Bezig met Israël

Deze aandacht is in de reformatorische hoek van de kerk duidelijk waarneembaar en is mijns inziens steeds groeiende.
De wortels van de stroming van de Gereformeerde Bond liggen niet alleen in de Reformatie en de belijdenisgeschriften van onze kerk, maar ook in de beweging van de Nadere Reformatie. Dat biedt een historische verklaring voor de aandacht voor Israël onder ons. Deze stroming wordt ook wel de beweging van het Nederlandse gereformeerde piëtisme genoemd. De Nadere Reformatie is een beweging die een radicale reformatie voorstaat, zowel naar de kant van de leer als naar die van het hele leven.
Er is ook een duidelijke overeenkomst met het puritanisme uit Engeland en Schotland. Vertegenwoordigers in de Nadere Reformatie in ons land zijn veelal hierdoor beïnvloed.

STUDIES
Dat de aandacht voor Israël onder ons groeit, zal ook te maken hebben met studies die in de loop van de tijd verschenen zijn. Te denken valt aan de studie Het vaste verbond van dr. C. Graafland uit 1978 en aan het geschrift van dr. T. Brienen in de serie ‘Verkenning en bezinning’ met als thema Nadere Reformatie en het jodendom uit 1980.
Recenter verscheen de uitvoerige dissertatie van dr. M. van Campen Gans Israël (2006). Op grond van bovengenoemde studie is er alle aanleiding om ons blijvend te bezinnen op de relatie tussen de Nadere Reformatie en Israël. De vraag kan overigens wel gesteld worden of er vandaag de dag zoveel belangstelling is voor de mannen van de Nadere Reformatie. In ieder geval dragen verschillende reformatorische scholen de naam van vertegenwoordigers van deze beweging.
Ook bestaat er een overeenkomst met de Moderne Devotie. Hiervoor is in onze tijd belangstelling, ook van de kant van jongeren uit onze gemeenten.

ISRAËL
In de stroming van de Nadere Reformatie is er een intense aandacht voor en een levendige bezinning geweest op de verhouding tot Israël. Men heeft zich nadrukkelijk rekenschap gegeven van Gods heilshandelen met Zijn volk, het ‘oude bondsvolk’. Ook hield men zich bezig met de plaats van Israël in het wereldgebeuren en met de eschatologische dimensies daarvan.
Het is opvallend hoe men in die tijd met Israël bezig is geweest. Dat is om jaloers op te worden. Deze mannen van de Nadere Reformatie spoorden elkaar aan om zich te oefenen in het Hebreeuws, de taal van het Oude Testament, en om kennis te nemen van het jodendom. Men riep elkaar op om rabbijnen uit te nodigen om met elkaar in gesprek te gaan over belangrijke leerpunten uit Mozes en de profeten.

VERSCHILLENDE VISIES
Er zijn oude schrijvers die het chiliastische standpunt aanhangen dat voor of na de wederkomst van Christus een duizendjarig vrederijk op aarde wordt gevestigd. Voorname vertegenwoordigers hingen deze visie aan, onder wie Wilhelmus à Brakel en Theodorus van der Groe. Volgens Wilhelmus à Brakel zal er na het ingaan van de volheid der heidenen, een bekering onder Israël als natie komen. ‘Het bestendig geloof en het heilig leven der heidenen zal het verharde Israël tot jaloersheid verwekken en hen doen ijveren om de Messias, die hun beloofd en uit hen was, te erkennen.’ Zo verwacht À Brakel een nationale bekering van Israël in de aanvaarding van Jezus als de Messias. Deze periode wordt door hem het duizendjarig rijk genoemd. Vele bladzijden in de Redelijke Godsdienst wijdt hij daaraan.

BETEKENIS
Andere oude schrijvers, onder wie Johannes Hoornbeeck, vertegenwoordigen meer de polemische visie. Volgens dr. Brienen zou men ook kunnen spreken van een antithetische of missionerende houding tegenover Israël.
Ten slotte blijkt onder de oude schrijvers ook de irenische visie te bestaan, door dr. Van Campen beter de dialogische visie te noemen. Een vertegenwoordiger van deze visie is Abraham Hellenbroek, die binnen de oude schrijvers een heel eigen weg is gegaan in zijn worsteling met de verhouding tot Israël. Hellenbroek ziet Israël als nog delend in de verbonden en de aanneming tot zonen.

RABBIJNEN
Met recht kan de dissertatie Gans Israël van dr. M. van Campen een Fundgrube genoemd worden ten aanzien van de visie van een aantal vertegenwoordigers van de Nadere Reformatie. Het gaat in dit proefschrift over de visies van de voetianen en de coccejanen op Israël gedurende de zeventiende en achttiende eeuw.
Van Campen benadrukt dat de belangstelling voor Israël bij veel theologen toendertijd in meerdere of mindere mate heeft geleefd. Bij de coccejanen was dat meer het geval dan bij de voetiaanse theologen. Er zijn dan ook meer coccejaanse theologen geweest die bij de rabbijnen in de leer gingen. Wel leefde in beide kampen de overtuiging dat kennis van de heilige taal en van de rabbijnse literatuur noodzakelijk was om de Joods-christelijke ontmoeting aan te gaan. Toerusting van theologen werd onontbeerlijk geacht met het oog op het werk onder de Joden.
Naast missionaire drijfveren was er in beide stromingen soms de intentie om van Joden te leren op taalkundig, archeologisch en exegetisch terrein.

AANSTAANDE WENDING
Het beroep op de verbondsbeloften speelt in beide richtingen een cruciale rol. De trouw van God gold als een garantie van de aanstaande wending ten goede van het lot van Israël. Gemeenschappelijk is de doorslaggevende betekenis die werd toegekend aan de sleuteltekst Romeinen 11:25- 27.
Ten aanzien van Israël kunnen we niet aan de Nadere Reformatie voorbijgaan. Er is het blijvende tegoed van Israël.

DE NADERE REFORMATIE
De kerkhistorische stroming van de Nadere Reformatie kunnen we naar tijdsorde situeren van even voor de Nationale Synode van Dordrecht (1618-1619) tot halverwege de achttiende eeuw. Dr. S. van der Linde zag deze beweging beginnen bij Jean Taffin (1528- 1602), die hij een uitnemende vertegenwoordiger achtte van de Nadere Reformatie. Op college noemde hij Taffin dan ook bij herhaling, waarschijnlijk omdat deze zo direct onder de invloed stond van Calvijn. Theodorus van der Groe (1705-1784) wordt wel als de hekkensluiter van deze stroming aangeduid.
De beweging ontstond als een waarschuwende reactie op de leerheiligheid die zich meester dreigde te maken van de kerk en van haar prediking.De klemtoon ligt op de groei en de vrucht van het leven als christen. Het woord en de zaak van de ‘bevinding’ nemen een sleutelpositie in.
De kritiek op deze beweging was en is dat er in de Nadere Reformatie een overbelasting is van de vrome, wedergeboren mens, uit wiens binnenste zekerheden moeten worden opgediept, die er nooit te vinden zijn. Volgens dr. H.F. Kohlbrugge werd te weinig nadruk gelegd op het extra nos (het ‘buiten onszelf ’) van het heil in Christus. Na de Tweede Wereldoorlog tekent zich een zeker eerherstel van deze stroming af, met name onder invloed van dr. A.A. van Ruler.

Ds. L. van Nieuwpoort uit Amersfoort is emeritus predikant.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen