SMEKEN OM VERGEVING

Hoe krijg ik een genadig God? Dat was de levensvraag van Luther. Antwoord op deze vraag kreeg Luther aan de voet van het kruis: Christus, Die in plaats van de zondaar is gestorven en door Zijn offer een verzoening is voor onze zonden.

EERSTE INGANG

Ook al weten wij van de innerlijke strijd van Calvijn minder dan die van Luther, voor Calvijn is de vergeving van de zonden evenzeer een essentieel onderdeel van het christelijk geloof. In het vierde boek van zijn Institutie, waarin hij schrijft over de betekenis van de kerk, brengt hij de vergeving van de zonden ter sprake. Hij stelt: ‘De eerste ingang tot de kerk en het Koninkrijk van God is dus voor ons de vergeving van de zonden; zonder haar hebben wij geen verbond of gemeenschap met God.’
Dat dit voor Calvijn maar geen theorie was, bleek tijdens de kerkdienst. Daar ruimde hij nadrukkelijk plaats in voor de schuldbelijdenis. We komen in de kerk voor het aangezicht van God: onze zonden kunnen wij niet langer verzwijgen.
Ondertussen zegt ons artikel niet dat wij ‘de zonden geloven’. Er staat nog één cruciaal woordje voor: de vergeving. Wij geloven de vergeving van de zonden. Vandaar dat Calvijn behalve aan de schuldbelijdenis in de liturgie ook aan de genadeverkondiging een plek gaf. (...)

CENTRALE VRAAG

Leeft dit artikel bij christenen wel? We hebben gezien dat Calvijn stelt dat de vergeving van zonden de eerste ingang is tot de kerk en het koninkrijk van God. Zo kom je dus binnen! Hebben veel christenen het woord ‘ingang’ niet omgewisseld voor ‘uitgangspunt’? De Duitse dichter Heinrich Heine zei al: ‘God zal mijn zonden wel vergeven – dat is zijn vak.’ Maar zo gingen de reformatoren (Luther voorop) daar niet mee om.
In dit verband valt de term ‘rechtvaardiging’. Dit begrip heeft alles te maken met de vraag van Luther: hoe krijg ik een genadig God? Soms wordt gesteld dat deze vraag inmiddels achterhaald is. Onze tijd stelt een andere vraag: is God er wel? En hoe kun je nu weten dat ‘onze God’ de enige en de echte is? Deze vragen zijn belangrijk en dienen we voluit serieus te nemen.
Tegelijkertijd moeten we vasthouden: het zijn nog steeds vragen die aan die ene vraag voorafgaan. Want wie God leert kennen, leert Hem kennen als een God Die rechtvaardig is. Dat is en blijft een belangrijke eigenschap van God. Dat betekent dat Hij betrouwbaar is. Wat Hij zegt, dat doet Hij. Die betrouwbaarheid geldt ten aanzien van Zijn beloften én ten aanzien van Zijn geboden. Hij is immers ook de Heilige. Hij handelt niet willekeurig. Terecht dat deze God mij ter verantwoording roept. Waar de (post)moderne mens God ter verantwoording roept en God Zich moet verantwoorden voor Zijn optreden of juist het achterwege laten daarvan, brengt het begrip ‘rechtvaardiging’ mij op de juiste plek: ik moet mij verantwoorden voor God. ‘Vergeving van zonden’ is geen uitgangspunt; ik zit er juist om verlegen! (...)

GESCHENK

Onder de ontdekking van Luther verstaan we dat het inzicht bij Luther doorbrak dat de gerechtigheid waar Psalm 31 over spreekt, maar niet een gerechtigheid is die God ‘eist’ maar die God ‘geeft’. De rechtvaardige zal immers uit het geloof leven (Rom.3:17). In het geloof ontvang ik de verdienste van Christus.
God eist, als rechtvaardige God, terecht volkomen gehoorzaamheid. En God doet er ook niets aan af. Hij doet iets anders. Christus is volkomen gehoorzaam. Hij doet wat ik niet kan. En er gebeurt nog meer: ik ontvang Zijn gerechtigheid. Het hangt niet af van mijn vrome inzet die ik Hem toon, maar van Zijn genade die Hij mij schenkt. (...)

Vaak worden de Tien Geboden voorgelezen. Niet altijd is duidelijk waarom

VRIJHEID

Vrijheid is een kernwoord in de reformatorische theologie. Waar velen tegenwoordig de reformatorische theologie juist associëren met ‘dwang’ en ‘onvrijheid’, weet de vertegenwoordiger van deze theologie zich juist vrijgesproken.
In een traktaat uit 1520 brengt hij het onder woorden. Luther begint zijn traktaat over de vrijheid van een christenmens met de dubbele stelling: ‘Een christen is een zeer vrije heer over alle dingen, aan niemand onderworpen; een christen is een zeer dienstvaardige knecht van allen, onderworpen aan allen.’
Vrijheid, inderdaad. Vrij van het veroordelende vonnis van God. Geen enkel godsdienstig systeem houdt ons gevangen. Of je berouw wel diep genoeg is. Of je echt wel al je zonden hebt beleden en voldoende boetedoening toont. Luther is vastgelopen met al deze godsdienstige systemen. Hij neemt de toevlucht tot Jezus Christus, in het geloof. En hij is vrij! Hij hoeft zichzelf niet langer te bewijzen, ook niet als vroom, godsdienstig mens. Tegelijkertijd beklemtoont Luther: deze vrijheid is geen vrijbrief voor ongebondenheid. Want ‘een christen is een zeer dienstvaardige knecht van allen, onderworpen aan allen’. Maar deze houding is geen ‘voorwaarde vooraf’, om zo de genade te verkrijgen. Deze dienstvaardigheid maakt achteraf de ontvangen genade zichtbaar. (...)

GENADEVERKONDIGING

Calvijn wil het element van de zondebelijdenis en de genadeverkondiging een plaats in de liturgie geven. In de kerkdienst treden we immers voor het aangezicht van de levende God. En dat is confronterend. Hoe geven wij vorm aan die confrontatie?
In veel gemeenten worden de Tien Geboden in de morgendienst gelezen. Niet altijd is duidelijk waarom dat gebeurt. Als leefregel van de dankbaarheid? Waar blijft dan de verootmoediging? Als instrument om je zonden te leren kennen? Waar blijft dan de vergeving van de zonden? Vaak is de ‘schuldbelijdenis’ in het gebed voor de preek terechtgekomen en zijn we voor de ‘genadeverkondiging’ dus aangewezen op de prediking. (...)

Als wij het geloofsartikel over de vergeving van de zonden serieus nemen en daarom ook het element van de schuldbelijdenis, ligt hier wel een aansporing – welke liturgische vorm we ook exact kiezen – om in de samenkomst van de gemeente ons te realiseren tot Wie we naderen; wat ons in de weg kan staan en wat de kracht van de genade vermag. Als er iets is wat je in de kerk kunt ontvangen, dan is het wel bevrijding.

Ds. C. van Duijn is predikant van de hervormde gemeente te Delft en lid van het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond.

Op deze pagina’s een ingekorte voorpublicatie van hoofdstuk 13 uit de bundel ‘Reformatie. nu’, die vandaag verschenen is.

REFORMATIE.NU. BELIJDEN IN EEN SECULIERE TIJD

Vijf eeuwen nadat Luther met zijn stellingen de Reformatie inluidde, zoomt de bundel Reformatie.nu in op deze belangrijke periode in de kerkgeschiedenis. De auteurs doen echter meer dan het werk van God in de geschiedenis van de kerk herdenken; ze zoeken naar mogelijkheden om na zoveel eeuwen de kern van de Reformatie weer voor het voetlicht te brengen. Daarnaast laten ze zien hoe de gereformeerde belijdenis helpt bij het zoeken naar een bijbelse visie op actuele thema’s als rentmeesterschap, kwade machten van verslaving, christen zijn in een minderheid enz. Tegelijk vormen ze belijdende woorden in een tijd van gebedsloosheid, secularisatie, relativisme en individualisme. Elk hoofdstuk gaat vergezeld van een portret van een reformator.
Deze uitgave voor theologisch geïnteresseerde gemeenteleden en theologen wil het gesprek in de gemeenten (ook in de kerkenraden) stimuleren.

Dr. A.J. Kunz en drs. P.J. Vergunst tekenen voor de redactie. Medewerking gaven dr. H. van den Belt, ds. J.J. ten Brinke, ds. C. van Duijn, dr. J. van Eck, dr. F.G. Immink, ds. A.J. Mensink, dr. W.H.Th. Moehn, ds. J.J. Mulder, ds. J.C. Schuurman, ds. K.M. Teeuw, dr. P. Veerman, dr. M.J. de Vries en ds. B. van Werven.

Reformatie.nu verscheen bij uitg. Boekencentrum in Zoetermeer, telt 176 bladzijden en kost tot 23 mei 2017 € 11; daarna € 13,99.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen