Boekbesprekingen

M.J. Paul, G. van den Brink en J.C. Bette (red.) Studiebijbel Oude Testament, bijbelcommentaar Ezechiël en Daniël (deel 11). Uitg. Centrum voor Bijbelonderzoek, Veenendaal; 881 blz.; € 65,-.

Hoe kan ik in een klein artikel recht doen aan het nieuwe deel van de Studiebijbel, een commentaar op Ezechiël en Daniël? Een ontzagwekkend stuk werk. Het boek weegt ongeveer 2 kilo en telt 1034 pagina’s. En vooral: eerbiedig en zorgvuldig luisteren naar de Schriften gaan hier samen met wetenschappelijk onderzoek naar de literaire en historische betekenis van de bijbeltekst en naar de culturele context. De Studiebijbel is een uniek project in het Nederlandse taalgebied. Dit was voor de auteurs vast niet de gemakkelijkste aflevering. Daniël en Ezechiël bevatten fascinerende en wonderlijke visioenen die uitleggers al eeuwenlang bezighouden. De auteurs hebben zorgvuldig geluisterd, vergeleken, gewogen en soms ook gekozen. Ik neem graag de proef op de som. Wat kan ik ermee, wat heb ik aan deze uitgave wanneer ik als geïnteresseerde bijbellezer op moeilijke passages stuit? Wanneer ik als kringleider een bijbelstudie voorbereid. Wanneer ik me als predikant bezighoud met de uitleg en vertolking naar de gemeente toe. Helpt dit commentaar mij verder? Nou en of! Om verschillende redenen: (1) Heel handig: de grondtekst (Hebreeuws en Aramees) inclusief een transcriptie samen met een letterlijke vertaling met verschillende (Nederlandse) Bijbelvertalingen op één pagina. (2) Woordbetekenissen worden uitgediept. Hoe werd een begrip in die tijd en in die cultuur gebruikt? Hoe past het in de literaire context van het Bijbelboek? (3) Nauwkeurig wordt de tekst vergeleken met buitenbijbelse bronnen. Je vindt in dit commentaar overzichten van jaartallen, bijvoorbeeld wanneer Ezechiël de verschillende visioenen kreeg, welke jaartallen bij verschillende hoofdstukken van Daniël horen (p.5, 6 en 691v). (4) Uitvoerige inleidingen en excursen bieden prima studiemateriaal voor het maken van een inleiding, het schrijven van een scriptie of bij het lesgeven op een theologische opleiding. Ik vond het artikel over datering en auteurschap van het boek Daniël bijzonder zinvol (p.716v.). Het biedt een breed overzicht van de literatuur, zet de belangrijkste opinies op een rij en weegt de verschillende alternatieven. In dit geval komt de schrijver tot de voorzichtige conclusie dat één auteur Daniël uit de 6e eeuw het meest aannemelijk is, zonder er een dichtgetimmerd verhaal van te maken. De lezer moet vooral zelf vergelijken en conclusies trekken. Even interessant is de bespreking van de zeventig weken aan het slot van Daniël 9 (vs.24-27). Het overzicht van de verschillende benaderingen (p.886v.) biedt de predikant-uitlegger de mogelijkheid om een zorgvuldige keuze te maken met het oog op de verkondiging. De uitleg van Ezechiël kwam op mij soms nogal technisch over. Veel wetenswaardigheden en opsommingen. Bij de opmerking ‘mensenkind wordt maar liefst 93 maal in dit boek gebruikt’ (p.49) miste ik bijvoorbeeld een verdiepende uitleg van dit begrip. Aan het begin van de bespreking van Ezechiël 12 lees je: ‘Dit hoofdstuk is onderdeel van een verzameling onheilsprofetieën en vormt een collectie van vier profetieën.’ (p.145). Prima, maar bij dit hoofdstuk − waarin de profeet die zich in ballingschap bevindt de opdracht krijgt een gat in de muur van zijn huis te maken, zijn huisraad naar buiten te brengen en als balling te vertrekken − stuit je op allerlei vragen. Waar en voor wiens ogen gebeurde dit? Hoe kwam de boodschap bij de mensen die het moesten horen? Daar gaat het commentaar niet op in. Wat mij betreft had de auteur een spade dieper kunnen steken door zich af te vragen: Wat heeft dit voor de lezers/ hoorders van toen betekend? Welke theologische accenten kun je hier aanbrengen? Hoe lezen we dit nu als nieuwtestamentische gemeente? In het commentaar op Daniël komen verdieping van de interpretatie en verbreding naar het Nieuwe Testament ruimer aan bod. Zie bijvoorbeeld de verhelderende uitleg van Daniël 12:4: ‘Sluit deze woorden toe en verzegel het boek’ (p.933). In dit deel van het commentaar komt het gesprek met andere bijbeluitleggers goed uit de verf. Dat geeft de uitleg een stuk fundering en houvast. Dit commentaar is een Fundgrube voor bijbelwetenschap en een grote hulp bij het eerlijk en eerbiedig luisteren naar de bijbeltekst. De theologische verdieping en het slaan van de brug naar de gemeente van vandaag moet de uitlegger-verkondiger biddend en studerend zelf doen. Van harte aanbevolen. Voor wie 2 kilo te zwaar vindt voor de boekenkast is een digitaal abonnement met updates op dit indrukwekkende studiebijbelproject mogelijk. Zie www.studiebijbel. nl.

N.M. TRAMPER, GOUDA

Dr. Jochem Douma Psalmen. Commentaar op Psalm 42-75. Uitg. Brevier, Kampen; 368 blz.; € 29,90.

Het gaat hier om het tweede deel van een reeks, waarvan het eerste vorig jaar verscheen. Bij elke psalm bespreekt de auteur de volgende onderdelen: (1) uitleg van de tekst, (2) behandeling van een algemeen thema, (3) de weg van het Oude naar het Nieuwe Testament, (4) de betekenis van de tekst voor vandaag en (5) verantwoording. De uitleg van de tekst gaat uiteraard vooraf. Altijd is er wel een thema dat ook in andere psalmen een rol speelt en daarom krijgt dit als ‘algemeen thema’ kort aandacht. Omdat de Bijbel een eenheid is, wordt het traject van het Oude naar het Nieuwe Testament afgelegd. Daarna volgt actualisering naar vandaag. In een verantwoording komt de keuze naar voren op onderdelen van de behandelde psalm. De auteur put uit een grote variatie aan bestaande commentaren. Dit commentaar is niet alleen wetenschappelijk verantwoord, maar ook voor een breed publiek toegankelijk. Dr. Douma was van 1970 tot 1996 hoogleraar in de ethiek aan de Theologische Universiteit te Kampen, en legde zich na zijn emeritaat toe op bijbelstudie en exegese. De sporen van deze vruchtbare verbinding tussen exegese en ethiek (eigenlijk in deze volorde) zijn terug te vinden in dit voornaam uitgegeven boekwerk. Het kenmerkt zich door een helder taalgebruik en de auteur hanteert beslist geen theologische vaktaal. Bij het doorlezen dacht ik onwillekeurig aan de taal van de bekende Korte Verklaring, die uit dezelfde traditie gereformeerde theologen stamt. Kort en bondig, orthodox en betrouwbaar. De rijke erfenis van een voorbijgaand geslacht erudiete gereformeerde theologen. Pasklaar gemaakt voor de prediking, maar zeker ook geschikt voor bijbelkringen. Stichtelijk in de goede zin van het woord. Tegelijk up to date: de opvatting over Elohim is een onmisbare belijdenis, ook voor christenen in de islamitische wereld, die Hem Allah noemen. Zij moeten niet wijken voor de islamitische druk om dit woordgebruik op te geven. Dit wil niet zeggen dat afzonderlijke onderdelen van dit commentaar niet voor tegenspraak vatbaar zijn. De ‘stilte’ in Psalm 65:2 zou ik meer liturgisch gevuld willen zien. Het gaat daar immers om Sion, wat representatief is voor Israëls heiligdom. De stilte van het heiligdom wordt gevuld met de lofzangen van de priesters. Of, zoals Willem Barnard dit vertaalde: ‘De stilte zingt U toe, o HEERE’ (vgl. Psalm 62:2).

C.A. VAN DER SLUIJS, VEENENDAAL

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen