SHOPGEDRAG IN DE KERK

Dat kunnen bepaalde accenten in de prediking zijn. Vaker ligt het gemis op liturgisch vlak. In de gemeente waar men gaat shoppen, is een liturgische praktijk die als beter of in ieder geval als een aanvulling wordt ervaren.

Opvallend is ook dat de kinderen vaak als argument worden gebruikt. In de gemeente waar geshopt wordt, is een verkondiging of liturgie die de kinderen meer aanspreekt. Of de kinderen daarmee als spreekbuis voor de ouders worden gebruikt, laat ik hier in het midden.

INDIVIDUALISERING

Hoe komt het dat het shopgedrag in de kerk de laatste jaren zo'n vlucht heeft genomen? Dat kunnen we uiteraard niet los zien van allerlei ontwikkelingen in de maatschappij. Ik noem de toegenomen en toenemende individualisering. Deze houdt geen halt bij de muren van de kerk. We zien in onze samenleving een sterke nadruk op het ‘ik’ dat zijn eigen keuzes maakt. Gemeenschapszin komt als gevolg daarvan onder druk te staan. Ook in de kerk neemt de individualisering toe. Als er keuzes gemaakt moeten worden tussen wat ik vind of ervaar enerzijds en het belang van de gemeenschap anderzijds, valt vaker dan vroeger het muntje de kant op van het persoonlijke belang. Toegenomen shopgedrag past in die lijn.

MOBILITEIT

Er valt nog meer aan te geven, zoals de toegenomen mobiliteit van mensen. Laten we daarbij ook

niet onderschatten in welke mate de digitale ontwikkelingen hier drempelverlagend werken. In een paar muisklikken kun je preken, kerkdiensten en bijeenkomsten naluisteren of meeluisteren. Dat kan motiveren om 's zondags eropuit te gaan.

De Bijbel laat zien dat geloven een zaak is van sámen

BIJBELSE LIJN

Daarmee is iets geschetst van de praktijk en de achtergronden van het shopgedrag. Vervolgens wijs ik graag op een bijbelse lijn, die naar mijn inschatting hier van belang is. Ik denk aan de notie van het verbond.

De kern van het bijbelse verbond is dat de HEERE in vrije genade mensen uitkiest om in Zijn gunst te leven. Hij Zelf kiest en roept Zijn gemeente. Hij Zelf verandert door Zijn Geest harten en levens. Op deze weg schenkt Hij uitgekozen mensen aan elkaar. Ze zijn geroepen om samen, onder heerschappij van Koning Jezus, gemeente te zijn.

Deze bijbelse lijn van Gods initiatief stoort ons in ons verlangen om zelf te kiezen en te bepalen. Het laat ons zien: de HEERE kiest. Dat ik op zondag naast deze of die broeder en zuster zit, is geen toeval. Zij zijn een geschenk van God aan mij. Ik, op mijn beurt, ben Zijn geschenk aan hen. Wie de dingen zo gaat zien, kan het goed recht van het structureel shoppen (zie kader) niet volhouden. De gedachte dat ik net zo goed hier als daar kan kerken, draagt een vrijblijvendheid in zich mee, die strijdt met de gedachte van het verbond.

De Bijbel laat zien dat geloven een zaak is van sámen. God plaatst ons in een concrete gemeenschap van mensen. Daar zijn we thuis. Daar zijn we geroepen met elkaar, geleid door Woord en Geest, de weg door het leven te zoeken die God wijst. Dat vraagt ook dat we ons aan die concrete gemeenschap verbinden en ons voor die gemeenschap inzetten.

Ook dát is een uitwerking van wat het doopformulier opmerkt: elk verbond heeft twee kanten in zich.

PIJN

Is daarmee alles gezegd?
Dus: shoppen mag niet?

Nee. Daarmee zou ik te kort door de bocht gaan. Ik denk aan hen die incidenteel-structureel shoppen en daar pijn bij ervaren. Ze wéten zich voluit lid van een gemeente en dragen daarin ook verantwoordelijkheid. Tegelijk zien zij redenen om ook elders diensten of bijeenkomsten bij te wonen. Ik geef daarover hier geen oordeel.

Wel mogen we hun vragen deze dingen steeds opnieuw biddend bij God te brengen: ‘Heere, wijst U de weg!’ En dan ook kritisch: ‘Ben ik geduldig genoeg? Ben ik trouw genoeg?’ Om vervolgens niet te zwijgen in de gemeente, maar het gesprek aan te gaan en dat vooral met de kerkenraad. Weet de kerkenraad van onze moeite? Hebben we deze met de kerkenraad gedeeld?

De bijbelse lijn van Gods initiatief stoort ons in ons verlangen om zelf te kiezen

KERKENRADEN

Daarmee is de rol van kerkenraden genoemd. Die lijkt me van groot belang. Het is aan de kerkenraad om in vragen rond shoppen een open oog en een open oor te hebben. Daar stuiten we wel op een probleem. Verschillende kerkenraden zoeken of de ene of de andere flank op.

Aan de ene kant die van de verstarring. Kerkenraden stralen soms uit: iedere verandering en iedere openheid is een hellend vlak. Laat kerkenraden echter niet onderschatten hoe verlammend zo'n houding in de gemeente werkt. Het weerhoudt mensen ervan het gesprek aan te gaan met het idee: bij de kerkenraad kan ik toch niet terecht. De kloof in de gemeente verdiept zich en het shoppen zal eerder meer dan minder worden.

Tussen twee haakjes: realiseren we ons het goed recht van verscheidenheid in de gemeente binnen de grenzen van gehoorzaamheid aan het Woord? Wie de brieven van Paulus naast die van Johannes legt, ziet die verscheidenheid al in de Bijbel.

Aan de andere kant dreigt er gevaar als kerkenraden zich vooral beschouwen als een democratische afspiegeling van de gemeente. ‘U vraagt, wij draaien’, wordt dan ongewild het motto. Hoe glibberig die weg is, valt met voorbeelden te illustreren. Allerhande ondoordachte initiatieven worden her en der in de gemeentes ingevoerd. Wellicht zal op korte termijn met zo'n aanpak het shoppen afnemen, maar op iets langere termijn ondergraaft het de gemeente. Zonder voldoende (theologische) fundering zaken een plaats geven in de gemeente, zet de deur open voor verdamping van waar het om moet gaan.

Laat kerkenraden vooral dat blijven wat ze zijn: een college van geroepen broeders dat, in biddend opzien, de eer van God en het welzijn van de hele gemeente zoekt. En daarbij hoeft niet ieder verzoek uit de gemeente te worden ingewilligd.

GESPREK

Een andere weg is beter: met inachtneming van de eigen verantwoordelijkheid als kerkenraad het gesprek aangaan. Hij moet niet wegkijken, maar mensen opzoeken. Niet klakkeloos honoreren, maar inhoudelijk om de tafel gaan zitten. Wees als kerkenraad geïnteresseerd in de motieven van mensen die shoppen. Probeer hun pijn én verlangen boven water te krijgen. Leg als ambtsdragers uit wat de overwegingen van de kerkenraad zijn om de dingen te doen zoals ze gedaan worden. Dat wérkt. Mensen zullen zich gehoord weten. Ze worden versterkt in het besef dat ze voluit lid van hun gemeente zijn en dat hun inbreng ertoe doet.

Is daarmee het probleem opgelost? Houdt het shoppen dan op? Niet altijd. Op deze manier blijf je als kerkenraad echter wel trouw aan je roeping tot leidinggeven (en tot het soms nemen van besluiten die niet iedereen deelt). Tegelijk versterk je de verankering van mensen in de eigen gemeente. Zo geeft de kerkenraad hun nieuwe stof tot overdenking.

De gemeente is én de plaats waar ieder nodig is én waar voor ieder plaats is

EENHEID

Het voorgaande zou de indruk kunnen wekken dat het door mij bedoelde gesprek één richting op werkt. De kerkenraad legt aan de shoppers geduldig uit wat hij voorstaat en vervolgens blijft alles zoals het was. Dit bedoel ik niet. Het is zeer wel mogelijk dat een kerkenraad op grond van het gesprek tot wijzigingen in beleid overgaat en het inhoudelijk goed recht van de betreffende gemeenteleden honoreert.

Bovenstaande heb ik geschreven vanuit een hartelijk verlangen naar de eenheid van de gemeente. Shopgedrag stelt vragen aan die eenheid en moet daarom hoog op de agenda van gemeente en kerkenraad staan. En bovenal hoog op de gebedsagenda van heel de gemeente. Dat moet. Onze tijd, waarin de gemeente decimeert, roept erom. De Schrift gebiedt het ons. De apostel Paulus schetst ons in 1 Korinthe 12 de gemeente als het Lichaam van Christus. In dat beeld komen beide kanten naar voren. De gemeente is én de plaats waar ieder nodig is én waar voor ieder plaats is.

Ds. J.K.M. Gerling is predikant van de hervormde gemeente te Wapenveld.

SHOPPENDE GEMEENTELEDEN

Twee kerkelijk meelevende mensen zijn op zaterdagmiddag in gesprek. De een stelt de ander belangstellend een vraag: ‘Waar ga jij morgen naar de kerk?’ Het is een vraag die, uitzonderingen daargelaten, enkele tientallen jaren geleden overbodig was. Het antwoord was toen immers bij voorbaat duidelijk. Naar de eigen kerkelijke gemeente natuurlijk! In 2016 is dat niet meer vanzelfsprekend. Velen maken op zondag een diverse keuze. De ene keer bezoeken ze een dienst van de eigen gemeente. Een volgende keer gaan ze ergens anders heen. Shoppen noemen we dat. Het is een beladen onderwerp, mede omdat het zulke verschillende reacties oproept. Er zijn gemeenteleden die er geen enkel kwaad in zien. ‘Ik ga toch naar de kerk? Wat maakt het nu uit waar dat is?’ Of: ‘Ik ben allang blij dat mijn kleinkinderen gaan. Waarom moet dat nu alleen naar hun eigen gemeente zijn?’ \Anderen reageren tegenovergesteld. Het doet hun pijn dat de plek naast hen tijdens de dienst leeg blijft. ‘Dat kan toch niet? Je bent hier toch niet voor niets lid? Dan moet je toch in de diensten van onze gemeente zijn?’ En kerkenraden? Ze zijn vaak verlegen met shoppende gemeenteleden. De verlegenheid neemt vervolgens nogal eens de vorm aan van negeren. ‘Als we er niets over zeggen, is het er niet….’ In dit artikel gaat het over shopgedrag in de kerk. Niet met het idee definitieve antwoorden te geven; de verlegenheid van veel gemeenteleden en kerkenraden voel ik namelijk mee. Bij louter verlegenheid mag het echter niet blijven. Het gaat me in dit artikel daarom om bewustwording en vooral om het motiveren tot onderling gesprek.

DRIE SOORTEN SHOPPEN

Als ik het goed zie, kunnen we in ieder geval drie soorten shoppen onderscheiden.
• Allereerst incidenteel. Iemand bezoekt eens een keer een dienst in de gemeente van een vriend of familielid.
• Het tweede soort wil ik incidenteel-structureel noemen. Mensen zijn meelevend en overtuigd lid van een gemeente. Ze geven aan dat die gemeente hun thuis is. Toch bezoeken ze met regelmaat elders diensten.
• Een derde vorm van shoppen noem ik structureel. Het gaat hier om mensen die lid zijn van een kerkelijke gemeente, maar het besef van binding is op de achtergrond gekomen. Men ervaart een grote mate van inwisselbaarheid. Dan worden hier diensten bijgewoond en dan daar.
We voelen allemaal aan dat bij het eerste soort (incidenteel) het probleem niet ligt. De schoen wringt bij het incidenteel-structurele en structurele shoppen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen