Cultuur en incest

In elke cultuur (en subcultuur) treffen we taboes aan: zaken waarover niet gesproken mag worden, voorschriften die een verbodsbepaling inhouden. Het verbreken van omstreden taboes begint altijd door ze ‘bespreekbaar’ te maken. Een Duitse strafzaak die tot een veroordeling wegens incest leidde (en in beroep voor het Europese Hof voor de rechten van de mens diende), bracht een in Duitsland blijkbaar bestaande ethiekraad er in krappe meerderheid toe te bepleiten incest tussen broer en zus buiten het strafrecht te plaatsen. Men vindt het ‘niet passend’ dat het strafrecht een sociaal taboe in stand houdt. Waar gaat het hier eigenlijk over en hoe wordt in Nederland over deze kwestie gedacht?

MEDISCH-GENETISCH

Incest of bloedschande bestaat in een seksuele gemeenschap tussen personen die wegens bloed- of aanverwantschap geen huwelijk mogen sluiten. Het huidige Nederlands Burgerlijk Wetboek (artikel 41) zegt dat een huwelijk niet mag worden gesloten tussen hen die elkaar (...) in opgaande lijn of als (...) broer en zus bestaan. In geval van adoptie kan de minister van Justitie dispensatie van het huwelijksverbod verlenen. Aan deze regeling liggen medisch-genetische overwegingen ten grondslag. Voor de huidige wetgever speelt geen rol dat de Bijbel (Oude Testament, de boeken Leviticus en Deuteronomium) een uitgebreide reeks van verboden relaties bevat. Ons recht kent geen strafbaarstelling van bloedschande zoals in sommige andere Europese landen, onder andere Duitsland, wel geldt. In ons land hadden kinderen in bloedschande geboren lange tijd nagenoeg geen plaats in het familierecht, ook niet als erfgenaam of erflater.

LOSSER

In de westerse wereld heeft, voor zover nagegaan kan worden, altijd een taboe gerust op intieme relaties tussen personen die elkaars bloedverwanten zijn in de rechte lijn of die bloedverwanten zijn in de zijlijn, zoals broer en zuster. Het aantal huwelijksverboden op grond van te nauwe bloed- of aanverwantschap is, in de loop der tijden ingeperkt. Dit houdt onder andere verband met het feit dat de feitelijke band tussen bloed- en aanverwanten losser is geworden. En dat is weer een gevolg van het verdwijnen van de ‘groot-familie’ als leef- en werkgmeenschap. Niet te ontkennen valt echter dat ook het inzicht een rol heeft gespeeld dat wettelijke ge- en verboden zelden het gedrag van mensen in de relatiesfeer werkelijk beïnvloeden indien deze verboden niet overeenkomen met hun eigen opvattingen. Vandaar dat onze wetgeving thans een minimum aan verboden kent.

VARIATIE

Ook in onze westerse, door het christendom gestempelde cultuur is in de loop der tijd sprake geweest van een grote variatie wat betreft verboden huwelijksrelaties. Nu eens vond uitbreiding, zelfs verder dan de Bijbel voorschreef plaats, terwijl dan weer inkrimping plaatsvond. Na de Reformatie gingen in ons land de Gereformeerde Kerk en de wereldlijke overheid nu eens dezelfde dan weer ieder een eigen weg. Kortom, niet alles lag voor altijd muurvast. Lange tijd speelde, ook voor de wetgever, een rol dat een bloedschennig huwelijk in strijd met de goede zeden werd geacht. In vrijwel alle Europese landen geldt − mede onder de moderne invloed van Europese verdragen − dat huwelijken in de rechte lijn (ouders-kinderen, grootouders- kleinkinderen) worden verafschuwd; omtrent huwelijken met broeders- en zusterskinderen en tussen deze onderling lopen de opvattingen en regels uiteen.

FREUD

Niet onvermeld mag blijven dat in de westerse cultuur sinds de negentiende eeuw (Sigmund Freud) in overigens fel omstreden psychoanalytische theorieën (Oedipus-complex) een stroming aanwezig is die ervan uitgaat dat er een algemeen menselijke en fundamentele wens tot incest bestaat. Volgens Freud is een taboe niet meer dan een magisch verbod, bijgeloof dus; het ontbeert elke motivering en is niet terug te voeren tot een Godsgebod. Hij ziet in taboebeperkingen geen religieuze of morele verbodsbepalingen. Deze benadering zal niet geheel vreemd zijn aan de discussies in de Duitse ethiekraad.

SCHULDCULTUUR

Onbetwistbaar is dat het christendom ons een stelsel van waarden en normen – en dus van taboes − heeft gegeven dat nog steeds doorwerkt. Neem afwijzing van het egoïsme, zorg voor hulpbehoevenden, fundamentele gelijkwaardigheid van alle mensen, nadruk op plicht en geweten. Dat de westerse wereld hoe geseculariseerd ook, een schuld- en geen schaamtecultuur kent, komt daar vandaan. Het opmerkelijke is dat vanwege het onder islamitische medeburgers voorkomende dwanghuwelijk, de regering in ons land een wetsvoorstel heeft ingediend dat thans het toegestane neefnichthuwelijk weer wil gaan verbieden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen