GLOBAAL BEKEKEN

Het Chanoekafeest is een feest van licht. De Makkabeeërs vonden in de ontwijde tempel nog één kruikje met heilige olie met het zegel van de hogepriester. Het was slechts genoeg voor één dag om de Menora in het Heilige te laten branden. De priesters hadden zeven dagen nodig om weer olie te kunnen maken, dat was een heel proces. Door een wonder bleef de Menora acht dagen lang branden. Vandaar dat de chanoekia negen armen heeft, het symboliseert het wonder van de acht dagen, de negende arm is de sjamasj, de helper om de kaarsen aan te steken.

Ik kreeg een afbeelding van een bijzondere oude foto uit 1931 toegestuurd. Op de vensterbank in het huis van rabbijn Posner in Kiel, Duitsland, staat een chanoekia. Door het raam zie je vlak boven de chanoekia de nazivlag wapperen aan het imposante gebouw van het nazihoofdkwartier aan de overkant. De vrouw van rabbijn Posner nam deze foto vlak voor de achtste avond van het Chanoekafeest. Ze was er van overtuigd dat dit een historische opname was. Later schreef ze op de achterkant: Chanoeka 5692, ‘Judea sterft’, zo zegt de vlag, ‘Judea zal voor altijd leven’, zo antwoordt het licht.

Rabbijn Posner vluchtte in 1933 naar Palestina. Toen de Joodse gemeenschap van hem en zijn gezin afscheid nam op het station, waarschuwde hij nogmaals dat men moest vluchten voor het te laat was. De meesten gaven gehoor aan de woorden van hun rabbijn. Van de 500 Joden in Kiel kwamen er slechts acht in de kampen om.

Deze historische chanoekia is samen met de foto geschonken aan het museum Yad Vashem in Jeruzalem. Ieder jaar keert op Chanoeka deze bijzondere kandelaar tijdelijk terug naar de kleinzoon van rabbijn Posner, die acht dagen lang in zijn gezicht het licht opsteekt. De woorden van zijn grootmoeder zijn waarheid geworden en hebben nog niets aan actualiteit ingeboet.

***

Ook dr. G.H. Cohen Stuart, theoloog en in Israël gediplomeerd gids, schrijft in zijn nieuwsbrief over het Chanoekafeest.

Chanoeka, feest van het verspreiden van licht in de duisternis, is in het leven geroepen na de opstand van de Makkabeeën tegen de Griekse overheersing door Antiochus IV (165 voor de gewone jaartelling). Er is (zoals altijd binnen het jodendom) discussie over de vraag wat centraal staat: het wonder dat het kruikje olie, dat voor een dag genoeg zou zijn, voldoende bleek om acht dagen te branden om de tempel in Jeruzalem te her-inwijden of de militaire overwinning op de onderdrukker. In de Talmoed ( Joodse commentaren) komt er een discussie bij: moet je de eerste dag alle acht lichten aansteken en op de laatste dag één of moet je bij één beginnen en iedere dag een lichtje toevoegen.

Dat lijkt misschien voor sommigen op muggenzifterij, maar dan heb je niet de symboliek begrepen. Het gaat niet alleen om licht in het duister te ontsteken. Belangrijker is het verspreiden van het licht.

Verspreiden van licht gaat ook om bestrijden van het duister. Wat is dan het duister? Voor de Makkabeeën ging het om het misbruik dat door Antiochus IV gemaakt werd van de Grieks-hellenistische godenwereld om zijn politieke doeleinden op te leggen. Het duister is het risico van politiek misbruik van godsdienst en religieuze gevoelens. Dat vaak uit loopt op terreur.

Helaas was Antiochus IV niet de laatste die deze tactiek heeft gebruikt. De afgelopen periode hebben meer en meer politici gebruikgemaakt van deze ‘doctrine’: het ophitsen van mensen om met beroep op religieuze waarden politieke doeleinden te bereiken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen