ZINGEN NAAR DE SCHRIFT

In dit artikel laten we verschillende stemmen horen uit het ‘groot samengesteld koor’ van Gereformeerde Bondsgemeenten: Waarder, Lexmond en Putten.

Over bezinning op het zingen tijdens de eredienst klinken gevarieerde geluiden. Ds. D. Breure (Waarder): ‘Ik wil graag positief inzetten en de rijkdom van de psalmen benadrukken.’ Ds. A.L. van Zwet (Putten): ‘Alleen psalmen zingen, of…? We staan op een cruciaal punt, dat is spannend.’ Scriba J. Stravers (Lexmond): ‘Het is een gevoelig onderwerp. Het heeft veel met emotie en gevoel te maken.’

Eén ding hebben de drie gemeen: een hartelijk verlangen om de gemeente te bewaren bij de gereformeerde leer en de bijbelse prediking.

GEMEENTEAVOND

In Putten speelt het proces van bezinning al langere tijd. In 2008 is er een beleidsadviescommissie ingesteld, die onder andere onderzoek heeft gedaan naar de achteruitgang van het aantal kerkleden. Ook de liturgische kant is daarin meegenomen. Vanaf 2015 heeft de commissie ‘Putten uit de Bron’ de taak om vanuit de algemene kerkenraad het bezinningsproces aan te sturen. Zo zijn er onder andere gemeenteavonden rond thema's als identiteit en eredienst.

Putten heeft vijf wijken, vijf predikanten en drie kerkgebouwen. De erediensten worden centraal geregeld. Alle wijken zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor alle kerkdiensten. Ds. Van Zwet: ‘Spannende vraag in Putten is: gaan we dat voortzetten of komen er gedeelde verantwoordelijkheden? De wil is er om gezamenlijk de verantwoordelijkheid te blijven dragen, daar willen we in investeren. Bijvoorbeeld door een kader te maken waarbinnen eventueel verruiming van de liturgie kan ontstaan, en dat zal dan vooral in het zinggedeelte zijn.

We hebben eerst met de gemeente nagedacht over de identiteit: hoe zijn we gemeente naar Gods bedoeling, staande in de gereformeerde traditie? Van daaruit kijken we verder. In mei komt er een gemeenteavond waarop de liturgie breed aan de orde komt. Vanuit de ambtelijke verantwoordelijkheid willen we het proces begeleiden, leiding geven. Daarbij is goed communiceren met de gemeenteleden erg belangrijk en we hebben het onderlinge gesprek als een geestelijke verrijking ervaren.’

RIJKDOM

‘In Waarder is er de klassieke situatie van het zingen van de psal men’, aldus ds. Breure. ‘Binnen de kerkenraad zijn we overtuigd van de rijkdom die we hebben in de psalmen. Laten we zuinig zijn op dat kostbare boek.

In de psalmen worden alle eigenschappen van God genoemd. Zijn barmhartigheid, almacht, heiligheid, genade, rechtvaardigheid – je vindt ze daarin allemaal terug. Bovendien: Christus zong Zelf de psalmen. Bij elke preek zijn passende psalmen te vinden. Of je nu uit de Heidelberger Catechismus of uit de Dordtse Leerregels preekt, er is altijd wel een psalm te vinden die erbij past.

God heeft het Zelf niet nodig gevonden om een tweede liedboek in de Bijbel op te nemen. Hij heeft Zelf de wraak-, boete- en lofpsalmen precies in evenwicht geïnspireerd, in de juiste verhouding. Dan moeten wij natuurlijk ook wel het hele psalmboek gebruiken.’ Psalmen kun je zingen in blijde en droevige dagen, in voor- en tegenspoed. Ds. Breure: ‘Het hele spectrum van het geestelijke leven zit erin. Daarom willen we dit vasthouden binnen de gemeente. We hopen dat het zingen van de psalmen het middel mag zijn waardoor heel de gemeente dit geestelijke leven zal kennen en beleven. Dat is zo rijk, zo diep. Ds. W.L. Tukker schrijft: ‘Het is geen verarming als Gods gemeente zich aan het Schriftgebonden lied (daarmee bedoelt hij de psalmen) houdt. Het is een verarming als je dat loslaat’. We denken dat hij daarin gelijk had.’

Liturgie moet samenbindend werken, niet scheidend

SELECTIE

‘In Lexmond worden de psalmen gezongen uit 1773 en, sinds ongeveer negen jaar, maximaal twee liederen uit Op Toonhoogte’, vertelt scriba Stravers. ‘Er kwam vanuit de gemeente de vraag om rechtstreeks van de Heere Jezus te zingen. In de psalmen kan dat ook wel, maar dan moet je toch wel wat invoelingsvermogen hebben.

De kerkenraad is zich daarop gaan bezinnen. Vast stond en staat dat de prediking niet moet veranderen. En dat het liederen moeten zijn die passen bij ons soort gemeenten uit de traditie van de kerk en die goed op het orgel te begeleiden zijn. Ze moeten bijbels zijn en aansluiten bij de gereformeerde geschiedenis. Daarom is er een selectie gemaakt. Op Toonhoogte is oorspronkelijk bedoeld voor het clubwerk, niet voor de eredienst. Soms zingen we ook alleen psalmen, bijvoorbeeld met gastpredikanten.’ Met de huidige situatie is de gemeente tevreden. ‘De invoering van liederen zingen heeft niet veel weerstand opgeroepen. In het begin zongen sommige mensen de liederen niet mee, maar dat is nu nauwelijks nog het geval. Als mensen bezwaar hebben en je gaat de tekst van de liederen rustig samen doorlezen, dan ontdekken ze vaak dat het eigenlijk heel mooie teksten zijn.’

BEGRIP

Tijdens de belijdeniscatechese in Waarder komen de eredienst en de liturgie ieder jaar aan de orde.

Tijdens de belijdeniscatechese in Waarder komen de eredienst en de liturgie ieder jaar aan de orde. Ds. Breure: ‘Dan komen er ook wel vragen over. We moeten de nieuwere generatie natuurlijk wel uitleggen wat de rijkdom van het zingen van de psalmen is. Dan is er vrijwel altijd begrip voor.’

Ds. Breure ziet een bepaald verband tussen wat de gemeente zingt, de samenstelling van de gemeente en accenten in de prediking. ‘Wij worden in dat opzicht niet jaloers op de gemeenten waar niet alleen psalmen gezongen worden.’ Waarder is ‘een gewone hervormde gemeente. Er komen vanuit de gemeente weinig vragen over de liturgie. Binnen de kerkenraad komt het onderwerp wel regelmatig ter sprake, maar het is geen apart agendapunt.

Wij vertegenwoordigen volgens ons de authentieke Gereformeerde Bondslijn, het spoor tot ongeveer 2000. Het lijkt ons niet verstandig daarvan af te wijken. We menen zo de lijn van de prediking het best te bewaren voor de volgende generaties.’

GEVOELIG

In Lexmond ziet men uit naar de bundel Weerklank. Stravers: ‘We gaan zeker overwegen om die te gebruiken in plaats van Op Toonhoogte. We hopen dat de bundel een brede ingang gaat vinden binnen ons soort gemeenten, dat is ook gemakkelijker voor gastpredikanten. Nu is de situatie overal verschillend. We hopen dat de bundel, net als de HSV, vrij breed gedragen gaat worden.’ Dat de bundel een andere berijming van de psalmen bevat dan die van 1773, zorgt voor ‘een lastig dilemma. Aan de ene kant zijn er de jeugd en jonge gezinnen die moeite hebben met de moeilijke woorden in de oude berijming. Ze zien uit naar iets anders, willen graag de psalmen zingen die zodanig berijmd zijn dat ze de woorden begrijpen.

Anderzijds zijn er de vertrouwde en geliefde psalmen als 68:10, 89 en 103; die zijn zo vertrouwd en geliefd, wil je die missen? Ik weet nog niet hoe we daarmee omgaan. Moeten we 1773 loslaten en helemaal uit Weerklank gaan zingen? Dat zou voor veel ouderen een hele schok zijn.’

Deze thematiek vraagt volgens Stravers ‘veel wijsheid van de kerkenraad. Het is een gevoelig onderwerp. Alleen met argumenten red je het niet. Het heeft veel met emotie en gevoel te maken.’

KRUISPUNT

Ook in Putten vraagt het bezinningsproces om wijsheid. Ds. Van Zwet: ‘Voor een deel van de gemeenteleden hoeft er niets te veranderen. Voor een ander deel mag het proces sneller gaan.

We beseffen dat we op dit moment op een kruispunt in de tijd staan. Nu zitten er nog ouderen en jongeren in de kerkenraad die wortelen in de gereformeerde traditie. Maar er dient zich een jongere generatie aan, die minder feeling heeft met het gereformeerde gedachtegoed.

We beseffen dat het nú het moment is om samen met de generaties een weg te vinden om samen in de eredienst voor Gods aangezicht te komen.’

ZICH GEZEGEND WETEN

Ds. Van Zwet constateert dankbaar dat er in Putten een sterke betrokkenheid van de jeugd is bij de erediensten. ‘Dat is een genoegen om te zien. Ze nemen hun plaats in naast de ouderen, maar staan niet meer zo vanzelfsprekend in een bepaalde traditie, bijvoorbeeld als het gaat over het primaat van de psalmen. Ze laten zich eerder leiden door wat past in deze tijd, het denken van nu. Wij willen in de gereformeerde traditie blijven staan, maar wel een vorm vinden waarin ouderen en jongeren zich gezegend weten. Voor deze vorm zijn betrouwbaarheid en verstaanbaarheid sleutelwoorden. De liturgie moet natuurlijk niet doelgroepgericht gaan worden. Ze is een brede omarming van de gemeente. Liturgie moet samenbindend werken, niet scheidend.

Bezinning op noties als een gereformeerde prediking en zingen is hard nodig. Voor degenen in de gemeente die alles willen laten zoals het is, maar ook voor degenen die bezinning eigenlijk verlammend en vertragend vinden werken. Gemeenteavonden over deze onderwerpen worden goed bezocht vanuit de breedte van de gemeente.’

VASTHOUDEN

Houd je gemeenteleden vast door de liturgie aan te passen? De scriba uit Lexmond denkt van wel. ‘Dat argument weegt duidelijk mee in onze overwegingen.’ Hij is niet bang dat met het zingen van andere liederen dan de psalmen ook de prediking gaat veranderen. ‘Dat wordt weleens beweerd, ja. Maar wij zijn daar niet bezorgd over. De gemeenteleden die vragen om het zingen van andere liederen, en psalmen in een andere berijming, staan zeker geen andere prediking voor. Het is juist ons verlangen om mensen vast te houden bij een gereformeerde prediking. Als je jongeren wilt bewaren voor de gereformeerde prediking, moet je geen belemmeringen opwerpen door verouderd taalgebruik.’

Ds. Van Zwet: ‘We willen niet koste wat kost mensen vasthouden door te experimenteren met de liturgie. We willen wel investeren om de generaties van nu en straks te bewaren bij de heerlijke dienst van God! De verwachting is dat de bezinning leidt tot keuzes. Dat moet ook, anders geef je geen leiding. Het is een indringend proces, maar het is de moeite waard!’

Ds. Breure is niet van mening dat verandering van de liturgie het probleem van kerkverlating tegengaat. ‘Dat laat de geschiedenis wel zien. Veranderingen in dit opzicht hangen vaak samen met (toekomstige) veranderingen in de prediking en in de gemeente.

Werp het Woord erin! De Psalmen zijn door God Zelf gegeven en daarom bestemd voor de kerk van alle eeuwen. Het zingen van de psalmen verbind je met Israël en met het voorgeslacht. Kleinzoon en oma kunnen dezelfde psalmen zingen. De berijming van 1773 is niet volmaakt, maar het zijn toch prachtige verzen, waar alles in ligt.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen