een enorm lijden zijn. Dan is het belangrijk dat erover gepraat kan worden, zeker met degenen van wie je afscheid moet nemen. Afscheid nemen van het leven dat je geleefd hebt, betekent dat het belangrijk is om te weten of je schuld, je zonden zijn vergeven. Als hulpverlener of mantelzorger kan je het diegenen niet geven. ‘Was het maar waar’, denk je soms. Toch kun je wel handvatten aanreiken uit Gods Woord, met mensen bidden en pleiten op Gods beloften. De geestelijk verzorger heeft hierin een belangrijke rol, maar ook andere hulpverleners kunnen veel betekenen als het op hun weg komt. Ook onze voedingsassistente praat hier wel eens over met bewoners, onder het geven van bijvoorbeeld een bakje koffie. De bewogenheid met het geestelijke welzijn en de geestelijke worsteling doet mensen erg goed en je hoopt dat je hiermee ook een werktuig in Gods handen mag zijn.

GOED HEEN

Voor de naasten is het belangrijk om te weten dat hun geliefde goed heen mag gaan. Als dat geweten mag worden, is er zoveel rust bij een sterfbed. En het kan soms goed zijn dat de naasten aan de stervende aangeven dat zij ook de Heere willen dienen in hun leven. Dat kan zo’n troost zijn voor de stervende.

ROUWPROCES

Voorschriften voor hoe men afscheid moet nemen, kan ik niet geven. Samenvattend kunnen we zeggen dat het bij afscheid nemen om een rouwproces gaat dat dan al begint. Daarbij is het heel belangrijk om

• op tijd duidelijk te zijn naar elkaar toe over wat je wensen zijn in de laatste fase op gebied van behandelingen en stoppen met behandelen.

• onbeantwoorde vragen te hebben beantwoord over wat er onder elkaar nog niet duidelijk was, dingen die er nog tussen mensen instonden te bespreken.

• met elkaar te praten over zaken van het leven, bijvoorbeeld over dingen die je kinderen moeten weten over hoe je dingen deed, hoe een zwangerschap was enz.

• angsten te erkennen en open te bespreken.

• te praten over geestelijke zaken. Wat wil de stervende de familie nog meegeven, wat wil de familie nog hierover zeggen.

Ik denk hierbij aan het lied ‘Stel het niet langer uit, kom, doe het nu’. In dit lied gaat het om het zoeken van God nu het nog kan, maar misschien kunnen we het ook toepassen op alle andere hier genoemde zaken.

Marleen Hout- Korevaar uit Ridderkerk is specialist ouderengeneeskunde in verpleeghuis Salem in Ridderkerk en kaderarts palliatieve zorg i.o.

Ik had een patiënt, met wie ik in gesprek was over hoe het ging. Ze ging duidelijk achteruit na een vrij stabiele periode. Dit was voor haar moeilijk om te verwerken, maar aan de andere kant had ze het al eerder verwacht en was ze dankbaar voor de periode die ze nog had gekregen. Ik vroeg haar of er nog dingen waren die ze met haar man en kinderen wilde doen, of dingen die gezegd moesten worden. Dit vroeg ik ook met de wetenschap dat mevrouw plotseling benauwd zou kunnen worden en we dan hoge doses medicatie zouden moeten toedienen. Mevrouw zei: ‘Nee hoor, alles is gezegd, alles is geregeld, we weten van elkaar hoe het ervoor staat, we weten dat ik naar de HEERE ga. Ik praat liever niet te veel over mijn ziek zijn, mijn afscheid, maar ik wil liever gewoon belangstelling tonen voor het leven van mijn man en kinderen. Dat vind ik veel fijner’. Dat was nou echt zoals mevrouw altijd was geweest – er zijn voor anderen – en dat wilde ze ook bij haar afscheid. Ze maakte voor ons als afdeling waxinehouders met een oranje haaksel eromheen en een rood/wit/blauw lintje erdoor, voor de kroningsdag die ze zelf niet meer zou meemaken. ‘Dan kunnen jullie ook nog een beetje aan mij denken.’

Nog niet zo lang geleden stierf er bij ons een vrij jonge vrouw, die jonge dochters had. De dochters waren nog niet getrouwd. Zij heeft toen met hen uitgebreid doorgesproken hoe haar zwangerschappen zijn geweest, voor het geval de dochters ook ooit zwanger zouden zijn. Als ze er niet meer zou zijn, zouden ze het ook niet meer aan haar kunnen vragen.

Ooit had ik een jonge vrouw op de afdeling met jonge kinderen. Zij zou binnenkort sterven. Haar jongste kind zou binnenkort zijn verjaardag meemaken, maar dat zou niet meer uitgebreid gevierd kunnen worden. Onze maatschappelijk werker gaf het advies om toch een moment te plannen met elkaar dat er foto’s gemaakt zouden worden, zodat er voor hem later een herinnering zou zijn van zijn verjaardag, samen met zijn moeder. Daarnaast had ze voor elk kind iets gemaakt met een voor hen passende bijbeltekst.

Eens had ik een gesprek met een mevrouw na het overlijden van haar echtgenoot. Ik vroeg hoe het met haar was. Ze vertelde dat haar man voor zijn opname bij ons in het verpleeghuis had gezegd: ‘Je moet niet verdrietig zijn als ik sterf, want je weet toch waar ik naartoe ga?’ Dat had ze best moeilijk gevonden en ze had gezegd: ‘Ja, dat weet ik wel, maar ik ga je wel missen en daar mag ik toch wel verdrietig om zijn?’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen