DRUKKE MANTELZORGER

Ds. J. Belder uit Dordrecht is emeritus predikant (jbelder@kliksafe.nl).

Afgelopen dinsdag was het de Dag van de mantelzorg. Aandacht en waardering voor al die onbezoldigde, stille werkers is geen overbodige luxe.

SOCIALE RELATIE

Prof.dr. Hattinga Verschure was de eerste die de begrippen mantelzorg en mantelzorger gebruikte. InHet verschijnsel zorg(1977) omschrijft hij mantelzorg als vrijwillige, niet-alledaagse zorg die gegeven wordt aan mensen die vanwege beperkingen aangewezen zijn op hulp van anderen. Mantelzorg veronderstelt een sociale relatie. Er moet een persoonlijke, emotionele band tussen twee mensen zijn. Daarbij wordt meer dan gebruikelijke zorg geboden. Niet zo nu en dan, maar structureel. Mantelzorg is geen synoniem voor vrijwilligerswerk. Je kiest er namelijk niet voor om mantelzorger te worden. Je wordt het. Soms tegen wil en dank, maar meestal omdat de liefde je motiveert. Partners helpen elkaar, vrienden helpen vrienden, kinderen hun ouders en waar nodig ouders hun kind. Bovendien, als jij niet helpt, wie helpt dan wel.

MANTEL VAN LIEFDE

Het woordje mantelzorg bestaat uit twee andere woorden. Mantel en zorg. De Bijbel benadrukt steeds het belang van een mantel. Wee hem die zijn naaste van zijn mantel berooft (Ex.22:25; Deut. 24:13). Hij laat hem letterlijk in de kou staan. Heb je twee mantels? Geef er dan een aan wie er geen heeft, beveelt Jezus (Luk.3:11). Is dat niet wat een mantelzorger doet? Een mantel van liefde leggen om de schouders van een hulpbehoeftig mens? Daarmee onderstreept hij tegelijk de betekenis van die ander, diens identiteit. ‘Hoe geschonden ook, jij blijft voor mij medemens. Ik zie je door de ogen van Jezus.’ (Mat.25: 35-40)

GROTE INSPANNING

Mantelzorgers leveren een grote inspanning, vooral wanneer het een jarenlang project wordt. Kunnen vrijwilligers hun tijd afgrenzen, mantelzorgers kunnen dat niet of veel minder. Wie vervangt hen als ze het laten afweten? In de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) is wel een en ander geregeld. Een vrijwilliger of beroepskracht kan tijdelijk de mantelzorger vervangen. Respijtzorg heet dat in jargon. Of het altijd functioneert zoals bedoeld? Mantelzorgers verrichten hun werkzaamheden onbetaald. Soms leidt dat tot ingrijpende inkomstenderving.

Bloedverwanten en goede vrienden helpen moet geen vraag zijn. Dat doe je voor je ouders die zoveel voor jou deden. En dat doe je toch ook voor die kinderloze oom of tante die zelf niet meer kan. Je springt bij, neemt taken over, biedt de helpende hand en staat hen met raad en daad terzijde. Maar ongemerkt kan het te veel worden. Er moet geregeld en gehandeld worden, maar ook geluisterd en getroost. Soms worden zelfs taken van professionals overgenomen. Heel wat mantelzorgers lopen op hun tenen en zelfs op hun tandvlees. Een groeiend aantal raakt buiten adem. Ze gaan door, te lang, totdat ze psychisch en fysiek aan de grond zitten.

Volgens Mezzo, de landelijke vereniging voor mantelzorgers en vrijwilligerszorg, lopen zeker 450.000 mensen gevaar. Het betreft vooral degenen die 24 uur per etmaal paraat moeten zijn.

GRENZEN STELLEN

Het is in ieders belang grenzen te stellen en daar niet overheen te gaan. Op tijd afstand nemen is niet egoïstisch. Je moet immers kunnen volhouden, ook op de lange termijn.

Wie niet meer of onvoldoende bijtankt, raakt steeds sneller geprikkeld. In combinatie met intense vermoeidheid en concentratieverlies is dit een signaal dat serieus genomen moet worden. Mantelzorg mag immers nooit verstikkend werken. Op tijd loslaten en grenzen in acht nemen wordt evenwel moeilijk als schuldgevoelens opspelen.

AANDACHTSPUNTEN

• Wat kunt u betekenen voor de mantelzorger en zijn omgeving?

• Liefde is vrucht van de Heilige Geest. Waar liggen de grenzen? Ook van het vijfde gebod?

• Niets uit handen kunnen geven ondermijnt eigen gezondheid en onderlinge verhoudingen.

• Wel eens nagedacht over gebruikmaken van een Persoonsgebonden Budget (pgb) bij mantelzorg?

• Vermogende hulpbehoeftigen mogen hun helpers best wel eens verrassen.

• Wat merken mantelzorgers en hulpbehoeftigen van de diakenen in de gemeente?

• Kennen de diakenen de mogelijkheden binnen pgb en AWBZ?

• Doet uw gemeente iets voor mantelzorgers. Zo ja, wat?

GODSBEELD

Dergelijke emoties staan niet los van ons zelfbeeld en van ons godsbeeld. Van wie moet ik zoveel? Van mezelf ? Van de Heere God? Waarom eigenlijk?

Het vijfde gebod kan bij verkeerde interpretatie die schuldgevoelens ook nog eens versterken. Ook innerlijke onzekerheid speelt een rol. Onzekere mensen zijn geneigd zich aan te passen aan het verwachtingspatroon van de omgeving.

Ook verstoorde onderlinge relaties maken het de mantelzorger lastig. Moeizame verhoudingen tussen partners en ouders en kinderen, onuitgeprate vetes en pijnlijke gebeurtenissen uit het verleden kunnen negatieve gevoelens oproepen en versterken. Zeker als iemand al op zijn tenen loopt en zijn spankracht opraakt. Schoon schip maken lukt niet altijd. Hoe bevrijdend is het wanneer we pijn en verdriet kunnen overgeven in Gods handen. Mantelzorg kan ons beeld van God verrijken én verwarren. Het laatste gebeurt bij een overvloed aan waaromvragen. ‘Waarom laat God dit lijden toe? Waarom ligt deze last op mijn schouders?’ Over zulke vragen kun je trouwens ook weer schuldgevoelens krijgen. We moeten er niet mee blijven lopen, maar erover praten met een wijze medechristen.

CLAIMGEDRAG

Bij claimgedrag is het lastig grenzen te stellen. Er bestaan familieleden voor wie je nooit genoeg doet. Soms wil een ouder alleen hulp van eigen kinderen of van één van die. Ook dat levert potentiële confictstof op.

Ziekte kan karakters veranderen, verscherpen of verzachten. Dat geldt zeker van dementie. Om vol te houden verdient het aanbeveling je te verplaatsen in de ander, voor zover we dat natuurlijk kunnen. Niettemin: ‘Hoe zou ik willen dat anderen met mij omgaan als...?’ Jezus zegt (Mat.7:12): ‘Alles dan wat u wilt dat de mensen u doen, doet u hun ook zo.’

Intensieve mantelzorg doet ook een aanslag op eigen sociale contacten. Eenzaamheid is een reële dreiging voor drukbezette mantelzorgers.

Er zijn gelukkig ook heel mooie kanten aan mantelzorg. Dankbare hulpontvangers zorgen voor een goede balans. Je geeft veel, maar je krijgt ook veel terug. Zorg voor anderen kan je leven verrijken, ook in geestelijk opzicht. Je leert materiële zaken anders waarderen.

GEMEENTE

Meeleven met de hulpbehoevende is meer vanzelfsprekend dan ook oog hebben voor de hulpgevenden. Maar het kan geen kwaad mantelzorgers zo nu en dan een hart onder de riem te steken en een plaats te gunnen in ons gebed, ook op de kansel. Niet minder belangrijk is dat de mantelzorger een luisterend oor wordt geboden, het oor van wie empathisch luisteren kan.

Ook hand- en spandiensten kunnen welkom zijn. Het is goed de mantelzorger een keer te vervangen, zeker wanneer iemand er alleen voor staat. Laten we als gemeente niet de andere kant op kijken. Schreef Paulus niet:

‘Draagt elkaars lasten en vervult zo de wet van Christus’ (Gal.6:2)? We moeten mantelzorgers niet in de kou laten staan. Ook zij hebben behoefte aan een mantel van zorg om vol te kunnen houden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen