Zegen van het avondmaal

Een van de eerste delen uit de Artiosreeks ging over de heilige doop. Het is goed dat nu ook het andere sacrament aandacht krijgt. Het bevat vooral een bespreking van het avondmaalsformulier, zoals de ondertitel aangeeft. De twee slothoofdstukken zijn aan andere thema’s gewijd: ‘Noodzakelijke voorbereiding’ en ‘Kinderen en het heilig avondmaal’.
Uit het Woord vooraf blijkt dat deze uitgave vanuit de praktijk is ontstaan. Meer dan eens wordt verwezen naar gesprekken op de belijdeniscatechisatie en in de kerkenraad. Dat geeft aan het geheel een pastorale toon, waardoor de inhoud van het boek dicht bij het geloofsleven komt. Daarnaast is er de nodige studie verricht zoals de eindnoten en de literatuurvermelding laten zien. De schrijver is grondig te werk gegaan.

EÉN GEHEEL
De auteur noemt het formulier een goudmijn. En terecht. In het eerste hoofdstuk lezen we over de ontstaansgeschiedenis. Voornaamste schrijver was Caspar Olevianus, die van andere formulieren heeft gebruikgemaakt. Omdat het avondmaalsformulier een eenheid vormt, dient het eigenlijk als één geheel te worden gelezen. In de meeste gemeenten wordt het om praktische redenen in tweeën geknipt. Dat heeft wel het gevaar in zich dat het gedeelte over de zelfbeproeving te veel op zichzelf komt te staan, terwijl het juist bedoeld is om tot Christus te leiden. Ds. Hogendoorn legt hier de vinger bij een belangrijk punt.

MISSTANDEN
Ik licht een paar dingen uit de inhoud. Helder wordt uiteengezet tegen welke achtergrond de instellingswoorden uit 1 Korinthe 11 klinken. Vooral de notie dat we ons een oordeel kunnen eten en drinken, kan een eigen leven gaan leiden. Dan wordt vergeten dat Paulus dit in een specifieke context heeft geschreven. Het trof me dat de misstanden in Korinthe niet alleen gevolgen hebben voor de betrokkenen zelf maar ook voor het geheel van de gemeente. Het luistert kennelijk nauw hoe we met het heilig avondmaal omgaan.
Evenwichtig wordt de passage over de zelfbeproeving besproken. De inzet is dat we het avondmaal tot onze troost vieren. Het gaat er niet om dat ons een negatief zelfbeeld wordt aangepraat (het bekende verwijt van Aleid Schilder). ‘De zelfbeproeving is niet bedoeld om onze troost te ontfutselen, maar om ons die des te rijker te schenken.’ Treffend vond ik de opmerking dat niemand meer zichzelf wordt dan in de confrontatie met Jezus Christus. Omdat Zijn gerechtigheid, die ons wordt toegerekend, volkomen is. De boodschap van het formulier werkt niet deprimerend maar bevrijdend − mits goed verstaan.

HOOGTEPUNT
Naar aanleiding van de zondencatalogus uit het formulier gaat de auteur uitvoerig in op het pastoraat en de tucht rond het heilig avondmaal. Vooral ouderlingen treffen in dit hoofdstuk behartigenswaardige aanwijzingen aan. Dat geldt trouwens op meer plaatsen in het boekje. De toerusting van ambtsdragers krijgt veel aandacht. Niet alleen met het oog op de gemeente maar ook ten aanzien van het onderlinge geloofsgesprek binnen de kerkenraad over de betekenis en de zegen van het avondmaal.
Het hoogtepunt van het formulier vormt het belijden van Christus. In een groot aantal tegenstellingen wordt de heilswaarde van Zijn offer onder woorden gebracht. Nieuw was voor mij dat dit gedeelte van de hand van Olevianus zelf is. Er zijn geen parallellen met andere formulieren. Belangrijk is de uitleg van het bijbelse woord gedenken dat rond de viering een grote rol speelt. Het heeft alles te maken met de reële presentie van Christus in het avondmaal. Hij is Zelf ‘tastbaar aanwezig’ door Zijn Heilige Geest. Wie brood en wijn gelovig ontvangt, ontvangt Christus Zelf. Deze werkelijkheid is het diepste en ook troostvolle geheim van het heilig avondmaal.

LICHAAM
Terecht wordt er ook aandacht gegeven aan de onderlinge gemeenschap. Ds. Hogendoorn noemt het een ‘vergeten notie’. Dat zal zeker te maken hebben met het huidige individualisme. Als Paulus in 1 Korinthe 11 spreekt over het lichaam van de Heere, dan heeft dat een dubbele betekenis. Het gaat niet alleen om Zijn lijden en sterven maar ook om Zijn gemeente.
Dat vraagt in het kader van de voorbereiding op het heilig avondmaal dat er aandacht wordt gegeven aan de manier waarop christenen met elkaar omgaan. Wordt tweedracht bestreden? Maar ook: proberen we elkaar te bemoedigen en bij te staan? Juist degenen voor wie aangaan aan Gods tafel moeilijk ligt? Bovendien is het lichaam van Christus breder dan de eigen gemeente. Weten we ons tijdens het avondmaal verbonden met Gods wereldwijde kerk? In dit verband komt ook het pijnlijke van de kerkelijke verdeeldheid ter sprake (evenals in het ‘Woord vooraf ’). Het is en blijft schrijnend dat er in eenzelfde dorp of stad verschillende avondmaalstafels naast elkaar staan. Het is een gescheidenheid waar we nooit aan mogen wennen.

GEBEDEN
Het is mooi dat ook de gebeden uit het avondmaalsformulier besproken worden. Daarin zien we wat gelovig bidden is. Er wordt gevraagd om versterking van het vertrouwen op Christus en om geloofsgroei. Bovendien komen noties als kruis dragen en het verwachten van Jezus’ wederkomst aan de orde. Juist de gebeden bepalen ons bij de eschatologische dimensie van het heilig avondmaal. We vieren het sacrament in het perspectief van het eeuwig avondmaal op de bruiloft van het Lam. Brood en wijn smaken naar meer!
In hoofdstuk 9 treffen we concrete aanwijzingen aan voor de voorbereiding op het heilig avondmaal, zowel persoonlijk als ook als gemeente samen. Het laatste hoofdstuk gaat over de vraag of kinderen aan het avondmaal kunnen worden toegelaten. Ds. Hogendoorn gaat hier zorgvuldig mee om. Hij laat de kerkgeschiedenis meespreken. De conclusie is dat het avondmaal voor belijdende leden van de gemeente is. Wel wordt er een vurig pleidooi gevoerd om kinderen en jongeren via de catechese bij het heilig avondmaal te betrekken. Laat de kerkenraad vooral oog hebben voor wie belijdenis doen en deden.

KERKENRADEN
De uitgave ziet er verzorgd uit met op de voorkant een sprekende afbeelding (gebroken brood en een avondmaalsbeker). Ieder hoofdstuk besluit met een terugblik (tevens een samenvatting) en enkele gespreksvragen. Het boek kan dienen als belijdenisgeschenk. Meer nog lijkt het me geschikt voor bezinning binnen de kerkenraden. We zijn de schrijver dankbaar voor wat hij in dit deel van de Artiosreeks biedt.

Ds. J.C. Schuurman is predikant van de hervormde gemeente te Harderwijk.

N.a.v. ds. C.H. Hogendoorn Tastbaar aanwezig. Schatten uit het avondmaalsformulier.
Uitg. Royal Jongbloed, Heerenveen; 147 blz.; € 12,50.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen