KENDE JOB DINOSAURIËRS?

Speelgoedwinkels hebben talloze dinosauriërs te koop, voor elke leeftijdscategorie. Een landelijke supermarktketen voerde vorig jaar een actie waarbij kinderen plaatjes van dinosauriërs konden sparen. De bijbehorende informatie maakt duidelijk dat zulke dieren ongeveer 65 miljoen jaar geleden uitgestorven zijn. De laatste jaren is er zacht weefsel gevonden in de botten van dinosauriërs. Onderzoekster Mary Schweitzer vond ook eiwitten en microstructuren die op rode bloedcellen leken.
Kunnen die weefsels miljoenen jaren zacht blijven? Of leefden dinosauriërs toch recenter?

BEHEMOTH EN LEVIATHAN

In de Bijbel worden twee dieren genoemd die enigszins lijken op dinosauriërs. Het zijn de Behemoth en de Leviathan in Job 40-41. De Statenvertaling en de Herziene Statenvertaling hebben deze namen onvertaald gelaten. In de kanttekeningen staat de mogelijkheid dat met het eerste dier een olifant bedoeld is en met het tweede een groot en verschrikkelijk zeedier, een zeedraak. Diverse Nederlandse vertalingen geven aan dat een nijlpaard en een krokodil beschreven zijn. De recente Bijbel in Gewone Taal heeft echter gekozen voor ‘het monster Behemot’ en ‘de draak Leviatan’. Aan het eind van het boek Job stelt God allerlei vragen over dieren. De Behemoth in Job 40:10-19 heeft de volgende kenmerken: hij eet gras als een rund en heeft krachtige lendenen en buikspieren. De staart kan als een ceder gespannen worden. De dijspieren of -pezen liggen in bundels op het lichaam. De beenderen zijn als staven van brons en de ribben als stangen van ijzer. Hij is ‘de eerste’ of ‘voornaamste’ van Gods werken, een meesterwerk. Zijn voedsel bevindt zich in de bergen. Hij ligt neer tussen planten, in riet en moeras. De Behemoth is dus een dier dat zich zowel in het water als op het land en zelfs in de bergen kan bewegen. Hij drinkt rustig water uit een wilde rivier, de Jordaan. Niemand durft een strik of ring door zijn neus te halen.

PLANTENETENDE DINOSAURIËR

Een nijlpaard (hippopotamus) is een groot dier en kan een kleine 1000 kilo wegen. Het heeft slechts een klein staartje, er zijn geen bundels met spieren zichtbaar en het dier werd gejaagd. Bovendien neemt dit dier geen bijzondere plaats in het dierenrijk in, als een van Gods meesterwerken. In ieder geval kwam tot in de tijd van de koningen het nijlpaard voor in Israël, en daarom heeft men geweten hoe zo’n dier er uitzag. Er zijn voorbeelden bekend van jacht op het nijlpaard. Dat dier valt op door het plompe uiterlijk, de grote muil met dodelijke snijtanden, de sterke poten en de reuzenkracht. Het is daarom onwaarschijnlijk dat in Job een nijlpaard beschreven wordt.

Een plantenetende dinosauriër lijkt meer in aanmerking te komen. De Apatosaurus had een grote staart, leefde van groen voedsel en woog ongeveer dertig ton. De Ultrasaurus die tot achttien meter hoog en dertig meter lang kon worden en een gewicht had van 136 ton, was ook een planteneter met een enorme staart. Ook kan gedacht worden aan de vijftien meter lange Nigersaurus.

VUURSPUWEND MONSTER

De Leviathan wordt beschreven in Job 40:20-41:25. Het dier kan niet gevangen worden en het is niet mogelijk zijn neus en kaak te doorsteken. Het is evenmin mogelijk dit dier te temmen. De huid is ondoordringbaar voor spies en harpoen. Niemand kan hem aanraken of durft hem op te schrikken. Hij heeft geweldige kracht en een fraaie gestalte. Niemand kan zijn opperhuid villen of door zijn dubbele pantser heendringen. Niemand kan zijn kaken opendoen en hij heeft schrikwekkende tanden. Zijn rug bestaat uit beschermende schilden die dicht aaneensluiten. Wanneer hij niest, schittert het licht. Zijn ogen schitteren als de dageraad. Uit zijn bek komen brandende fakkels en vonkenregens en uit zijn neus komt een walmende rook. Zijn adem laat houtskool ontbranden en uit zijn bek komt een vlam.

Zijn nek zwelt op van kracht, zijn muil straalt verschrikking uit. Zijn vlees zit als gegoten om hem heen en zijn binnenste is hard als een rotssteen. Als hij overeind komt, deinzen machtigen terug. Geen wapen houdt tegen hem stand. IJzer beschouwt hij als stro, brons als vermolmd hout. Hij slaat niet op de vlucht voor een pijl of voor slingerstenen. Een knots is voor hem als stro en hij lacht om het suizen van speren. Aan zijn onderzijde zitten scherpe scherven, waarmee hij door de modder snijdt. Hij laat de diepten kolken en de zee koken. Achter hem is een lichtend spoor, alsof de zee met zilverwitte koppen is bekroond. Hij heeft op aarde zijns gelijke niet en is een schepsel zonder vrees. Op al wat hoog is, kijkt hij neer; hij, de koning over alle trotste dieren.

MONSTERLIJKE KROKODIL

De opvatting dat een krokodil bedoeld is, levert nogal wat problemen op. De Egyptenaren vingen krokodillen en de schubben kunnen met een wapen doorboord worden. Een krokodil produceert geen vlammen of rook, terwijl de beschrijving eerder wijst naar een soort vuurspuwende draak. Een krokodil is aan de onderkant glad, terwijl hier sprake is van scherpe scherven die door de modder snijden. Ook is de krokodil een rivier-dier, terwijl de Leviathan zich in zee begeeft en daar de diepten laat kolken. Van een krokodil kan niet gezegd worden dat hij de koning is van alle trotse dieren. Ook was men in Israël met krokodillen bekend en het is daarom onaannemelijk dat er slechts vage beschrijvingen bestonden.

Wanneer uitgegaan wordt van een dinosauriër, is de Kronosaurus mogelijk, terwijl anderen de Tyrannosaurus rex noemen. De laatste tijd lijkt echter de Sarcosuchus imperator een betere kandidaat: een monsterlijke krokodil met een soort pantserplaten (als dakpannen) om zich heen. Hij kon tot tien ton wegen en wel twaalf meter lang worden. Hij had een ongewone uitstulpende lichaamsholte aan het eind van zijn snuit. Die kan mogelijk gebruikt zijn voor het mengen van gassen die daar tot ontbranding kwamen.

DRAKENVERHALEN

Hoe komt het dat wij pas de laatste twee eeuwen over dinosauriërs horen? In 1842 introduceerde Richard Owen de term ‘dinosauria’, letterlijk ‘geduchte sauriërs’. Daarvoor was de term ‘draken’ gangbaar. Elke oude volkscultuur kent zijn eigen drakenverhalen, over menselijke gevechten met draken en zeemonsters. Een van de oudste is die van Gilgamesj, een held uit het oude Babylon, die een groot reptiel met de naam Huwawa/Humbaba versloeg in een woud. Op allerlei Babylonische afbeeldingen zijn draken te zien, bijvoorbeeld een zevenkoppige draak, waarbij vuur uit het lichaam komt. De Chinese (vuurspuwende) draken zijn bij iedereen bekend en kunnen op een vroegere realiteit teruggaan.

Er zijn nog veel meer verhalen bekend. Ongetwijfeld zijn ze in de loop van de overlevering gekleurd en van allerlei bijzonderheden voorzien. De vele overeenkomsten tussen de beschrijvingen en gevonden dinosauriërs wijzen echter wel in de richting van een daaronder liggende realiteit. Dit alles duidt op een periode waarin mensen gelijktijdig geleefd hebben met enige soorten dinosauriers (vroeger ‘draken’ genoemd). Dat betekent dat deze mogelijkheid ook voor het boek Job in aanmerking genomen kan worden. Enige soorten dinosauriërs kunnen toen (in de tijd van de aartsvaders?) nog geleefd hebben, terwijl mogelijk al heel wat soorten al uitgestorven waren. Alleen zulke dieren voldoen aan de beschrijving van de reusachtige dieren in Job 40-41. Ook wordt daardoor Job 7:12 begrijpelijker: het uitzetten van wachten tegen dergelijke zeemonsters.

De Leviathan was ontembaar, zijn huid ondoordringbaar

Wie een dergelijke uitleg niet mogelijk vindt, moet noodgedwongen aannemen dat de beschrijvingen van deze reusachtige dieren voor een belangrijk deel onnauwkeurig zijn. Dan vervalt echter een groot deel van Gods argumentatie tegenover Job. Aannemelijker is dat overweldigende dinosauriërs bedoeld zijn, als symbool van overweldigende machten, waarover God als Schepper heerst.

Dr. M.J. Paul is docent Oude Testament aan de CHE en hoogleraar Oude Testament aan de EFT in Leuven.

Zie M.J. Paul e.a., Bijbelcommentaar Ezra - Job. Studiebijbel OT, deel 6 (2009), Excurs 9 ‘De behemot en de leviatan in het boek Job’.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen